آلبوم عکس • نیروی گل در انقلابها
گل چه نسبتی با آزادی دارد؟ اخیرا رقابتهای جهانی گلآرایی ۲۰۱۵ در پایتخت آلمان برگزار شد. برگزارکنندگان از شرکتکنندگان خواسته بودند با گل نقش آزادی بزنند. به این بهانه نگاهی انداختیم به نقش گل در جنگها و انقلابها.
گل آزادی
شاخهای گل در لوله تفنگ ترکیب پرمعنایی است؛ گل رز، یاس یا میخک فرقی نمیکند. یکی نماد جنگ و خونریزی است و دیگری نماد صلح و به تعبیری نماد "آزادی". مسابقات جهانی گلآرایی در برلین بهانهای شد برای مرور انقلابها و جنبشهای اعتراضی در کشورهای مختلف که شاخههای گل در آنها نقش ایفا کردند. همه چیز از پرتغال آغاز شد: در سال ۱۹۷۴ جنبشی صلحآمیز از دل ارتش این کشور "انقلاب میخک" را در تاریخ جاودانه کرد.
انقلاب میخک
حدود ۵۰ سال در پرتغال دیکتاتوری نظامی حاکم بود. در دوران زمامداری ژنرال آنتونیو کارمونا و ژنرال آنتونیو داولیویرا سالازار خودسری، شکنجه و سانسور رسانهها امری عادی بود. تا این که در سال ۱۹۷۴ بخشی از ارتش این کشور سابقهدارترین دیکتاتوری اروپا تا آن زمان را سرنگون کرد. شهروندان لیسبون (پایتخت) در جشن پیروزی انقلابی بدون خونریزی به سربازان انقلابی گل میخک هدیه دادند. سومین جمهوری دمکراتیک متولد شد.
انقلاب یاس در تونس
وقتی سخن از انقلاب و گل به میان میآید، انقلاب یاس در تونس دومین نامی است که به سرعت به ذهن خطور میکند. یاس گل ملی تونس است و به این دلیل این انقلاب به آن نام خوانده میشود. در ژانویه ۲۰۱۱ تظاهرکنندگان تونسی زینالعابدین بن علی را پس از ۲۰ سال زمامداری برکنار کردند. او به عربستان سعودی گریخت.
"بهار عربی"
قیام مردم تونس آغاز قیامهای موسوم به "بهار عربی" بود. به دنبال آن دولتهای مصر و لیبی سوریه با تظاهرات مردمی مواجه شدند. هرچند برخی از این کشورها هنوز در ناآرامی غرقاند. در این میان تونس شاهد انقلابی موفق بود و وضعیتاش از کشورهای دیگر بهتر است.
ادامه جنگ در سوریه
در سوریه وضعیت فرق میکند. این عکس که در سال ۲۰۱۳ گرفته شده، یک شورشی کرد در حلب را نشان میدهد. با وجود اینکه در لوله کلاشنیکف او هم گلی دیده میشود، هنوز پس از دو سال امیدی به برقراری صلح در سوریه وجود ندارد. حال شورشیان کرد دیگر تنها با رژیم بشار اسد نمیجنگند؛ گروه تروریستی "دولت اسلامی" هم به جمع دشمنانشان افزوده شده است.
یاس در چین
در پی نخستین موفقیتهای خیزشهای مردمی در جهان عرب، در سال ۲۰۱۱ در چین نیز تظاهرات برگزار شد. تظاهرکنندگان به صورت نمادین گلهای یاس به دست گرفته بودند و به صورت کنایه آمیز، حکومت را متوجه تجربه تونس میکردند. حکومت فوراً واکنش داد: در موتورهای جستوجو علاوه بر واژههایی چون "دموکراسی"، لغت "یاس" هم سانسور شد.
انقلاب رز در گرجستان
"انقلاب گل رز" در سال ۲۰۰۳ در گرجستان کمتر مشهور شد. این انقلاب به برکناری ادوارد شواردنادزه، رئیس جمهور گرجستان (و وزیر خارجه شوروی سابق) انجامید. تظاهرکنندگان این گفته نخستین رئیس جمهور گرجستان را شعار قرار داده بودند: «ما به جای شلیک گلوله، گل رز به سوی دشمن خود پرتاب میکنیم.»
گل در انقلاب اسلامی ایران
شاخههای گل در لوله تفنگ سربازان در جریان انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ در ایران
انقلاب لاله در قرقیزستان
پس از انتخابات پارلمانی در فوریه ۲۰۰۵ در قرقیزستان، قیامی سراسری صورت گرفت که به سقوط رئیس جمهور، عسگر آقایف منجر شد. قیام کنندگان با لاله کوهی که نماد اپوزیسیون بود، به اعتراض پرداختند. وضعیت همچنان ناآرام باقی ماند تا آنکه این کشور در سال ۲۰۱۰ به یک جمهوری پارلمانی تبدیل شد. سازمانهای مدافع حقوق بشر همچنان از محدودیت مطبوعات و آزادی بیان در این کشور انتقاد میکنند.
از گلها تا رنگها
علاوه بر "انقلابهای گلی"، "انقلابهای رنگی" نیز وجود دارد؛ مثلا انقلاب نارنجی در اوکراین. اینکه به گلها نیروی انقلابی یا سیاسی نسبت داده میشود، طبعاً پیشینۀ دورتری دارد: مثلا رز سرخرنگ عصر سوسیال−دموکراسی یا حرکتهای اعتراضی ۱۹۶۸ علیه جنگ ویتنام که در آن تظاهرکنندگان به موی خود گل میبستند.
جنبش سبز
جنبش اعتراضی به نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ در ایران رنگ سبز را برای خود برگزید.
گل به تظاهرکنندگان تایلندی
در جریان اعتراضات در سال ۲۰۱۳ در تایلند، حکومت این کشور به این فکر افتاد که الگوی شناختهشده را تغییر دهد: قرار شد مأموران انتظامی به دست تظاهرکنندگان گل بدهند. پس از ماهها درگیری میان هواداران سرخپوش حکومت و مخالفان زردپوش، در سال ۲۰۱۴ در تایلند کودتای نظامی شد. از آن زمان در این کشور رسماً قانون جنگ حاکم است.
شرق اوکراین آرامش نمییابد
مثالهای فراوانی وجود دارد از مناطقی که در آنها - مانند این تصویر از شرق اوکراین - گل در لوله تفنگها گذاشته شده، اما اثری از صلح و آرامش نیست. یکی از دلایلی که برگزارکنندگان رقابت جهانی گلآرایی در برلین شرکتکنندگان را فرا خواندند در طرحهای خود مفهوم "صلح" را برجسته کنند، همین بود.
رویای صلح
در افغانستان که بیش از سه دهه است جنگ جریان دارد، مردم در آرزوی چشیدن لذت صلحاند؛ در آرزوی روزی که در لوله تفنگها به جای گلوله گل گذاشته شود.
نیروی گل
به اعتقاد برگزارکنندگان مسابقات جهانی گلآرایی ۲۰۱۵، "برلین [میزبان رقابتها] در تاریخ خود ثبت کرده که تلاش برای رسیدن به آزادی میتواند دیوارها را در هم شکند و مرزها را درنوردد".