نگرانی از "چرخش به راست" روحانی در چینش کابینه دوازدهم
۱۳۹۶ مرداد ۹, دوشنبه
پنجشنبه آینده (۱۲ مرداد/ ۳ اوت) مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری روحانی و روز شنبه (۱۴ مرداد) مراسم تحلیف او در مجلس شورای اسلامی برگزار خواهد شد. سپس روحانی طبق قانون دو هفته فرصت دارد تا فهرست کابینه خود را تقدیم مجلس کند.
اما احتمال می‌رود که روحانی همانند ۴ سال پیش در همان مراسم تحلیف خود فهرست اعضای کابینه‌اش را در اختیار مجلس بگذارد. به همین دلیل فعالان سیاسی فرصت چندانی برای تأثیرگذاری بر روند تنظیم کابینه ندارند.
در همین راستا رسانه‌ها و فعالان سیاسی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی هیچ فرصتی را برای یافتن اخبار مرتبط با اعضای احتمالی کابینه جدید از دست نمی‌دهند. این اخبار یا گمانه‌زنی‌ها عمدتا از محافل پیرامونی دولت یا رقبای آنان به بیرون منتقل می‌شود و چاره‌ای هم برای تحلیل‌گران نمی‌ماند مگر بررسی همین داده‌های غیررسمی.
اصلاحطلبان در این میان حساسیت بالایی دارند، زیرا آنها بخش بزرگی از آرای روحانی را مدیون حمایت مطلق خود از او می‌دانند. روحانی نیز در جریان کارزار انتخاباتی خود، بسیاری از شعارهای اصلاحطلبان را وارد صحنه انتخابات کرده بود. در هر حال با همین وعده‌های انتخاباتی بود که روحانی توانست آرای خود را به نسبت دوره قبل ۷ درصد افزایش دهد.
زنان وزیر نمی‌شوند
اما اصلاحطلبان از اخباری که از چینش احتمالی کابینه می‌شنوند چندان راضی نیستند. محمدرضا تابش، نایب رئیس فراکسیون امید مجلس، یکشنبه گذشته ضمن تأیید این نکته، به خبرگزاری ایسنا گفت: «اگر شنیده‌ها درباره ترکیب کابینه دوازدهم درست باشد، خیلی رضایت اصلاحطلبان برآورده نمی‌شود».
هم‌زمان پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران نیز، با تأکید بر قطعی نبودن "حضور هیچ فردی در کابینه" به نقل از تابش نوشت، به احتمال زیاد هیچ وزیر زنی در کابینه وجود نخواهد داشت و از آنان تنها "در سطح معاونت" استفاده خواهد شد.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
الهام امین‌زاده، دستیار ویژه روحانی در امور حقوق شهروندی نیز روز دوشنبه همین سخنان را تأیید کرد و به ایلنا گفت: «آنچه مسلم است، به احتمال زیاد زنان برای وزارت نباشند، اما احتمال دارد در روزهای آتی این مسئله نیز تغییر کند».
وزن اخبار "نگران‌کننده" به حدی بوده که زهرا شجاعی، رئیس مرکز مشارکت زنان در دوره اصلاحات، روز یکشنبه در جریان یک سخنرانی از روحانی خواست تا دست‌کم همین میزان حضور در معاونت‌ها را از زنان نگیرد.
"نگرانی" اصلاحطلبان
به گزارش جماران، عبدالله نوری، چهره شاخص جریان اصلاحات، با اشاره به همین نگرانی‌ها و تفاوت قایل شدن بین آن و "سهم‌خواهی"، از اصلاحطلبان خواست تا "رودربایستی" با روحانی را کنار بگذارند. نوری با استفاده از جمله‌ی خود روحانی و تأکید بر محفوظ بودن حقوق اقلیت گفت که او نمی‌تواند رأی خود را از ۲۴ میلیون نفر بگیرد، اما حرف آن ۱۶ میلیون نفر را عمل کند.
نوری تأکید کرد: «فاصله گرفتن از وعده‌های انتخاباتی قطعا پیام امیدبخشی برای ۲۴ میلیون رأی‌دهنده نخواهد داشت». او به روحانی توصیه کرد، به هنگام هر تصمیمی به بدنه اجتماعی حامی خود فکر کند. وزیر کشور دوران سازندگی و اصلاحات همچنین خواست تا اهل سنت و زنان را که از حامیان تعیین‌کننده روحانی بوده‌اند، نادیده نگیرد.
گفته می‌شود که اخیرا برخی مراجع و نیروهای تندروی سنتی به‌خصوص در قم، فشار بر روحانی را برای "شیعی و مردانه" ماندن کابینه دوازدهم افزایش داده‌اند.
عبدالله نوری ابراز نگرانی کرده که به "بایگانی" سپرده شدن وعده‌های روحانی، اعتماد مردم را از بین ببرد. او معتقد است، باید کسانی که به این وعده‌ها ایمان دارند، در کابینه حضور داشته باشند، وگرنه "برای خود آقای روحانی مشکل ایجاد می‌شود".
نوری در بخش دیگری از سخنان خود گفته است: «اخباری که از قابلیت و توانمندی بخشی از ترکیب کابینه پیشنهادی به گوش می‌رسد، چنانچه صحت داشته باشد نگران‌کننده است». و ادامه می‌دهد: «گاهی هم ممکن است مشکل و فشار خاصی برای ماندن یا رفتن برخی از افراد وجود نداشته باشد و مسائل دیگری در میان باشد. مثلا با برخی از دوستان و نزدیکان رودربایستی باشد و لذا با طرح مسائلی مانند موافقت یا مخالفت رهبری با تک‌تک اعضای دولت فشارها را از روی خود‌برداریم که این کار صحیح نیست. باید به مشاوران، دوستان و نزدیکان، در حد جایگاه واقعی آنها در جامعه و در میان افکار عمومی و براساس توانایی، بهره‌وری و کارنامه آنها بها داده شود».
نفوذ "حلقه نزدیکان"
این بخش از سخنان عبدالله نوری می‌تواند اشاره‌ای باشد به اخبار دیگری که این روزها از "حلقه نزدیکان" رئیس جمهوری ایران به گوش می‌رسد. سایت فرارو در همین رابطه از "حلقه"ای متشکل از "چند نام پرنفوذ" سخن می‌گوید که گفته می‌شود "بیشترین نقش را در فرایند تنظیم کابینه بازی می‌کنند".
به نوشته "فرارو" در روز دوشنبه، محمد نهاوندیان در سوی این حلقه و محمود واعظی در سوی دیگر آن قرار دارد؛ حلقه‌ای که به تلاش برای "تسخیر پست‌های کلیدی" کابینه متهم است.
این حلقه را افرادی مانند محمد باقر نوبخت رئيس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و سخنگوی دولت، محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، محمد نهاوندیان رئیس دفتر روحانی، مسعود سلطانی‌فر وزیر ورزش و جوانان و حسام‌الدین آشنا مشاور امور فرهنگی رئیس جمهور، تشکیل می‌دهند.
بیشتر اعضای این حلقه که به گفته "فرارو"، از اعضای حزب "اعتدال و توسعه" هستند، "برگ برنده" را در "لابی‌ها و فشارها" برای اثرگذاری بر ترکیب کابینه در اختیار دارند. حزب "اعتدال و توسعه" توسط محمود واعظی، حسن روحانی و محمد باقر نوبخت در سال ۱۳۷۸ تشکیل شد. تحلیل‌گر "فرارو" این حزب را میراث اکبر هاشمی رفسنجانی و بازوی راست او و حزب "کارگزاران" را بازوی چپ رفسنجانی معرفی کرده است.
بیشتر بخوانید: نگرانی اقتصاددانان ایران از گزینه‌های مطرح در کابینه دوازدهم
خبر لابی‌ها و فشارها برای تأثیرگذاری بر چینش کابینه دوم روحانی در حالی منتشر شده که الهام امین‌زاده از "ناخرسندی" رئیس جمهوری از آن خبر داده است. امین‌زاده گفته است: «شاهد هستیم که فشارهایی بر رئیس جمهور وارد می‌شود و افراد سیاسی و حتی اعضای کابینه برای جابه‌جایی یا اینکه در پستی بمانند و یا حتی ارتقا کنند فشار می‌آورند و رئیس جمهور از این وضع خرسند نیست، چراکه این فشارها ممکن است بر انتخاب اثر بگذارد و انتخاب اصلح را که برای حل مشکلات مردم و اقتصادی و اجتماعی مردم است، کمی تحت الشعاع قرار بدهد».
در این میان گزارش "فرارو" از نقش واعظی و نفوذ بیش از پیش او در دولت آینده خبر داده است؛ به گونه‌ای که برخی کاربران فضای مجازی کابینه بعدی را "کابینه واعظی" لقب داده‌اند.
محمود واعظی ۶۵ ساله که علاوه بر ریاست بر وزارت ارتباطات، سال‌ها در پست معاونت در وزارت خارجه فعالیت کرده، گفته است که قطعا در دولت دوازدهم وزیر ارتباطات نخواهد شد، اما "پیشنهاداتی" برای حضور در دولت دارد. علاوه بر این گفته می‌شود که همسر او، پروین داداندیش قرار است جای شهین مولاوردی را در مقام معاونت رئیس جمهور در امور زنان و خانواده بگیرد.
نام محمد باقر نوبخت نیز در این میان شنیده می‌شود؛ کسی که به عنوان گزینه روحانی برای وزارت اقتصاد و جایگزین طیب‌نیا مطرح شده است. انتشار این خبر "نگرانی‌ها" را بیشتر کرده، زیرا به گفته کارشناسان، با توجه به وضعیت نابسامان اقتصادی، «ابقای چهره‌هایی همچون نوبخت در پست‌های کلیدی نشانه این است که قرار نیست اتفاق بزرگی در این حوزه رخ دهد».
شایعه ریاست آینده محمد نهاوندیان بر سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی نیز "نگرانی‌ها" را بیشتر کرده است. زیرا به باور کارشناسان اقتصادی، «سکان وزارت اقتصاد و سازمان مدیریت به دلیل ماهیت برنامه‌محوری آن باید در دست اقتصاددان‌های برجسته قرار گیرد، نه فعالان اقتصادی».
نهاوندیان که مدتی رئیس اتاق بازرگانی ایران بود، از چهره‌های راست دولت محسوب می‌شود. محمود صادقی، نماینده اصلاح‌طلب مجلس، از قول حسن روحانی نقل کرده که دفتر ریاست جمهوری مسئول جمع کردن فهرست‌های پیشنهادی برای کابینه است. اگر این قول صحیح باشد، نهاوندیان به عنوان رئیس دفتر روحانی نقش مؤثری در این رابطه خواهد داشت.
حسام‌الدین آشنا هم داماد ۶۳ ساله قربانعلی دری نجف‌آبادی، روحانی اصول‌گرا و وزیر اسبق اطلاعات است. خود حسام‌الدین آشنا هم که پیشینه‌ای امنیتی دارد، چندی پیش به خاطر بوسیدن دست احمد جنتی جنجال برانگیخته بود.
کابینه "ائتلافی و ترکیبی"
در کنار واعظی، نوبخت، نهاوندیان و آشنا، نام‌های دیگری از "حلقه نزدیکان" روحانی نیز مطرح هستند که بنا به گزارش پیش‌گفته، هنوز نشانه‌ای از تأثیرگذاری آنها بر ترکیب کابینه دوازدهم دیده نشده است؛ از آن جمله‌اند حسین فریدون برادر روحانی، حمید ابوطالبی معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور و مسعود سلطانی‌فر و رضا صالحی امیری، وزیران ورزش و ارشاد.
تحلیل‌گر "فرارو با توجه به این شواهد، در حسن روحانی "رویه‌ای محافظه‌کارانه و سیاست گردش به راست" می‌بیند و پیش‌بینی می‌کند که روحانی در دولت بعدی خود نیز "کابینه‌ای ائتلافی و ترکیبی" تشکیل دهد؛ «کابینه‌ای که پست‌های کلیدی آن در دست نزدیکان روحانی و یا راست‌گرایان قرار دارد. حذف طیب‌نیا از کابینه آینده و جایگزینی نهاوندیان- نوبخت نشانه‌ای روشن از رویکرد روحانی است».
بیشتر بخوانید: کابینه دوازدهم و "همه مردان رئیس جمهور"
صادق زیبا کلام، تحلیل‌گر سیاسی نیز در گفت‌وگو با "فرارو"، با اشاره به دشواری موقعیت اسحاق جهانگیری در برابر نهاوندیان، نوبخت و ولی‌الله سیف رئیس بانک مرکزی، به عنوان مغزهای متفکر اقتصادی دولت روحانی، گفته است: «در نظر داشته باشید که هیچ بالندگی و هیچ درخشندگی از این افراد حتی در بخش اقتصادی هم نمی‌بینید. یعنی واقعا برای کسی چون اسحاق جهانگیری سخت است که با این مجموعه همکاری داشته باشد. شاید اگر پای مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و اصرار و تاکیدات الزام‌آور ایشان به آقای جهانگیری که تحت هیچ شرایطی آقای روحانی را تنها نگذارند نبود، ایشان مدت‌ها پیش از آقای روحانی جدا شده بود».
وعده‌های روحانی
روحانی در کارزار انتخاباتی وعده "جوان‌گرایی" و "استفاده از توانایی‌های زنان" در کابینه آینده‌اش را داده بود. او مدتی پیش نیز ضمن تأکید بر محفوظ بودن حقوق اقلیت گفت که طبعا "مسئولیت‌های رده بالا" از آن ۲۴ میلیون نفری است که به او رأی داده‌اند.
خبرهای اخیر اما این گفته روحانی را تأیید نمی‌کنند. وعده او درباره زنان نیز تاکنون کلی بوده و او تنها به برنامه‌ریزی دولت "برای بهره‌گیری از توان زنان فرهیخته جامعه" اشاره کرده است. خبرهای تأیید نشده هم نشان از غیاب زنان به عنوان وزیر در کابینه دوم روحانی دارند.
این در حالی است که شهیندخت مولاوردی، معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری، روز ۷ خرداد پیش‌بینی کرده بود که روحانی "دو یا سه وزیر خانم برای حضور در کابینه دولت دوازدهم" معرفی خواهد کرد.