خط لوله گاز تاپی جایگزین خط لوله صلح
۱۳۸۹ اسفند ۴, چهارشنبه
به گفته مقام‌های هند در ۱۰ سال‌آینده نیاز این کشور به نفت و گاز ۴۰ درصد افزایش می‌یابد. آسیای‌میانه یکی از منابع اصلی تامین نیازگازی هند خواهد بود. آیا هند می‌تواند به یکی از بازیگران اصلی این منطقه‌ی استراتژیک تبدیل شود؟
هند چهارمین قدرت اقتصادی دنیا
هند با حدود ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر جمعیت پس از همسایه‌اش چین پرجمعیت‌ترین کشور دنیا به حساب می‌آید. براساس داده‌های بانک جهانی در سال ۲۰۱۰ اقتصاد هند در دنیا مقام چهارم را داشت و به‌رغم بحران مالی جهانی از نظر رشد اقتصادی با ۸ درصد پس از چین مقام دوم را در جهان داشت،اما سطح درآمد مردم آن بسیار پائین است. ۳۴ درصد هندی‌ها روزی کمتر از یک دلاردرآمد دارند و بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در این کشور زیرخط فقر زندگی می‌کنند.
اما اقتصاد هند چنان رو به توسعه دارد که اقتصاد دانان از آغاز "دوران رنساس اقتصاد هند" صحبت می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود که این کشور در سال ۲۰۲۰ میلادی پس از آمریکا و چین به سومین قدرت اقتصادی و صنعتی جهان تبدیل شود.
به عقید‌ه‌ی کارشناسان یکی از دلایل عمد‌ه‌ی رشد اقتصادی هند خارج شدن از اقتصاد برنامه‌ریزی شده است. دهلی نو توانسته است با اصلاح قوانین مالیاتی، شرایط خوبی را برای سرمایه‌گذاران خارجی فراهم کند.
گاز آسیای‌میانه بجای ایران
هندوستان با دو برابر مساحت ایران به لحاظ انرژی دارای ذخایر اندکی است. کمبود انرژی برای اقتصاد این کشور که بیشترین رشد را اکنون داراست، عامل تهدید به شمار می‌آید و نظرهند را به نفت و گاز کشورهای آسیای‌میانه بیشتر جلب کرده است.
طرح خط لوله‌ی گازی ایران به هند موسوم به "خط لوله‌ی صلح" بدنبال اعمال تحریم‌های اقتصادی شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران مسکوت مانده و بجای آن خط لوله‌ی موسوم به تاپی (ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند) اولویت یافت. این خط‌لوله قراراست ۳۳ میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان را از طریق افغانستان و پاکستان به هند انتقال دهد. در ۱۱ دسامبر سال ۲۰۱۰ قرارداد تاپی از سوی سران چهار کشور ذینفع امضاء شد.
واردات نفت ایران
هند روزانه ۳ میلیون بشکه نفت مصرف دارد و پس از آمریکا، چین و ژاپن چهارمین مصرف کننده‌ی نفت به حساب می‌آید. حدود ۷۰ درصد از نیازهای نفتی هند را ایران و عربستان تامین می‌کنند. ایران روزانه ۴۰۰ هزار بشکه نفت به این کشور می‌فروشد. جایپال ردی، وزیر نفت و گازهند با توجه به رویدادهای لیبی، گفته است، کشورش گزینه‌ی دیگری جز واردات نفت از ایران ندارد.
پیش بینی می‌شود هند بویژه برای تامین نیازهای گاز خود دچار مشکلاتی گردد. کارشناسان اقتصادی اما می‌گویند، دستاوردهای اقتصادی هند سبب سرمایه‌گذاری بیشتر این کشور در حوزه‌ی انرژی آسیای‌میانه خواهد شد.
سفر رئیس جمهور هند به ترکمنستان
هندوستان سالانه حدود ۵۸ میلیارد مترمکعب سالانه مصر ف می‌کند. حدود ۴۸ میلیارد مترمکعب آن از منابع داخلی و مابقی آن از خارج تامین می شود. مانموهان سینگ، نخست وزیر هند می‌گوید، در ۱۰ سال آینده نیازمندی این کشور به نفت و گاز ۴۰ درصد افزایش خواهد یافت و این کشور مناسبات خود را با کشورهای تولد کننده‌ی نفت و گاز بیشتر خواهد کرد.
خانم پراتیبها پاتیل رئیس جمهورهند قراراست بزودی به ترکمنستان سفرکند. پیش از این نیز قربانقلی بردی‌محمداف، رئیس جمهور ترکمنستان از هند دیدار کرد. کارشناسان امور گاز می‌گویند، با امضای قرارداد تاپی هند گام بزرگی جهت حضور در بازار انرژی آسیای میانه برداشته است.
مصالحه با پاکستان
آسیای مرکزی با هندوستان مرز مشترکی ندارند، علیرغم آن به لحاظ جغرافیائی این منطقه یکی از نزدیکترین منابع نفت و گاز برای هند به حساب می آید. میان کشورهای آسیای میانه و هند افغانستان و پاکستان قرار دارد. هند برای دستیابی به منابع انرژی آسیای میانه مجبور است با این دو کشورمصالحه کند. برقراری ثبات و امنیت در افغانستان و مبارزه علیه تروریسم بخشی از سیاست راهبردی هند در منطقه به حساب می‌آید.
از سوی دیگر پروژه‌ی تاپی برای افغانستان نیز آنقدراهمیت دارد که حتی مخالفین دولت کنونی افغانستان از جمله گلبدین حکمتیار رهبر"حزب اسلامی افغانستان" رسما اعلام کردند، با احداث این خط لوله موافق هستند و آن را حمایت می‌کنند. حکمتیارگفته است، نیروهای تحت فرماندهی او از این خط لوله در خاک افغانستان دفاع خواهند کرد. اما مسیراین خط لوله از منطقه‌ی تحت کنترل طالبان افغانستان یعنی قندهار و هلمند می‌گذرد.
جواد عمر، سخنگوی وزارت معادن و صنایع افغانستان در گفتگو با دویچه‌وله می‌گوید، تامین امنیت خط لوله برعهده‌ی کشورهائی است که خط لوله قرار است از آن بگذرد. عنایت‌الله نبی، رئیس امور اقتصادی وزارت امور خارجه افغانستان و پاسخگو در امور خط لوله‌ی تاپی در گفتگو با دویچه وله خاطرنشان می‌کند که افغانستان به کشور ترانزیت گاز منطقه تبدیل خواهد شد و کشورهای همسایه از خط لوله تاپی پشتیبانی می‌کنند.
این مقام وزارت امور خارجه‌ی افغانستان تائید دارد که دولت‌های غربی و آمریکا نیز از این طرح حمایت می‌کنند. وی همچنین می‌گوید شرکای این پروژه، از جمله هند هیچگونه اختلافی با هم ندارند و همه کشورها به اهمیت آن پی برده‌اند.
حضور هند در بازار انرژی آسیای‌میانه
مقام‌های افغان همچنین به دویچه‌وله می‌گویند که افغانستان با تاسیس بخش ویژه ای در ارتش، حفاظت از خط لوله تاپی را به عهده خواهد گرفت.
در ۱۵ فوریه دهمین نشست کارشناسان فنی این پروژه در عشق‌آباد برگزارشد. طول خط لوله‌ی تاپی ۱۷۰۰ کیلومتر خواهد بود. هزینه‌ی آن تا ۷ میلیارد دلار برآورد می‌شود. ظرفیت انتقال گاز آن از منابع گازی "دولت آباد" ترکمنستان تا "فاضیلیک" هندوستان حدود ۳۳ میلیارد مترمکعب گاز در سال پیش‌بینی می‌گردد.
حمایت آمریکا و حتی روسیه از این خط لوله، هند را امیدوار کرده است. علیرغم آن کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند، هند نیز در آینده به یکی از رقیبان اصلی آمریکا، روسیه و چین در این منطقه‌ی استراتژیک تبدیل گردد.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: جواد طالعی