وقتی رویارویی طنز و سیاست جنجال به پا می‌کند

در پی بخش برنامه طنز‌آلود درباره سیاست‌های اردوغان در تلویزیون شمال آلمان (NDR)، رئیس جمهور ترکیه به پخش این برنامه اعتراض کرد و دولت ترکیه نیز دوبار سفیر آلمان در آنکارا را فراخواند. واکنش تند اردوغان انتقادهای شدید سیاستمداران آلمانی و انجمن ترک‌های آلمان از رفتار رئیس جمهور و دولت ترکیه را به دنبال داشت.

کریستیان اهرینگ، مجری برنامه Extra 3 نیز که ویدئوی طنز اردوغان در چارچوب آن پخش شد، در گفت‌وگویی با اشپیگل آنلاین در پاسخ به اینکه آیا دولت ترکیه با شبکه NDR تماس گرفته، گفت: «خیر، از دولت آلمان هم کسی تماس نگرفت. و درست هم همین است که طنز و سیاست در آلمان در دو فضای و حیطه‌ی مختلف اتفاق می‌افتند.»

در ترانه طنز برنامه Extra 3 درباره اردوغان از جمله به تلاش‌های او و دولتش برای محدود کردن عملکرد و استقلال رسانه‌ها پرداخته شده و گفته می‌شود: «هر روزنامه‌نگاری که چیزی می‌نویسد و به مذاق اردوغان خوش نمی‌‌آید، فردا توی زندان است.» کریستیان اهرینگ، مجری برنامه در گفت‌وگوی خود با اشپیگل آنلاین گفت: «این واقعا مسخره است که اردوغان در واکنش به اتهام نقض آزادی عقیده خواستار سانسور برنامه ما شده است.»

مجری این برنامه طنز در پاسخ به اینکه آیا حاضر به عذرخواهی از اردوغان است، تصریح کرد: «نمی‌دانم، چرا باید عذرخواهی کرد. ترانه‌ی طنز درباره اردوغان بر پایه واقعیت‌ها ساخته شد. ما فقط اردوغان را به چیزهای متهم می‌کنیم که روزنامه‌نگاران و سیاستمداران مدتهاست که به خاطر آن از اردوغان انتقاد می‌کنند.»

وزارت خارجه آلمان نیز اعلام کرد، پس از آنکه مارتین اردمان (تصویر)، سفیر این کشور برای بار دوم به وزارت خارجه ترکیه فراخواند شد، او به مقامات ترک صریحاً گفته است که دولت آلمان خود را مقید به "آزادی مطبوعات و بیان" می‌داند و در دولتی قانون‌مدار، قوه قضاییه استقلال کامل دارد و موظف به حمایت از آزادی بیان و دیگر حقوق پایه‌ای شهروندان است.

جنجال‌آفرینی‌های طنز و برنامه‌های طنزآمیز سابقه‌ای طولانی دارد. در سال ۱۹۸۷ رودی کارل در برنامه طنز خبری خود که از شبکه اول تلویزیون آلمان پخش می‌شد، به طور طنزآمیز از هشتمین سالگرد انقلاب اسلامی سخن گفت. صحنه‌ای ساختگی در این ارتباط که در آن زنان سینه‌بندهای خود را به سمت آیت‌الله خمینی پرتاب می‌کردند، جنجال و کشمکش‌های فراوان و در نهایت عذرخواهی رودی را به دنبال داشت. او تهدید به مرگ شده بود.

در سال ۲۰۰۶ روزنامه آلمانی TAZ در مطلبی طنزآمیز درباره لخ کاچینسکی، رئیس‌جمهور وقت لهستان از "سیب‌زمینی جدید" این کشور سخن گفته و از مواضع ملی‌گرایانه و ضدآلمانی او انتقاد کرده بود. در پی اعتراض‌های تند لهستان و مقایسه روزنامه چپگرای TAZ با نشریه ضدیهودی Der Stürmer در دوران نازی‌ها، این نشریه نیز واکنش نشان داده و این عکس را با این عنوان منتشر کرد: «کدامیک از شما قرار است به آلمان سفر کنید؟»

در سپتامبر سال ۲۰۱۵ جیولیو هاس، سفیر سوئیس در ایران در جریان یک سخنرانی در زوریخ این کاریکاتور را منتشر کرد که در آن کبوترهای صلح ایران و آمریکا روی سر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل نشسته و "کار خود را کرده‌اند". وزارت خارجه سوئیس پس از این ماجرا سفیر خود را بازخواست کرد و این کاریکاتور را مسئله‌برانگیز و بی‌مزه ارزیابی کرد.

فیلم "مصاحبه" که در آن کیم جونگ اون، رهبر جوان کره‌شمالی به طنز گرفته می‌شود نیز جنجال‌های فراوانی به دنبال داشت. این فیلم ماجرای دو خبرنگار ‌آمریکایی است که به پیونگ یانگ می‌روند تا با رهبر کره شمالی مصاحبه کنند، اما پیش از این دیدار از سوی سازمان سیا مامور می‌شوند او را به قتل برسانند. سرورهای کمپانی سونی پیکچرز، تهیه‌کننده این فیلم مورد حملات سایبری قرار گرفت که احتمالا از کره شمالی بوده‌اند.

در سال ۲۰۰۵ در روزنامه‌ی دانمارکی "یولاندز پوستن"، دوازده کاریکاتور از پیامبر اسلام منتشر شد که موجی از خشم و خشونت در برخی از کشورهای اسلامی به‌راه انداخت. کورت وسترگارد، کاریکاتوریست این مجموعه که یک بار مورد سوقصد قرار گرفت و هم‌چنان تحت محافظت پلیس قرار دارد، معتقد است که طرح‌های او انتقادی به اسلام سیاسی بوده و نه دین اسلام و به این خاطر دلیلی برای "پوزش‌خواهی از مسلمانان" نمی‌بیند.

در سال ۲۰۰۹ مارتین زونه‌بورن، طنزپرداز آلمانی در نمایشگاه فرانکفورت به عنوان خبرنگار یک برنامه‌ی طنز شبکه دوم آلمان وارد صحنه شد و گفته‌های بازدیدکنندگان چینی را به عمد اشتباه ترجمه کرده و به آنها رنگ و بوی انتقادی و ضدحکومتی می‌داد. ارگان حزب کمونیست چین سخت برافروخته شده و چنین عملی را "شرورانه و پست" خواند. شبکه دوم آلمان در نهایت تسلیم شد و به‌طور کتبی از سفیر چین در آلمان عذرخواهی کرد.