گزارش عینی از اوضاع پاکستان • مصاحبه
۱۳۸۶ دی ۹, یکشنبه
تصاویر نگران کننده‌ای از پاکستان در گزارش‌های تلویزیونی و اینترنتی دیده می‌شود. کسانی که با چوب و چماق به خیابانها ریخته‌اند، کیستند؟ از جایی هدایت می‌شوند؟
ناصر زیدی: سوال خوبی است. نخست بگویم تا کنون ۳۸ نفر کشته شده‌اند و افراد خشمگین تا الان، ۱۷۴ بانک، ۱۵۸ اداره دولتی و ۳۴ پمپ بنزین را آتش زده‌اند. در سند ۶۳ راه‌آهن و ۲۰ قطار به آتش کشیده شده‌اند. مهمترین مشکل مقامات پاکستانی هم این است که این افراد واقعا که هستند. آنطور که ما می‌بینیم، اینها بیشترغارتگرو شرورند. حزب مردم و سایر احزاب، قبول ندارند که وابستگان آنها چنین می‌کنند. اینها به دلیل مشکلات اقتصادی و فقر و واقعیات جامعه پاکستان، در این شرایط به خیابانها ریخته‌اند. روز شنبه هیئت دولت به ریاست پرویز مشرف جلسه داشت و در باره همین موضوع بحث شد که چگونه می‌توانیم این افراد شرور را مهار کنیم.
این ترور در میان احزاب و مردمی که گرایش‌های سیاسی و اجتماعی دارند، چه بازتابی داشته؟ آنها مخالفت یا اعتراض خود را چگونه ابراز می‌کنند؟
مردم از نظر امنیتی خیلی سؤال دارند. ترور بینظیربوتو ابهامات زیادی دارد. دولت اول گفت تیراندازی و حمله انتحاری بود. بعد اعلام شد که یک میله در سقف ماشین بوده وبینظیر هنگام تیراندازی رفته داخل ماشین و سرش به این میله گیر کرده و ضربه خورده است. حزب مردم بسیار ناراحت است که چرا دولت چنین ابهامی ایجاد می‌کند. مسئولان بیمارستان هم موضع خود را عوض کرده‌اند. اما شیرین رحمان، از نزدیکترین افراد به بینظیربوتو که در مراسم تدفین و غسل بوده، می‌گوبد که خودش دیده که تیر در گردن بینظیربوده و سرش زخمی بوده است.
تصاویری را هم دیروز کفیل وزارت کشور پاکستان به خبرنگاران نشان داد که جمجمه خانم بوتو سالم است و ترکش و تیری در آن نیست...
بله اما این تصاویر چیزی را نمی‌توانند ثابت کنند. بحث عمده الان اینست که کالبدشکافی بطور دقیق انجام نشده و اول تمام دکترها گفتند که بینظیر بخاطر تیر کشته شده است. مشکل اینست که حرف‌ها ضد و نقیض هستند. قبلا مقامات بیمارستان و دکترها این را نگفته بودند که سر یا گردن بینظیر، گلوله نخورده است. نمی‌توان با یک عکس معمولی نتیجه گرفت...
گمانه‌زنی‌های زیادی هم می‌شود که سرویس امنیتی پاکستان احیانا در این ترور دست داشته. القاعده انتساب این ترور به خود را رد کرده است. افکار عمومی پاکستان در این مورد چه می‌گوید؟
عده زیادی می‌گویند دولت همیشه هراتفاقی را به گردن طالبان می‌‌اندازد. همین که دولت در مورد خانم بوتو نمی‌خواهد قبول کند که قتل او بخاطر حمله انتحاری و تیراندازی بوده، نشانگر اینست که مشکل امنیتی دارد. بسیاری مردم می پرسند: چگونه است که افرادی با گلوله و مواد منفجره نزدیک بینظیر شده‌اند؟ مردم می‌گویند پس حتما در دستگاه دولتی کسانی هستد که در این ترور دخیل بوده‌اند. به نظر من فعلا نمی توان در این مورد، قطعا نظر داد.
حزب مسلم لیگ در این میانه چه می‌کند؟ مواضع این حزب در شرایط کنونی چیست؟
رهبر این حزب، نواز شریف خودش رد صلاحیت شده و اعلام کرده که ما در انتخابات شرکت نمی‌‌کنبم. حزب مردم یکشنبه جلسه خواهد داشت تا تصمیم گیرد که در انتخابات شرکت کند یا نه. دولت سعی دارد که حزب مردم را متقاعد به شرکت در انتخابات کند. اگر این حزب اعلام آمادگی کند، نواز شریف را هم برای شرکت در انتخابات متقاعد خواهد کرد. الان پرویز مشرف بیانیه‌ای داده که منتظر است ببیند حزب مردم چه تصمیمی برای انتخابات می‌گیرد تا در مورد تاخیر انتخابات تصمیم بگیرد.
دسته‌بندی‌های فرقه‌ای یا قبیله‌ای در پاکستان چگونه است؟ همسر خود خانم بوتو، رییس یک قبیله بزرگ است...
داخل خود حزب الان مهمترین مسئله، رهبری جدید آن است. خانواده بوتو معتقدند که کسی از خودشان باید رهبر شود. گروهی می‌گویند کسان دیگری مثل امین فهیم که الان نایب رییس حزب است، رهبر شوند. مشکل اینجاست که در داخل خانواده بوتو، افراد دارای سابقه و نفوذ سیاسی وجود ندارد. دختر بینظیر، پسرش، یا دختر برادرش هستند، اما در حد و صلاحیت این کار نیستند. گمانه زنی جدی اینست که از داخل خانواده کسی جانشین بوتو می‌شود.
امکان این هست که در صورت ادامه ناآرامی، در پاکستان حکومت نظامی اعلام شود؟
در ایالت پنجاب و اسلام‌آباد و راولپندی، هنوز هم تظاهرات خشونت‌آمیز ادامه دارد اما در مجموع اوضاع رو به بهبود است. در سند هم هنوز اوضاع متشنج است. در بسیاری مناطق، ارتش کنترل اوضاع را در دست دارد. به نظر من حکومت نظامی نخواهد شد چون پرویز مشرف نمی‌تواند به راحتی این کار را بکند و اعلام حکومت نظامی بر مشکلات او خواهد افزود. به نظر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌رسد در نهایت اوضاع کنترل خواهد شد.
در فیلم‌ها و تصاویر، تنها مردها و پسربچه‌ها در خیابانهای پاکستان دیده می‌شوند. خانمها کجا هستند؟
به طور کلی ترس و وحشت عجیبی همه را فرا گرفته و مردم از بیرون آمدن می‌ترسند. اینها که الان در خیابانها هستند، عده‌ای شرور هستند که اینقدر از نظر اقتصادی و بیکاری آزار دیده‌اند که نمی‌ترسند. برایشان فرقی نمی‌کند که در خانه باشند یا در زندان! افراد اهل فکر و علم، هیچگاه در چنین شرایطی به خیابان نمیایند. خانمها هم تنها در شرایطی که با احزاب فعالیت کنند، ممکن است اعتراض کنند وگرنه خانمهای عادی اصلا کاری به اعتراض و تظاهرات ندارند. تنها ناظر بر اوضاع هستند و در نهایت در انتخابات، حرف خود را می‌زنند.
شما می‌خواهید بگویید در جامعه پاکستان، صرفنظر از این اتفاق، خانمها در اجتماع حضور دارند؟
در مجموع حضور دارند اما اخیرا اوضاع سیاسی پاکستان طوری شده بود که همه کنار رفته بودند. تازه داشت با آمدن خانم بوتو، نوعی فضای باز و گرم سیاسی در پاکستان ایجاد می‌شد که خانمها هم کم کم وارد اجتماع شوند. اما از بس حملات انتحاری و مشکلات امنیتی در پاکستان زیاد شده، خود مردان مشکل دارند و می‌ترسند، چه برسد به خانمها.
بخلاف پدر خانم بوتو، از مادرش که ایرانی بود، کمتر صحبت می‌شود. شما اطلاعات بیشتری در این زمینه دارید؟
بله ایشان ایرانی و اصفهانی هستند. ایشان خیلی بیمار است و حواس خود را از دست داده و گویا حتی خبر کشته شدن دخترش را هم به او نداده‌اند.