چرخش در استراتژی ترکیه پس از «بهار عربی»

خشونت سبعانه‌ی اقتدارگرایان عرب علیه آزادیخواهی مردم‌شان باعث چرخشی در سیاست‌های ترکیه در منطقه شده است. رجب طیب اردوغان، رهبر اسلامی و محافظه‌کار ترکیه با تأکید هر چه بیشتر حکمرانان منطقه‌ای را که تا دیروز دوست خود می‌نامید، امروز به اصلاحات سریع فرامی‌خواند. تا جایی که این مسئله به کشور همجوار سوریه مربوط می‌شود، واکنش‌ها به این فراخوان اردوغان تاکنون مأیوس‌کننده بوده‌اند.

نبی آوچی، مشاور سیاست خارجی اردوغان که در انتخابات اخیر از حزب عدالت و توسعه وارد پارلمان این کشور شده است، می‌گوید، دولت ترکیه امیدوار است در میان‌مدت از این زمین حاصل‌خیر برداشت کند.

به گزارش خبرگزاری آلمان، نبی ابچی به خبرنگاران رسانه‌های بین‌المللی گفت: «در "بهار عربی"، ترکیه یک جزیره‌ی ثبات است.» وی افزود که ناآرامی‌های منطقه جایگاه ترکیه را نه تنها تضعیف نمی‌کند، بلکه برعکس؛ دگرگونی‌های سیاسی، موقعیت ترکیه را در منطقه حتا تقویت خواهد کرد.»

سیاست ترکیه: تأکید بر دمکراسی و حقوق بشر

تا یک سال پیش، جهان چهره‌ای دیگر داشت. با رد شدن تقاضای ترکیه برای عضویت کامل در اتحادیه اروپا، این کشور در درجه نخست به همسایگان و سپس کشورهای منطقه در شرق و جنوب روی آورد تا مناسبات خود را با آنها گسترش دهد.

سیاست خارجی ترکیه، کاهش سطح تنش و مناقشه با کشورهای همسایه در حد صفر بوده است. سوریه یکی از این کشورها است. ترکیه در سال ۱۹۹۸ در مناقشه بر سر حمایت از شورشیان کرد، سوریه را تا حد آغاز یک جنگ تهدید کرده بود.

اردوغان کشورهای جدیدی را به جرگه‌ی دوستان خود افزود و کوشید، از جمله در مورد ایران، از فشارهای بین‌المللی بر این کشورها بکاهد. ترکیه حتا تلاش کرد به میانجیگر صلح در منطقه بدل شود. شرکای ترکیه در ناتو، رویکرد این کشور به سوی شرق و جنوب را با ظن و تردید دنبال کردند.

شرکت‌های بزرگ و نهادهای اقتصادی ترکیه از بازشدن دروازه‌ها به سوی شرق و جنوب توانستند به بهترین وجهی سود جویند. یک نمونه‌ی آن انعقاد قراردادهای بزرگ با لیبی و گسترش مناسبات اقتصادی با ایران بوده است.

ولی امروز در لیبی، سوریه و مصر از درآمدهای کلان اقتصادی برای ترکیه خبری نیست. ترکیه چندان تلاشی نیز برای ایجاد دوستی ندارد. احمد داوداوغلو، وزیر خارجه ترکیه پس از پیروزی قاطع حزب عدالت و توسعه تصریح کرد که ترکیه در شرایط کنونی بر دمکراسی و حقوق بشر تأکید دارد.

اردوغان: رفتار اسد وحشیانه و غیرانسانی است

وزیر خارجه ترکیه برای اینکه در زمینه‌ی وضعیت جدید حاکم بر خاورمیانه مشورت کند، تمامی سفیران ترکیه در کشورهای این منطقه را برای شرکت در یک اجلاس فراخواند.

از سوی دیگر، اردوغان در جبهه‌ای دیگر وارد صحنه شد. در پی برخورد خشونت‌آمیز بسار اسد علیه مردم کشورش، اردوغان رفتار حکومتگران سوریه را بربرمنشانه و غیرانسانی توصیف کرد.

به گزارش خبرگزاری آلمان، پیش از این اظهارات، دولت ترکیه اجازه داده بود تا اپوزیسیون سوریه در شهر آنتالیای ترکیه کنفرانس گسترده‌ای برگزار کند.

هم‌اکنون بیش از ۱۰ هزار آواره‌ی سوری در این اردوگاه در چادرها زندگی می‌کنند. احمد داوداوغلو طی هفته‌ی گذشته به اردوگاه فراریان سوری در مرزهای مشترک با این کشور رفت. وزیر خارجه ترکیه گفت که وی در ملاقات با آنها، ترس را در چهره‌ی این انسان‌ها می‌دیده است.

احتمال تیرگی روابط ترکیه با ایران

در صورتی که خشونت نظامیان بشار اسد به همین شدت علیه مردم این کشور ادامه یابد، آنگاه این وضعیت به چالشی برای مناسبات ترکیه با جمهوری اسلامی ایران بدل خواهد شد. هرچه باشد اردوغان احمدی‌نژاد را "دوست" خود نامیده بود.

به گزارش خبرگزاری آلمان، در حالی که ایران نفوذ عمیقی در ساختار قدرت سوریه برای خود فراهم کرده و در این بحران سیاسی، جمهوری اسلامی به ستون بقای رژیم بشار اسد بدل شده است، ترکیه برخلاف آن گام برمی‌دارد.

شبکه تلویزیون برونمرزی ایران، "پرس تی‌وی" از هم‌اکنون حملات شدید خود علیه ترکیه را آغاز کرده است. این شبکه در گزارش‌های خود می‌گوید که آنکارا با آمریکا و اسرائیل علیه حکومت سوریه متحد شده و دست به حمایت از اپوزیسیون سوریه زده است. این شبکه دولتی جمهوری اسلامی مدعی است که سلاح‌های شورشیان سوری، از ترکیه به خاک سوریه قاچاق شده‌اند.

دولت ترکیه تاکنون واکنشی به این گزارش‌ها نشان نداده است. ولی از سخنان و رفتار اردوغان می‌توان بدون تردید دریافت که وی خود را رهبر منطقه‌ای دگرگونی‌های سیاسی می‌داند.

DK/SA