آموزش زبانهای قومی در ایران؛ از حرف تا عمل
۱۳۹۵ خرداد ۱۳, پنجشنبه
علی یونسی دستیار ویژه رئیس جمهوری در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی (۱۰ خرداد) ۳۰ مه در مصاحبه با ایرنا خبرداد که دولت دستور داده است زبانهای کردی و ترکی در مدارس مناطق قومی به دانش‌آموزان آموزش داده شود.
به گفته یونسی طرح آموزش زبانی کردی در مدارس استان کردستان اجرا شده و در صورت فراهم شدن زیرساخت در دیگر مناطق کشور نیز اجرا میشود.
بیشتر بخوانید: دولت دستور آموزش زبانهای کردی و ترکی را داد
یک روز بعد از سخنان یونسی حسن روحانی هم در سفر خود به استان‌های کردستان و آذربایجان پیام مهمی در همین راستا برای اقوام داد. پیامی که برای خود او نیز می‌تواند سرنوشتساز باشد، زیرا آرا اقوام او را رئیس جمهور کرد و دوره دوازدهم انتخابات نیز نزدیک میشود.
روحانی روز سه شنبه ۱۱ خرداد در سخنرانی خود در مهاباد در مقابل هزاران شهروند کرد با شعار بژی خلق کرد (زنده باد مردم کرد) مژده داد: «قرار است مراکزی در کردستان، آذربایجان شرقی، غربی، اردبیل و... تأسیس شود که مردم بتوانند زبان مادری خود را به خوبی بیاموزند و در این راستا با وزارت آموزش و پرورش در حال مذاکره هستیم تا اصل ۱۵ قانون اساسی در کشور اجرا شود.»
کردها خواستار فرهنگستان زبان کردی شدند
دستور دولت برای تدریس زبان کردی و ترکی موجب خرسندی مقام‌های محلی شد. جلال محمود زاده نماینده مهاباد در مجلس در مصاحبه با خبرگزاری تسنیم (۱۱ خرداد) از رئیس جمهور درخواست کرد مقدمات لازم برای ایجاد فرهنگستان کردی را فراهم آورد. وی تاکید کرد که ایجاد فرهنگستان زبان کردی در مهاباد از خواسته‌‌های جدی مردم از دولت یازدهم است.
بیشتر بخوانید: وعده‌های جدید روحانی به مردم مناطق کردنشین ایران
از سوی دیگر صحبت‌های "امید‌بخش" و دلگرم کننده" روحانی چندان از تردیدها نکاست. زیرا وعده‌های روحانی که در بیانیه ۱۰ ماده‌ای انتخابات ریاست جمهوری دوره یازدهم به صورت کتبی به اقلیت‌های قومی و دینی داده بود هنوز عملی نشده است.
مغایرت تدریس کردی و ترکی در مراکز با قانون اساسی
افشار سلیمانی کارشناس و تحلیلگر مسائل سیاسی به دویچه وله میگوید: «این دستور دولت که آقای روحانی در سفر به ارومیه هم اعلام شده بود یعنی تدریس زبانهای مادری در مراکزی که راه‌اندازی خواهد شد نه براساس اصول ۱۵و۱۹ قانون اساسی است ونه با مطالبات ملی سازگار است.»
به گفته سلیمانی صدور چنین دستوری "ازسربازکردن و ادای ظاهری تکلیف" تلقی میشود. وی در ادامه صحبت‌هایش تاکید میکند: «از آنجایی که گفته شده قراراست مراکزی دایر شود تا تدریس زبانهای مادری دراین مدارس انجام شود، میشود گفت که این اقدام با اصل ۱۵ قانون اساسی سازگار نیست، چون اصل ۱۵ میگوید زبانهای بومی می‌تواند درمدارس تدریس شود، نگفته مراکز جداگانه‌ای ایجاد شود برای تدریس زبان مادری، لذا باید (این زبان‌ها) در مدارس تدریس شود نه در مراکز جدیدی که دایر می‌کنند.»
این کارشناس پیشنهاد میکند "مناسب است دولت اصل ۱۵ قانون اساسی را آن‌گونه که مفاد قانون تصریح میکند یعنی تدریس زبانهای بومی در مدارس را از سطوح ابتدایی تا پایان دوره دبیرستان عملیاتی کند".
سلیمانی در ادامه تاکید میکند: «البته حقوق اقوام درکشورصرفا در مقوله زبان خلاصه نمی‌شود واز منظر استقرار عدالت شامل جنبه‌های دیگر اعم از فرهنگی، سیاسی نیز می‌گردد که درصورت تحقق همه جانبه آنها، با تقویت فرآیندهای دموکراتیک موجب تقویت انسجام ، وحدت ملی و مشروعیت نظام میشود.»
کردی و ترکی الگویی برای آموزش دیگر زبانهای مادری
آیا دستور دولت برای تدریس کردی و ترکی می‌تواند الگو و مدلی برای دیگر زبان‌ها باشد؟ افشاری در پاسخ به این پرسش دویچه وله میگوید: «ظاهرا دستور دولت درمورد همه زبانهای بومی است. دراین میان زبان عربی که زبان اعراب ساکن ایران و زبان قرآن نیزهست همواره از دوره راهنمایی تا آخر دوره دبیرستان در مدارس تدریس شده است و میشود.
در اینجا بیشتر زبانهای ترکی آذری و کردی که به ترتیب بیشترین تعداد جمعیت ایران را شامل میشوند مطرح است. البته این موضوع شامل ترکمن‌ها و بلوچها نیز میشود. شاید گیلک‌ها هم چنین درخواستی داشته باشند. هرچند گیلکی بیشتر لهجه‌ای از زبان فارسی خوانده میشود و بسیار نزدیک است به این زبان، به هرحال اینکه اصل ۱۵ قانون اساسی را چگونه تفسیر و اجرا کنند، حائزاهمیت است.»
به گفته سلیمانی طرح موضوع ازسوی روحانی در سفر استان آذربایجان غربی که برخی شهرهایش ترکی - کردی است این پیام را می‌رساند که ترکها وکردها در همزیستی بایکدیگر و بهره‌مندی از حقوق مدنی خود به تقویت ایران کمک کنند و از اختلاف بپرهیزند. وی همچنین تاکید کرد: «وعده روحانی نمی‌تواند ضمانتی داشته باشد و تصورمی‌کنم به این زودی‌ها این دستور به اجرا نرسد، شاید هم این سخنان به این دلیل ابراز شده است که به انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم درسال ۹۶ درحال نزدیک شدن هستیم».
بیشتر بخوانید: موافقت آموزش و پرورش با تدریس زبان کردی در مدارس متوسطه
شاهد علوی، روزنامهنگار کرد و فارغالتحصیل کارشناسی ارشد علوم سیاسی از دانشگاه شهید بهشتی تهران به دویچه وله میگوید که تدریس کردی که به ارداه معلمان سقز انجام گرفته هنوز در سطح شهرستان سقز مانده است.
وی تاکید میکند: «من فکر می‌کنم ما این را نمی‌توانیم الگو تلقی بکنیم بخاطر اینکه این حتی در حد اصل قانون اساسی هم نیست. بنابراین می‌تواند فقط الگو برای شروع باشد. آنچه که رئیس جمهور اعلام کرده یعنی تدریس در مراکز و تاسیس مراکزی برای آموزش زبان کردی، ربطی به اصل ۱۵ قانون اساسی ندارد، به ملیت‌های ساکن ایران هم خدمتی نمی‌کند و مشکل را حل نمی‌کند. چون‌که در مراکز خصوصی آموزش کردی و ترکی الآن هم انجام می‌گیرد.»
علوی اضافه میکند برای آموزش زبان و ادبیات محلی در کنار زبان فارسی باید کتاب تدوین شود، معلم تربیت شود و ساعاتی در مدارس تعیین گردد. تاسیس چنین مراکزی در مقابل آنچه که قانون تعیین کرده نمی‌تواند جایگزین مطلوبی برای تدریس زبان مادری در مدارس باشد.
به باور این کارشناس آنچه که سبب شده روحانی و دستیار او "مژده عملی شدن بخشی از خواست‌های قومیتی" را در کردستان و آذربایجان بدهند با درجه خودآگاهی ملی و اتنیکی، میزان سازماندهی مردم حول خواست‌های قومی بین کردها و ترک ها ارتباط دارد.
او می‌افزاید، جنبش هویت‌‌طلبی میان کردها و ترکها توده‌ای شده است و وضعیت آنها با عرب‌ها در خوزستان، بلوچها در سیستان و بلوچستان و ترکمن‌ها در ترکمن‌صحرا متفاوت است. این کارشناس به این مسئله هم اشاره میکند که در سیستان و بلوچستان هویت مذهبی بلوچها برجسته‌تر از هویت ملی- اتنیکی آنهاست.