۱۷ ژوئن، روز جهانی بیابان‌زدایی
۱۳۸۶ خرداد ۲۷, یکشنبه
بر اساس گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی، ۵ میلیارد هکتار از اراضی جهان در ۱۱۰ کشور، با پدیده‌ی بیابان‌زایی روبرو هستند. مقابله با این پدیده، یک مقوله‌ی ملی و بین‌المللی است.
۱۷ ژوئن برابر با ۲۷ خرداد روز جهانی بیابان‌زدایی است. بیابان‌زایی در کنار تغییرات جوی، یکی از بزرگترین چالش‌های بشر در قرن اخیر است. با نامیدن یک روز در سال به این مناسبت، تلاش می‌شود تا علاوه بر آشنا کردن مردم با این مسئله و جلب توجه جهانیان به مسئله‌ی بیابان‌زایی در بسیاری از کشورهای جهان، راهکارهایی برای مهار این پدیده پیدا شود. ۱۹۱ کشور در جهان عضو کنوانسون بین‌المللی مبارزه با بیابان‌زایی هستند. این کنوانسیون در کنار مهار بیابان‌زایی، به دنبال ریشه‌کن کردن فقر و رسیدن به توسعه‌ی پایدار در کشورهای مبتلا ست. نامگذاری یک روز در سال به این پدیده، بهانه‌ای است برای تحکیم و گسترش همکاریها، درمبارزه با پدیده‌ی زایش بیابان و تأکید بر این نکته که با همکاری کشورهای عضو، می‌توان راه‌حلی برای این مشکل اساسی یافت. با نهایی شدن کنوانسون بیابان‌زدایی سازمان ملل متحد در ۱۷ ژوئن سال ۱۹۹۴ ایران جزو نخستین کشورهایی بود که به عضویت این کنوانسیون درآمد.
بیابان‌زایی و عوامل بیابان‌زا
بیابان‌زایی به معنای تخریب سرزمین یا کاهش توان تولید بیولوژیک سرزمین‌های واقع در مناطق خشک و نیمه خشک است. پیدایش سرزمین‌های بیابانی، از یک سو زاییده‌ی عوامل محیطی است. عوامل محیطی اقلیمی مانند بارندگی‌های نامناسب و دمای بالای هوا که تبخیر شدید را به دنبال دارد و بادهایی با سرعت زیاد و بلایای طبیعی مانند سیل، در ایجاد بیابان سهم به سزایی دارند. از سوی دیگر عوامل انسانی در تشکیل بیایان را نباید نادیده گرفت. بهره‌برداری بیش از اندازه از سفره‌های آب زیرزمینی، آلوده‌کردن آبهای زیرزمینی و تخریب و تبدیل غیر اصولی جنگل‌ها و مراتع از مهمترین عوامل بیابان‌زا محسوب می‌شوند.
اراضی بیابانی در ایران
۶۱ درصد از مساحت کشور ایران دارای اقلیم خشک و فراخشک است. به این ترتیب ایران ۳/۰۸ درصد از مناطق بیابانی جهان را به خود اختصاص می‌دهد. غلامعباس عبدی‌نژاد، مدیر کل دفتر امور بیابان در ایران، در مصاحبه‌ای با سایت پیام سبز، می‌گوید که ۱۰۰ میلیون هکتار از اراضی در ایران در معرض پدیده‌ی بیابان‌زایی قرار دارند.
پیامدهای بیابانی‌شدن
کاهش توان بیولوژیک خاک، غیر قابل کشت شدن اراضی حاصل‌خیز و اثرات گسترده‌ی اکولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی، فقر و تخریب منابع پایه، بخشی از آثار و پیامدهای جهانی پدیده بیابان‌زایی محسوب می‌گردد. از سوی دیگر افزایش حساسیت اراضی به فرسایش، افزایش سیل‌خیزی را به دنبال دارد. هدر رفت منابع پایه، یعنی خاک، آب و پوشش گیاهی با تشدید پدیده‌های فقر، مهاجرت و بیکاری ناپایداری‌های اکولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی و زیستی را به همراه می‌آورد.
فرهنگ‌سازی مهمترین عامل در مهار بیابان‌زایی
یکی از اقدامات ایران پس از پیوستن به کنوانسیون بیابان‌زدایی، تشکیل کمیته‌ی ملی بیابان‌زدایی کشور بود. به گفته‌ی عبدی‌نژاد، مدیر کل دفتر امور بیابان در ایران، فرهنگ‌سازی، فقر زدایی و توانمندسازی جوامع محلی (عشایری و روستایی) از مهمترین اصول بیابان‌زدایی پایدار محسوب می‌گردد. به گفته‌ی این کارشناس، ایران در راه مهار بیابان‌زایی یکی از موفق‌ترین کشورهای جهان است که برای مثال با کنترل فرسایش بادی و مدیریت جنگل‌های دست‌کاشت‌بیابانی، احداث بادشکن‌ها و برنامه‌ریزی در جهت استفاده از انرژی خورشیدی به منظور کاهش بوته کنی که منجر به لخت کردن زمین از پوشش گیاهی می‌شود، به مبارزه با این چالش قرن رفته‌است.
اکنون مهار بیابان‌زایی در ردیف مسئله‌ای مانند تغییرات جوی قرار گرفته و کنوانسیون بین‌المللی بیابان‌زایی تلاش می‌کند که از یک سو به آگاهی دولت‌ها و مردم پرداخته و از سوی دیگر با ارائه‌ی راهکارها و برگزاری نشست‌ها جهانیان را در مبارزه با این پدیده بسیج کند.