کوچ چهره‌های کلیدی القاعده به شمال سوریه
۱۳۹۵ اردیبهشت ۲۷, دوشنبه
پایگاه اینترنتی "اشپیگل" آلمان به نقل از چارلز لیستر، کارشناسی که بر فعالیت‌های القاعده در سوریه متمرکز شده، می‌نویسد: «القاعده به تازگی چند عضو با نفوذ از هیئت رهبری خود را به سوریه فرستاده است». به زعم او در حال حاضر چندین نماینده عالی‌رتبه القاعده در شمال سوریه حضور دارند.
بر این اساس سیف العدل، ابوالخیر المصری و عبدالله احمد عبدالله که گفته می‌شود در نخستین حملات بزرگ القاعده (سال ۱۹۹۸ به دو سفارتخانه آمریکا در نایروبی و تانزانیا) نقش داشته‌اند، به سوریه رفته‌اند.
رفاعی احمد طه که به همراه اسامه بن‌لادن، بنیانگذار شبکه القاعده و ایمن الظواهری، رهبر کنونی این گروه تروریستی در سال ۱۹۹۸ آمریکا، اسرائیل و شهروندان این دو کشور را تهدید کردند، نیز در سوریه بود. او اندکی پس از رسیدن به این کشور (اوایل آوریل ۲۰۱۶) در حمله پهپاد آمریکایی در شهر ادلب سوریه کشته شد.
مزیت‌های سوریه
از نگاه تروریست‌ها نزدیکی به اسرائیل و اروپا از مزیت‌های سوریه است. حمزه بن لادن، پسر بنیانگذار القاعده در پیام صوتی‌ای که در ماه مه از او منتشر شد، گفته بود: «جهاد در سوریه کلید آزادی اورشلیم [بیت‌المقدس] است».
او جهادگرایان در سوریه را به اتحاد فرا خوانده بود. پیش از او هم ایمن الظواهری پیامی برای اتحاد ستیزه‌جویان در سوریه منتشر کرده بود.
افزون بر نزدیکی به اسرائیل و اروپا، رفت‌وآمد تروریست‌ها در سوریه ساده‌تر از کوهستان‌های مرزی بین افغانستان و پاکستان است. جنگ داخلی در سوریه هم شرایط ایده‌آلی برای رشد افراط‌گرایان ایجاد کرده است.
دومین "امارت اسلامی"
لیستر، کارشناس تروریسم معتقد است که القاعده به زودی در شمال غربی سوریه امارتی اسلامی برپا خواهد کرد. گروه تروریستی "دولت اسلامی" (داعش سابق) که البته با القاعده در رقابت است هم در شرق سوریه حضور پررنگی خواهد داشت. با اینکه "دولت اسلامی" در این مناطق تا حدودی تضعیف شده، اما تا شکست کامل فاصله زیادی دارد.
با وجود اینکه به نظر می‌رسد القاعده در سال‌های اخیر از میدان به در شده باشد، اما به اعتقاد کارشناسان این برداشت درست نیست. این گروه تروریستی در خفا مشغول پیشرفت بوده و از جمله در یمن و سوریه در قالب "جبهه نصرت" (شاخه القاعده در سوریه) در صحنه حاضر بوده است.
"دولت اسلامی" و "جبهه نصرت" تفاوت‌هایی با هم دارند. نیروهای "جبهه نصرت" عموما سوری هستند، در حالی که هزاران نیروی خارجی برای "دولت اسلامی" در سوریه می‌جنگند.
در حالی که "جبهه نصرت" شاخه القاعده در سوریه برشمرده می‌شود و کادر رهبری این گروه مناسبات تنگاتنگی با رهبری القاعده دارد، "دولت اسلامی" از رهنمودهای الظواهری، رهبر کنونی القاعده، پیروی نمی‌کند و مستقل عمل می‌کند.
"نفوذ قطر بر جبهه نصرت"
گفته می‌شود "جبهه نصرت" که از سال ۲۰۱۳ در فهرست گروه‌های تروریستی سازمان ملل قرار دارد، از سوی قطر پشتیبانی می‌شود. این ادعا البته ثابت نشده است. اما قطر تا کنون بارها در بحران‌های گروگانگیری که یک سوی آن "جبهه نصرت" بوده، میانجیگری کرده است. گذشته از این، شبکه قطری "الجزیره" هم در گسترش پیام‌های رهبری "جبهه نصرت" بی‌تأثیر نبوده است.
به نوشته‌ی "اشپیگل"، این گروه تروریستی نفوذ خود بر سیستم اداری و حقوقی را در شمال غرب سوریه آرام اما مداوم گسترش می‌دهد. به اعتقاد لیستر، کارشناس تروریسم، "انفعال غرب" در این مسیر کمک بزرگی به "جبهه نصرت" می‌کند: «جبهه نصرت در سوریه تقویت شد زیرا از اپوزیسیون میانه‌رو آن‌طور که باید و شاید پشتیبانی نشد. این رویه باید تغییر کند».
تشکیلات موسوم به "اداره مناطق آزادشده" نشانه‌ای از تعمیق نفوذ این گروه تروریستی برشمرده می‌شود. از زمان ایجاد این تشکیلات، شهروندان ادلب و "جسر الشغور" (در شمال غربی سوریه) باید پول برق و آب و مالیات خود را به این تروریست‌ها بپردازند.
هر چند در سال جاری تظاهرات گسترده‌ای در سوریه علیه "جبهه نصرت" برگزار شده، اما مشخص نیست اعتراضات شهروندان تأثیری بر عملکرد یا تحدید حوزه نفوذ این گروه تروریستی داشته باشد.
شهروندان سوری در ابتدا مخالفت‌هایی هم با "دولت اسلامی" داشتند؛ اما برخورد بسیار خشن این گروه با مخالفان اعتراضات را عملا زیرزمینی کرده است.