گفتگو ميان ايران و امريكا در باره عراق
۱۳۸۴ اسفند ۲۸, یکشنبه
من زدن به بى‌ثباتى در عراق سهيم است.
هر دو طرف تاكيد مى‌كنند بر اينكه در اصل گفتگويشان با هم چيز خاصى نيست. با اين همه حادثه‌اى شگفت‌انگيز خواهد بود اگر واقعا امريكا و ايران با هم به گفتگو بنشينند، حتى اگر موضوع گفتگو تنها وضعيت عراق باشد و نه مسأله اتمى ايران.
چند روز است كه هم در تهران، هم در واشنگتن و هم در بغداد تصريح مى‌كنند كه چيزى مانع انجام گفتگوهاى ميان ايران و امريكا نيست و اين هم رازى است سرگشاده كه ميانجى اين رابطه شخصيتى عراقى است: عبدالعزيز حكيم، رهبر ”مجلس اعلای انقلاب اسلامى عراق“ كه سالها در تهران به عنوان تبعيدى زندگى كرده است. سفير امريكا در عراق، خليل‌زاد (كه اهل افغانستان است و به راحتى به زبان فارسى سخن مى‌گويد) به سرعت با اين پيشنهاد موافقت كرد و امريكا هم پس از كمى درنگ پاسخ آرى خود را داد.
ايران و امريكا با اين كار به طور رسمى چيزى را تاييد مى‌كنند كه مدتهاست به آن واقفند: هر دو كشور در عراق و نيز در افغانستان علائقى مشابه دارند، اگر چه انگيزه‌هايشان با هم متفاوت است.
هر دو خواستار آن‌اند كه هر چه زودتر اوضاع عراق عادى شود و در آن دموكراسى برقرار گردد: امريكا مى‌خواهد ثابت كند كه حمله به عراق به حق بوده و وضعيت مردم عراق بهتر از سابق شده است. ايران مايل است كه در كشور همسايه‌‌اش صلح برقرار باشد تا ناآرامی‌ها به داخل خاك آن سرايت نكند. ايران مى‌داند كه تحول دموكراتيك در عراق به نفع اكثريت شيعه‌مذهب اين كشور است كه هم‌مذهب اكثريت ايرانيان‌اند. اگرچه علائق شيعيان عراق با شيعيان ايران كاملا يكسان نيست. براى نمونه شيعيان عراق ضدامريكايى نيستند. آنها قدرت كنونى خود را مديون اشغال نظامى عراق توسط امريكا مى‌دانند.
پيش از اين ايران در كنفرانسى شركت كرده بود كه به قصد جمع‌آورى كمك مالى براى عراق تشكيل شده بود. در اين كنفرانس ايران پيشنهاد كمك مالى مستقيم داد و درخواست خروج منظم نيروهاى امريكايى را از عراق كرد تا هرج و مرج در عراق بوجود نيايد.
امريكا ايران را متهم به حمايت از گروههاى شبه‌نظامى در عراق مى‌كند و در عين حال مى‌داند كه ايران، در صورتى كه قضيه جدى شود، براى نمونه در رابطه با مسأله اتمى‌اش، ممكن است موجب ايجاد دشواری‌هاى بسيار براى امريكا در عراق شود.
براى همين برقرارى رابطه ميان ايران و امريكا مى‌تواند براى آينده عراق مفيد باشد. قابل توجه است كه گروههاى سنى مذهب با بدگمانى به اين رابطه مى‌نگرند: اين گروهها ايران و امريكا را به دخالت بيش از حد در امور داخلى عراق متهم مى‌كنند. اما در حقيقت موضع اين گروهها بيشتر ناشى از آن است كه قدرت سياسى گذشته‌شان را از دست داده‌اند و خشمگين‌اند.
برقرارى رابطه ميان ايران و امريكا مى‌تواند سرمشقى براى ديگر كشورهاى عرب منطقه باشد: سفير امريكا خليل‌زاد همسايه‌هاى عرب عراق را فراخواند تا در بازسازى عراق شركت كنند. خليل زاد تاكيد كرد بر اينكه برقرارى آرامش و ثبات در عراق به سود كشورهاى عرب منطقه نيز هست.
پتر فيليپ
* * *
ترديد امريكا درمورد آمادگى واقعى ايران براى حل معضل عراق
پيشنهاد دبير شوراى عالى امنيت ملى ايران على لاريجانى در خصوص مذاكره مستقيم جمهورى اسلامى با آمريكا بر سر اوضاع عراق، با واكنش‌هاى مختلفى در آمريكا و ايران روبه‌رو شده است. در هر دو كشور، محافل تندرو يا به مذاكرات مستقيم با ديده ترديد مى‌نگرند و يا از اساس با آن مخالفت مى‌كنند.
ايالات متحده آمريكا به آمادگى ايران براى مذاكره مستقيم بر سر اوضاع عراق، با ديده ترديد مى‌نگرد. «استيون هادلى» مشاور امنيتى جرج دبليو بوش رييس جمهور آمريكا می‌گويد، هدف تهران مانورى نمايشى‌ست تا به وسيله آن بتواند فشارهاى بين‌المللى را بخاطر برنامه هسته‌اى‌اش كاهش دهد.
محافل تندرو در تهران نيز از «ورطه هولناك» مذاكرات و پيشنهاد «بسيار تاسف‌انگيز» لاريجانى سخن مى‌گويند. على لاريجانى دبير شوراى عالى امنيت ملى جمهورى اسلامى، پنج‌شنبه گذشته اعلام كرد ايران پيشنهاد مذاكره‌اى مستقيم با آمريكا بر سر اوضاع عراق را می‌پذيرد. دولت ايالات متحده اين پيشنهاد را ماه‌ها پيش مطرح كرده بود. «هادلى» جمعه گذشته، يك روز پس از اعلام آمادگى ايران براى مذاكره مستقيم با آمريكا گفت، تعجب‌آور است كه جمهورى اسلامى تازه حالا، يعنى زمانى كه شوراى امنيت سازمان ملل متحد درباره تحريم‌هاى احتمالى عليه ايران در حال مشورت است، مى‌خواهد درباره عراق مذاكره كند. مشاور امنيتى رييس جمهور آمريكا افزود: «آنها تلاش مى‌كنند اين مسئله را، به مذاكراتى درباره طيف وسيعى از موضوعات بدل كنند».
در مقابل، زلمى خليل‌زاد سفير آمريكا در عراق و طرف بالقوه ايران در مذاكرات، جمعه گذشته اعلام كرد كه وى با وزير خارجه ايران در اين مورد توافق‌نظر دارد كه در گفتگوها برنامه اتمى ايران جايى نخواهد داشت. خليل‌زاد همچنين به خبرگزارى آسوشيتدپرس گفت، وى با ايران در مورد عراق «مذاكره» نخواهد كرد، زيرا اين خود سياستمداران عراقى هستند كه بايستى در مورد سرنوشت كشورشان تصميم‌گيرى كنند.
در همين حال، برخى محافل تندرو در ايران مخالفت خود را با مذاكرات پيشنهادى لاريجانى با آمريكا اعلام كردند. حسين شريعتمدارى نماينده رهبر مذهبى ايران در روزنامه دولتى كيهان، در مقاله‌اى در شماره ديروز (شنبه ۲۷ اسفندماه) اين روزنامه زير عنوان «اين گام و آن دام» از جمله مذاكره با ايالات متحده را «ورطه هولناكى» براى ايران خوانده كه «آمريكا و متحدانش سال‌هاى متمادى در انتظار آن بوده‌اند». نماينده آيت‌اله خامنه‌اى در روزنامه كيهان در بخش ديگرى از مقاله خود مى‌نويسد: «هدف آمريكا از كشاندن ايران به پاى ميز مذاكره، ابلاغ اين پيام به حركت‌هاى اسلامى در تمامى جهان اسلام است كه ايران نيز بعد از ۲۷ سال مقاومت چاره‌اى جز تسليم در برابر آمريكا نداشت!» وى ادامه مى‌دهد: «ملت مسلمان و پاكباخته ايران اجازه نمى‌دهد كه دستآورد ۲۷ سال مقاومت و خون دادن و خون دل خوردن مردم اين مرز و بوم اينگونه ذليلانه زير پاى آمريكا لگدمال شود و اين دستآورد الهى و حاصل خون شهيدان بر سر ميز مذاكره به يغما برود».
حسين شريعتمدارى سپس در پايان مقاله خود ضمن تاييد اينكه «به‌يقين، اظهارات تأسف‌آور» آقاى لاريجانى «نمى‌تواند بدون هماهنگى قبلى با مجموعه دولت و دستگاه سياست خارجى» كشور باشد، به مسئولان جمهورى اسلامى هشدار مى‌دهد: «به‌هوش باشيد و هرچه زودتر با اعلام اين كه هيچگونه مذاكره‌اى با آمريكا نخواهيد داشت، از اين ورطه هولناك و دام ويرانگرى كه براى ايران اسلامى تدارك ديده اند، خارج شويد».
در مقابل اين اظهارات، رسانه‌هاى اصلاح‌طلب از پيشنهاد شوراى عالى امنيت ملى جمهورى اسلامى استقبال كردند. از نظر آنها گفتگو با آمريكا مى‌تواند تنش بوجود آمده بخاطر برنامه هسته‌اى ايران را كاهش دهد. روزنامه «شرق» در همين رابطه، به اين نكته اشاره كرد كه گشوده شدن درهاى گفتگو، درها را به روى جنگ خواهد بست.
گفتنى‌ست كه هنوز زمانى براى گفتگوها تعيين نشده است. طبق گفته خليل‌زاد سفير آمريكا در عراق، اين گفتگوها بايستى در عراق انجام شوند.
بهنام باوندپور