هرتا مولر: من میهن ندارم
۱۳۸۸ آذر ۲۰, جمعه
هرتا مولر روز هشتم دسامبر جایزه ادبی نوبل را از آکادمی سلطنتی سوئد در استکهلم دریافت کرد. در روزهای گذشته رسانه‌های جمعی نقدها، مصاحبه‌ها و گزارش‌های بیشماری درباره‌ی این "سیمای ناآرام ادبیات مدرن" منتشر کرده‌اند.
هرتا مولر در رومانی به دنیا آمده اما تمام آثار خود را به زبان آلمانی منتشر کرده است. بنیاد نوبل، از او به عنوان "نویسنده‌ای از آلمان" نام برد. اما خانم مولر خود را متعلق به هیچ کشوری نمی‌داند. او می‌گوید: «پس از انتشار کتاب "پستی‌ها" هم‌میهنانم مرا طرد کردند. آنها می‌گویند حال که از رومانی رفته‌ام، دیگر نباید کاری به کار این کشور داشته باشم... و بعد با پلیس امنیتی رومانی سروکار پیدا کردم... از رومانی به آلمان فرار کردم، اما خیال نمی‌کنم که اینجا هم وطن من باشد. البته اینجا زندگی می‌کنم، اما اینجا موطن من نیست چون مال اینجا نیستم، مال آنجا هم نبودم، آنجا را رها کردم چون به آنجا تعلق نداشتم.»
اما هرتا مولر بالاخره خود را نویسنده‌ای آلمانی می‌داند، چون به این زبان می‌نویسد. او در دامان این زبان بزرگ شده و سپس در پانزده سالگی زبان رومانیایی را فرا گرفته است. به گفته خودش: «راستش نمی‌دانم کجایی هستم. شاید از هر دو چیزی گرفته‌ام، و شاید از هیچ یک چیزی با خود ندارم.»
از درد اختناق
بنیاد جایزه نوبل از هرتا مولر به خاطر مقاومت شجاعانه‌ی این نویسنده‌ی ۵۶ ساله در برابر دیکتاتوری کمونیستی در رومانی قدردانی کرد. سخنگوی هیئت ژوری جایزه نوبل در این باره گفت: «خانم مولر جوهر زیبای مقاومت را در کارهای خود نشان داده است. قدرت زبان در نثر او خواننده را از لحظه اول میخکوب می‌کند. او از مسائلی حیاتی سخن می‌گوید که ارزش مبارزه دارند.»
هرتا مولر در آثار خود پدیده‌ی دیکتاتوری و ریشه‌های آن را در رومانی نشان می‌دهد: «فکر نمی‌کنم تحت تعقیب باشم، اما هر وقت به رومانی می‌روم حس می‌کنم که سازمان امنیت همچنان فعال است. از اوضاع فعلی خبر ندارم، و سر در نمی‌آورم که چرا همچنان برای سازمان امنیت جالب توجه هستم.»
خانم مولر در مصاحبه‌ای با روزنامه "زوددویچه تسایتونگ" می‌گوید که از مهاجرت به آلمان که در سال ۱۹۸۷ روی داد، همیشه خوشحال بوده است. او می‌گوید زندگی در رومانی او را به قدری خرد و داغان کرده بود، که برای مدتی مدید در خود شهامت مهاجرت نمی‌دید.
درباره میهن اول خود می‌گوید: «در رومانی شاید کتاب‌هایم را دوست داشته باشند، اما از خودم خوششان نمی‌آید. چون من هنوز چیزهایی درباره رومانی می‌گویم که خوشایند نیست: به نظر من در این کشور هنوز دموکراسی وجود ندارد و فساد بی‌داد می‌کند، و دستگاه امنیتی سابق هم تا حد زیادی به شیوه سابق فعال است.»