گل: مردمی و تحصیل‌کرده
۱۳۸۶ شهریور ۶, سه‌شنبه
پیروزی عبدالله گل، در دور سوم انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه تقریباً محرز است. هر چند بحث بر سر کاندیداتوری او به دو قطبی شدن این کشور انجامیده‌است. گل در نظر کسانی که انتخاب او را توصیه می‌کنند، یک رئیس جمهور واقعی مردمی است. مخالفان از آن می‌ترسند که گل، جامعه‌ی ترکیه را به "نرمی" اسلامی کند.
برای نیروهای اپوزیسیون این کشور، گل به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری غیرقابل پذیرش است. کاندیداتوری او ولی قانونی است. چون حزب اسلامی ـ محافظه‌کار "عدالت و توسعه" (AKP) که در انتخابات مجلس پیروز شد، می‌تواند نخست‌وزیر را انتخاب کند و او نیز به نوبه‌ی خود، کاندیدای ریاست جمهوری را معرفی کند که این بار او هم عضو حزب AKP است.
مردمی و تحصیل‌کرده
مردم، ولی از گل پشتیبانی می‌کنند. موافق همه‌پرسی‌ها، دو سوم شهروندان ترکیه، مایلند که گل رئِیس جمهور شود. واقعاً هم نمی‌توان از گل به خاطر جدایی‌اش از مردم انتقاد کرد. حتی سر و وضع این مرد اندکی چاق که پسر یک پیشه‌ور اهل آناتولی مرکزی است، شبیه یک ترک عادی است؛ از سبیل پر پشتش گرفته تا کراوات‌هایش. تولدش که ۲۹ اکتبر است، یک روز ملی‌است که تعطیل است. یک شهروند معمولی ترک، خود را در وجود او می‌بیند: در تدینش، در دیدارهای مرتبش از پدر و مادر خود در شهر کایسری، در سه بچه و همسری که روسری سر می‌کند.
گل که تا به حال وزیر امور خارجه‌ی ترکیه بوده است، ریشه‌دار بودن را با جهان‌مداری و سطح بالای تحصیلات پیوند می‌زند. او که پیشتر استاد رشته‌ی اقتصاد بوده، دو سال در بریتانیای کبیر تحصیل کرده و بر خلاف نخست‌وزیر، اردوغان، به انگلیسی سلیسی حرف می‌زند. گل به عنوان وزیر امورخارجه که زمانی مخالف عضویت ترکیه در اتحادیه‌ی اروپا بود، با موفقیت گفتگوهای هیئت ترکیه را با نمایندگان اتحادیه‌ی اروپا پیش برد. او می‌گوید: «ما می‌خواهیم به غربی که شک دارد، ثابت کنیم که بر یک کشور مسلمان هم می‌توان دموکراتیک، شفاف و آشکار حکومت کرد." گل هم در بروکسل و هم در ترکیه، به عنوان محافظه‌کاری میانه‌رو و شخصیتی مدبر که طرف گفتگوی شوخ طبع و مطبوعی هم هست، معروف است.
جانشین اردوغان
این شهرت، راه گل را برای رسیدن به کاندیداتوری ریاست جمهوری هموار کرد. اردوغان مایل بود، خود رئیس جمهور شود. اما اطمینان در مورد این که آیا اردوغان می‌تواند آرای کافی کسب کند، وجود نداشت. اردوغان و گل، هر دو در سال ۲۰۰۱ حزب محافظه‌کار و دموکراتیک "برای عدالت و توسعه" را پایه‌گذاشتند. اردوغان، دبیرکلی حزب را برگزید و گل معاونت او را به عهده گرفت. در این رهبری دوگانه، اردوغان همواره، تعیین‌کننده‌ی خط مشی حزب بوده است.
دعوا بر سر روسری
گل در سال‌های پیش به عنوان وزیر امورخارجه، کمتر در مرکز انتقاد نیروهای اپوزیسیون قرار داشت، ولی به مثابه یک شهروند، همواره خاری در چشم‌شان بود. همسر گل، خیرالنسا، در فوریه‌ی ۲۰۰۳، علیه اجرای حکم ممنوعیت روسری در دانشگاه‌های دولتی ترکیه، به "دیوان عالی رسیدگی به جرایم مربوط به حقوق بشر اروپا"، شکایت برد. این حکم برای نیروهای اپوزیسیون در ترکیه به عنوان نشان بارز جدایی دین از سیاست محسوب می‌شود.
"بانوی اول" ترکیه با روسری؟ برخی این را به عنوان خطر یک ضدانقلاب اسلامی ارزیابی می‌کنند. عبدالله گل، این برداشت را با استدلال رد می‌کند: او قرار است، انتخاب شود و نه همسرش: «گذشته از آن، قانون اساسی ترکیه، مبانی اصلی حقوق بشر را تضمین می‌کند، از جمله این حق که هر کسی می‌تواند، آن‌طور که خود می‌خواهد، لباس بپوشد.»
نیروهای اپوزیسیون و خطر اسلامی شدن جامعه
مخالفان با این‌حال هشدار می‌دهند که با وجود لبخند دوستانه‌ی این سیاستمدار، گل بر آنست جامعه‌ی ترکیه را با واگذار کردن مقام‌های کلیدی به اسلام‌گرایان، اسلامی کند. گل به عنوان رئیس جمهور، هم چنین فرمانده‌ی کل قوای ارتش نیز هست که باید حافظ قانون اساسی نیز باشد. این تصور برای برخی وحشتناک است. اونور اویمن، (Onur Oymen) عضو گروه اپوزیسیون CHP بر این باور است که "دیدگاه‌های گل، بر ضد اصول اساسی جمهوری ما هستند، اول از همه بر ضد جدایی دین از سیاست".
گل برعکس تأکید می‌کند که او قصد اسلامی‌کردن جامعه را ندارد. او می‌گوید: «مبنای خط مشی سیاسی من قانون اساسی است. ترکیه، کشوری دموکراتیک، سکولار با حکومتی بر مبنای قانون اجتماعی است. من می‌خواهم از این اصول پشتیبانی و آن‌ها را تقویت کنم.» او نوید می‌دهد: «ترکیه بیش از پیش خود را در مسائل جهانی شرکت خواهد داد.»
ب. الف / برپایه گزارش Sdi در DW-WORLD/de