آموزش زبان فارسی در کشورهای آسیای مرکزی

بسیاری از شخصیت های علمی و ادبی مشرق زمین از آسیای مرکزی برخاسته اند و مردمان این کشورها ارتباط دیرینه فرهنگی با ایران داشته اند. این امر سبب شده است، شهروندان این کشورها به زبان فارسی علاقمند گردند. در سال های اخیر جمهوری اسلامی با توجه به علائق شهروندان جمهوری های آسیای مرکزی تلاش کرده است از طریق رایزنی های فرهنگی به درخواست آنها در آموزش زبان فارسی پاسخ دهد. ولی بنظر برخی از صاحبنظران در این راستا ایران نتوانسته است موفقیت کسب کند.

در مدارس و دانشگاههای کشورهای آسیای مرکزی علاوه بر زبان روسی، انگلیسی، آلمانی، زبان های ترکی و فارسی نیز تدریس می شود.

ولی هر یک از زبانهای خارجی از جایگاه ویژه ای برخوردارند. برای مثال در کشور قزاقستان، به دلیل حضور 250 هزار آلمانی تبار، زبان آلمانی توانسته است با زبانهای انگلیسی و روسی رقابت کند. قابل توجه است که علاوه بر دانشگاه مشترک قزاقستان و آلمان، روزنامه ای نیز به زبان آلمانی در این کشور منتشر می گردد.

اشتیاق به یادگیری زبان فارسی

ولی گرایش و اشتیاق به یادگیری زبان فارسی در میان شهروندان قزاقستان نیز در سالهای اخیر بیشتر شده است. درهیمن راستا، پیش از این در آلماتا "دفتر مرکز مطالعاتی ایران" نیز افتتاح شد. هدف آن ترغیب شهروندان این کشور برای آموزش زبان و ادبیات فارسی و تحکیم روابط فرهنگی با کشورهای فارسی زبان اعلام شده است. بنا به گفته برخی از کارشناسان از جمله صفر عبدالله خاورشناس تاجیک مقیم آلماتا و رئیس دفتر مرکز مطالعاتی ایران، بزرگداشت شخصیت های علمی و فرهنگی مشترک میتواند در ارتباط این کشورها با ایران کمک کند: "من امیدوارم که در این مرکز بتوانیم با برگزار نمودن همایش ها، سمینارها، کنفرانس ها، میزگردهای علمی و انتشار یک مجله ایرانشانسی بتوانیم در پژوهش منطقه و انتشار فرهنگ ایرانی و منطقه سهمی داشته باشیم."

فعالیت ضعیف دولت ایران

ولی برخی دیگر از کارشناسان آسیای مرکزی فعالیت جمهوری اسلامی در عرصه آموزش زبان فارسی را ضعیف و ناموفق قلمداد می کنند.

با توجه به اشتیاق موجود در بین مردم کشورهای آسیای مرکزی جهت یادگیری زبان فارسی، فعالیت‌های‌آموزشی مناسبی در این زمینه در جریان نیست. به باور این کارشناسان ایران نتوانسته است تابحال از فرصت های موجود استفاده کند و برای مثال حتی یک مدرسه مشترک در این کشورها احداث کند.

سیاست فرهنگی کشورهای اروپائی در زمینه گسترش زبان و فرهنگ خود در این جمهوری ها، می تواند برای ایران که از دیرباز با کشورهای آسیای میانه روابط فرهنگی داشته، الگوی خوبی باشد.

علاقه به آلمانی

بویژه آلمان تلاش می کند جایگاه فرهنگی خود را در کشورهای آسیای مرکزی حفظ کند. Hedi Wegener رئیس گروه دوستی بین پارلمانی مجلس آلمان، در مصاحبه با برنامه فارسی صدای آلمان گفت در مدارس ترکمنستان علاقه به یادگیری زبان آلمانی زیاد شده است. Hedi Wegener در دیدار با قربانقلی بردی محمداف، رئیس جمهور این کشور درخواست کرده است، آموزش زبان آلمانی در مدارس ترکمنستان با جدیت دنبال گردد: "رئیس جمهور ترکمنستان قول داد که در مدارس این کشور زبان آلمانی دوباره تدریس شود و ما انتظار داریم که به این وعده ها عمل گردد. دولت آلمان بورس تحصیلی نیز در اختیار متخصصین و کارشناسان این کشور گذاشته که تاکنون مورد استفاده قرار نگرفته است"

فارسی، زبان بدون پشتیبان

ولی زبان فارسی تاکنون نتواسته است با زبانهای دیگر از جمله روسی و انگلیسی در این کشور رقابت کند. بنا به گزارش کانون ایرانیان مقیم ترکمنستان، که یک تشکل غیر دولتی است، حدود 2500 نفر در مدارس ترکمنستان زبان فارسی می آموزند. صاحبنظران محلی در مقایسه با آموزش دیگر زبانهای خارجی این تعداد را کم تلقی می کنند و نتیجه می گیرند که سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی بویژه در عرصه تدریس زبان فارسی در این کشور موفق نبوده است.

علیرغم این کاستی ها اشتیاق مردم به فراگیری زبان فارسی افزایش داشته است.

محمد رضا فرقانی سفیر ایران در ترکمنستان در مصاحبه با خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران- ایرنا در این خصوص گفته است که در مدارس این کشور معمولا یکی از زبان‌های خارجی که تدریس می‌شود زبان فارسی است، ضمن اینکه در دو دانشگاه "مختومقلی و "آزادی " این کشور نیز کرسی‌های زبان فارسی دایر است. فرقانی در این مصاحبه افزوده است که برخی موسسات خصوصی در ترکمنستان نیز کلاس‌های آموزش زبان فارسی برگزار می‌کنند .

اهمیت آموزش فارسی

آموزش زبان فارسی این امکان را می‌دهد که آنان علاوه بر ادبیات و تاریخ ایران، تاریخ و فرهنگ کشورهای خود و متون قدیمی را که به زبان فارسی نگاشته شده است ، مطالعه کنند.

ایران با توجه به اشتیاق مردم آسیای مرکزی به یادگیری فرهنگ و تاریخ گذشته خود، می تواند در عرصه آموزش زبان فارسی از مشترکات فرهنگی استفاده کند، امکانی که دیگر زبانهای خارجی از آن برخوردار نیستند.