قاسم سلیمانی در اربیل؛ صف‌آرایی نظامی در کرکوک
۱۳۹۶ مهر ۲۳, یکشنبه
یکی از فرماندهان پیشمرگه‌های کرد به خبرگزاری رویترز گفته است که این نیروها هشدار شبه‌نظامیان شیعه عراق برای خروج از مناطق جنوبی کرکوک را رد کرده‌اند.
نیروهای شبه‌نظامی شیعه موسوم به حشد شعبی مؤتلف دولت مرکزی عراق و مورد حمایت ایران هستند. این نیروها به همراه دولت مرکزی عراق تا ساعات اولیه بامداد روز یکشنبه (۱۵ اکتبر/ ۲۳ مهر) به پیشمرگه‌های کرد مهلت داده بودند تا از این مناطق که در نزدیکی فرودگاه و یکی از مهم‌ترین مناطق نفتی کرکوک است خارج شوند.
شهر کرکوک، فرودگاه و نیز گذرگاه‌های اطراف میادین نفتی این شهر تحت کنترل نیروهای پیشمرگه قرار دارند.
"حضور سپاه برای مقابله با کردها"
مقام‌های امنیتی اقلیم کردستان هم‌زمان از حضور نیروهای سپاه پاسداران ایران در کنار ارتش عراق و شبه‌نظامیان شیعه این کشور، برای مقابله احتمالی با پیشمرگه‌های کرد خبر داده‌اند.
شوان شامرانی، یکی از فرماندهان نیروی پیشمرگه، به شبکه تلویزیونی کردی "روداو" گفته است که دولت عراق و حشد شعبی "تنها نیستند" و «بر اساس اطلاعات صد درصد موثق ما، نیروهای سپاه پاسداران ایران هم در میان آنها هستند».
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
فرماندهان حشد شعبی با تأیید پایان مهلت ضرب‌الاجل، درباره اقدام‌های احتمالی آتی خود سخنی نگفته‌اند. به گزارش رویترز، تا نخستین ساعات پس از پایان ضرب‌الاجل نشانه‌ای از درگیری میان طرفین دیده نشده است.
مقام‌های امنیتی و نظامی اقلیم کردستان جمعه گذشته اعلام کردند که هزاران رزمنده کرد را برای مقابله با "تهدید" دولت عراق به کرکوک اعزام کرده‌اند. آنها گفته بودند که نیروهای عراقی با "تشویق و حمایت نیروهای خارجی" برای حمله به اقلیم کردستان آماده شده‌اند.
اما حیدر عبادی، نخست‌وزیر عراق، اعلام کرده بود که دولت مرکزی به‌رغم اختلاف شدید با اقلیم کردستان، برنامه‌ای برای حمله به این منطقه ندارد.
درگیری میان حشد شعبی و پیشمرگه‌های کرد، به‌خصوص در منطقه نفت‌خیز کرکوک، بی‌سابقه نیست. آنها بارها در مناطق مورد مناقشه‌ی کردها و دولت مرکزی با یکدیگر وارد درگیری‌هایی خونین شده‌اند. این درگیری‌ها عمدتا در نواحی مرزی میان مناطق تحت کنترل اقلیم کردستان و دولت مرکزی روی داده است.
کانون اختلافات دولت مرکزی عراق با اقلیم کردستان بر سر همه‌پرسی، در کرکوک متمرکز شده است. این استان موقعیتی ویژه دارد؛ یعنی نه در چارچوب خاک اقلیم کردستان تعریف شده و نه دولت مرکزی بر آن تسلط کامل دارد. کرکوک ترکیبی ناهمگون از کردها، عرب‌ها و ترکمن‌ها دارد که هر یک خود را مالک آن می‌دانند. کردها در این میان حق بیشتری برای خود قائل‌اند و این شهر نفت‌خیز را "قلب کردستان" می‌خوانند. ترکیب ویژه قومی، در کنار وجود ۴۰ درصد نفت عراق در این استان، کرکوک را به محل منازعه اربیل و بغداد تبدیل کرده است.
از سال ۲۰۰۵ میلادی و طبق ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق، قرار بوده یک همه‌پرسی با نظارت سازمان ملل سرنوشت کرکوک را تعیین و حقوق کردها و دولت مرکزی را در این شهر روشن کند. این همه‌پرسی اما تا به حال عملی نشده است. بعد از محاصره کرکوک توسط داعش در ۳ سال پیش، پیشمرگه‌های کرد موفق شدند کنترل شهر را در دست بگیرند.
سلیمانی در سلیمانیه و اربیل
به گزارش رویترز، سرلشکر قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس (بازوی برون‌مرزی سپاه پاسداران)، در چنین شرایطی برای گفت‌وگو با مقام‌های اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق وارد این کشور شده است. طبق این گزارش، او قصد دارد تا با این مقام‌ها درباره بحران رو به گسترش میان اقلیم و دولت مرکزی که در پی همه‌پرسی استقلال کردستان عراق اوج گرفته است، گفت‌وگو کند.
قاسم سلیمانی روز شنبه وارد اقلیم کردستان شده است. او ابتدا به شهر سلیمانیه رفته و برای ادای احترام بر مزار جلال طالبانی، رئیس جمهوری فقید عراق و دبیرکل پیشین اتحادیه میهنی کردستان، حاضر شده است. گفته می‌شود که او پس از سلیمانیه راهی اربیل، مرکز اقلیم کردستان عراق، شده تا با رهبران کرد درباره "بحران همه‌پرسی" مذاکره کند.
فرمانده سپاه قدس پیش‌تر در پیام تسلیت خود به مناسبت درگذشت طالبانی، از جمله "بحران کنونی کردستان عراق را ناشی از خلأ شخصیت" او دانسته بود.
اواسط ماه سپتامبر سال جاری میلادی (۲۰۱۷) در پی مذاکراتِ به نظر بی‌نتیجه‌ی قاسم سلیمانی با مسعود بارزانی، برخی خبرگزاری‌ها از تهدید آشکار اقلیم کردستان توسط فرمانده سپاه قدس خبر داده بودند. طبق این گزارش‌های تأیید نشده، سرلشکر سلیمانی به رهبران اقلیم کردستان گفته است: «من تاکنون از حشد شعبی خواسته‌ام به کردستان عراق حمله نکنند. اما دیگر این کار را نخواهم کرد».
بارزانی نیز تقریبا هم‌زمان با انتشار اظهارات قاسم سلیمانی گفته بود: «ما دست برادری به طرف همه دراز می‌کنیم و آنهایی که می‌خواهند با ما جنگ کنند، می‌توانند خواسته خود را امتحان کنند».
ایران، ترکیه و دولت عراق در مقابل "اقلیم"
همه‌پرسی مناقشه‌برانگیز استقلال کردستان عراق روز ۲۵ سپتامبر (سوم مهر) در سه استان اربیل، سلیمانیه و دهوک، به اضافه "مناطق مورد مناقشه" با بغداد از جمله کرکوک، برگزار شد. حدود ۷۲ درصد از بیش از ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار واجد شرایط ، در این همه‌پرسی شرکت کردند و بیش از ۹۳ درصد از آنان به "استقلال" کردستان عراق رأی مثبت دادند.
دولت مرکزی عراق پس از همه‌پرسی مجموعه‌ای از تدابیر را برای مقابله با روند به جریان افتاده‌ی استقلال این منطقه اتخاذ کرد. توقف تمام پروازهای بین‌المللی از جمله اقدامات دولت عراق علیه اقلیم کردستان بود. ایران و ترکیه نیز که از مخالفان اصلی منطقه‌ای همه‌پرسی استقلال بودند، دست به اقدام‌های مشابهی زدند. ایران مرز هوایی خود را به روی اقلیم بست و ترکیه نیز اربیل را تهدید به تحریم اقتصادی و نفتی کرد.
خبرگزاری تسنیم، نزدیک به نهادهای امنیتی ایران، همچنین روز یکشنبه (۲۳ مهر) از بستن مرز زمینی "باشماق"، گذرگاه رسمی ایران به اقلیم کردستان در نزدیکی مریوان، "با توجه به تحولات" در این منطقه خبر داده بود. اما بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، به فاصله کوتاهی این خبر را تکذیب کرد.
جمهوری اسلامی ایران اواسط مهرماه سال جاری برای نخستین بار در دوران حیات خود، رزمایشی مشترک را با ارتش عراق در مرزهای ایران و اقلیم کردستان برگزار کرد.