کاهش نرخ بیکاری در جامعه دیده نمی‌شود • مصاحبه
۱۳۸۶ آبان ۲۴, پنجشنبه
دکتر بهمن آرمان، اقتصاددان، از جمله افرادی است که به آمار منتشر شده مشکوک است. به عقیده وی کاهش نرخ بیکاری باید بازتاب قابل رؤیتی در سطح جامعه داشته باشد که چنین نبوده‌است.
دویچه‌وله: آقای دکتر آرمان، اعلام تک رقمی‌شدن نرخ بیکاری از طرف مرکز آمار ایران چقدر می‌تواند به واقعیت نزدیک باشد؟
آرمان: در مورد اعلام این رقم بحث‌های خیلی زیادی در ایران صورت گرفته است. از یک‌طرف حسابدان‌ها یک نقطه‌نظر دارند، زیرا مصداق عملی این کاهش نرخ بیکاری را احساس نمی‌کنند. یعنی نه پروژه‌ی بزرگی شروع شده، نه کارخانه‌ی بزرگی به بهره‌برداری رسیده یا حتا به مرحله‌ی اجرا گذاشته شده است. ولی مبنای محاسبه‌ی نرخ بیکاری سیاستی‌ست که از ابتدا توسط وزارت کار در ایران شروع شد و به‌طور مثال در طول سال جاری طبق آخرین آماری که منتشر شده ۱۳۴هزار میلیارد ریال پول به بنگاههای زودبازده داده شده است که این رقم حتا از پرداختی‌های دولت برای پروژه‌های عمرانی هم بیشتر است. یعنی دولت در سال جاری، در شش‌ماهه‌ی نخست، ۳۰هزارمیلیارد ریال کمتر نسبت به سال گذشته به پروژه‌های عمرانی اختصاص داد. وقتی این وام‌ها پرداخت می‌شود، گیرنده‌ی وام اعلام می‌کند مثلا من تعداد ۱۰ شغل به‌وجود می‌آورم. حالا این ۱۰ شغل آیا عملا به‌وجود آمده یا به‌وجود نیامده، آماری را وزارت کار تا به‌حال ارائه نداده است و دیروز در برنامه‌ی زنده رادیو سراسری جمهوری اسلامی ایران در بخش تفسیر خبر من به‌طور زنده حضور داشتم به اتفاق یک اقتصاددان دیگر و بحث‌ام در مورد همین مسئله‌ی ایجاد شغل از طریق بنگاههای زودبازده و کاهش نرخ بیکاری به ۹ / ۹درصد بود.
دویچه‌وله: آقای دکتر آرمان، ولی این طرح بنگاههای زودبازده الان مدت‌هاست از سوی کارشناسان اعلام شده که به شکست انجامیده است؟
آرمان: بله، طرح بنگاههای زودبازده را اصولا ما یک سم می‌دانیم برای اقتصاد ایران، به‌خاطر اینکه کنترلی روی این وام‌ها نیست. این وام‌ها برای موارد خاصی گرفته می‌شوند و بعد پول وارد جامعه می‌شود و چون زمینه‌ی سرمایه‌گذاری وجود ندارد یا به سمت خریدن طلا می‌رود، یا به سمت خریدن ارز و یا به سمت خریدن ملک. به همین خاطر است که در طول دوساله‌ی اخیر قیمت مسکن به‌ویژه در تهران حدود دوبرابر شده است که اقتصاددان‌ها بخش عمده‌ای از این مشکل را تزریق این منابع سنگین وام‌های زودبازده به سیستم بانکی می‌دانند که این‌ها عملا به افزایش عرضه‌ی کالا و خدمات نمی‌انجامد.
دویچه‌وله: گذشته از مسئله‌ی طرح بنگاههای زودبازده، یک عامل دیگری که باعث شده است اقتصاددانان به گزارش مرکز آمار ایران در مورد کاهش نرخ بیکاری انتقاد بکنند این مسئله هست که در دهه‌ی ۱۳۸۰ حداکثر سالانه ششصد هزار شغل در سال تولید می‌شده است. در حالیکه ، اگر این آمار کاهش بیکاری درست باشد، بدین معنی است که در یکسال یک میلیون و ششصد هزار شغل در کشور بوجود آمده است. آیا واقعا چه معجزه‌ای در اقتصاد ایران رخ داده است که یکباره یک میلیون و ششصد هزار فرصت شغلی در کشور ایجاد شده؟ چنین چیزی امکان‌پذیر است؟
آرمان: برای ما نیز این رقم خیلی نگران‌کننده است. به‌طور مثال در یک اقتصاد بزرگی مثل آمریکا رسما مراکز اطلاعاتی‌شان اعلام کرده بودند که در ماه اوت دویست هزارتا شغل جدید به‌وجود آمده که این در طول چهارماه اخیر بی‌سابقه بوده است. حالا در یک کشور کوچکی مثل ایران که جمعیتی حدود ۶۷ یا ۶۶ میلیون دارد، یکباره ما در یکسال شاهد به‌وجودآمدن یک میلیون و ششصدهزار شغل باشیم. برای ما اقتصاددانان هم مشکل است و مصداق عملی آن را مردم احساس نمی‌کنند.
دویچه‌وله: در مورد رابطه‌ی بین نرخ بیکاری و تورم چطور آقای دکتر آرمان؟ آیا رابطه‌ی معناداری بین نرخ بیکاری و تورم وجود دارد؟ یعنی از نظر علمی آیا امکانش هست که وقتی نرخ بیکاری تا بدین حد پایین‌آمده، تورم به‌سرعت بالا برود؟
آرمان: البته ارتباط‌هایی می‌تواند وجود داشته باشد، ولی در بحث ما تورم، ریشه‌اش در مسایل دیگری‌ست که یک بحث جداگانه‌ای را می‌طلبد. ولی آنچه ما حداقل در اقتصاد ایران می‌بینیم، این است که واقعا این کاهش نرخ بیکاری را مشاهده نمی‌کنیم.