کلود شابرول: نوجوی کهنه‌کار

کلود شابرول درست پنجاه سال پیش، از جشنواره سینمایی برلین، جایزه خرس طلایی را برای فیلم "عموزاده ها" (۱٩٥٩) دریافت کرد. فستیوال امسال (۲۰۰۹) با اعطای جایزه "دوربین برلیناله" نسبت به سینماگری ادای احترام می کند که طی پنج دهه به بنیادها و ارزش‌های هنری خود وفادار مانده است.

شابرول به سال ١٩٣٠ در پاریس به دنیا آمد. نخست به تحصیل ادبیات پرداخت، اما به زودی خود را وقف سینما کرد. او یکی از یاران آندره بازن، منتقد نامی شد و از سال ١٩٥٣ تا ١٩٥٧ برای مجله معروف "کایه دو سینما" نقد فیلم نوشت. او نیز مانند فرانسوا تروفو، ژان لوک گدار، ژاک ریوت و اریک رومر، هوادار تحول سینمای فرانسه بود. از میان کادر تحریریه همین نشریه بود که در اواخر دهه ١٩٥٠ "موج نو" بیرون آمد.

شابرول در سال ١٩٥٨ به همراه اریک رومر، یکی دیگر از نمایندگان موج نو، کتابی درباره آلفرد هیچکاک منتشر کرد که رسم و راه سینمای او را تا حدی روشن می‌کند.

شابرول با کارگردانی فیلم "سرژ زیبا" (١٩٥٨) یکی از نخستین آثار "موج نو" را خلق کرد. اما او پس از چند فیلم به سبکی ساده و سرراست رسید که شگردهای روایتی پیچیده و ترفندهای فنی در آن راهی ندارد و داستان گویی در آن عنصری اساسی است.

جذاب اما نه بازاری

شابرول طی پنجاه سال، بیش از چهل فیلم سینمایی ساخته است. اگر از فرانسوا تروفو بگذریم، که کارنامه درخشان او با مرگش در سال ١٩٨٤ ناتمام ماند، شابرول در میان سینماگران موج نو، موفق‌ترین کارگردان بوده که خلاقیت فعال او بی‌وقفه ادامه داشته و بیشتر فیلم‌های او هم ستایش منتقدان و هم رضایت تماشاگران عادی را جلب کرده است.

کارهای شابرول تنوعی کم‌نظیر را نشان می‌دهد، از درام‌های عشقی تا فیلم‌های جنایی. وی در درام‌های اجتماعی، شخصیت‌پردازی را با کاوش روانی، و مناسبات اجتماعی را با تحلیل طبقاتی همراه می‌کند.

در سبک جنایی می‌توان او را پیرو هیچکاک دانست، اما سبک استاد را با ظرافت و سلیقه فرانسوی همراه می‌کند. دلبستگی به طبیعت و فضای روستا، صحنه‌های مهمانی و پیک‌نیک به فیلم‌های او فضایی روشن و لحنی شاد و سبک می‌دهد.

بل آمی، کارآگاه دلنشین

جشنواره سینمایی برلین، آخرین فیلم کلود شابرول به نام "بل آمی" را (در بخش غیررقابتی) به نمایش گذاشت. داستان فیلم، سرگذشت یک کارآگاه را روایت می‌کند که در تعطیلات سالانه برای استراحت به همراه همسرش به جنوب فرانسه می‌رود. اما نه کار حرفه‌ای او را راحت می‌گذارد و نه گرفتاری‌های شخصی. اول مرد مرموزی نزد او می‌آید که فکر می‌کند کسی را کشته است، اما نمی‌داند چه کسی را! و بعد برادرش ظاهر می‌شود با مشکلات فراوان و رفتارهای عصبی. بل آمی مشکل مرد غریبه را حل می‌کند، اما از کمک به برادر خودش در می‌ماند.

"بل آمی" یک فیلم کارآگاهی ظریف و ساده و خوش‌ساخت است با هنرنمایی ژرار دپاردیو، غول سینمای فرانسه، که شابرول توضیح می‌دهد که اساسا فیلم را به‌خاطر او ساخته است. این دو کارگردان و هنرپیشه معروف و باسابقه، پیش از این فرصت همکاری نیافته بودند.

با این‌که فیلم بل آمی اثری مستقل است، اما شخصیت اصلی داستان بی‌نهایت به "مگره"، افسر آگاهی رمان‌های ژرژ سیمنون شبیه است. از این لحاظ، فیلم ادای دِینی به این جنایی‌نویس معروف فرانسوی نیز محسوب می‌شود.