پيش‌بينى‌هايى در باره وضعيت كوبا پس از فيدل كاسترو
۱۳۸۵ بهمن ۲, دوشنبه
كارلوس لاگه، معمار اصلاحات اقتصادى در كوبا، ريكاردو آلاركون يا وزير امور خارجه پرز روكه را شخصيتهاى كليدى ممكن در دوره پس از كاسترو مى‌دانند. اين سياستمداران از حزب كمونيست كوبا هستند و نماد تداوم در اين كشور. ناظران سياسى كوبا از جمله وين اسميت، كارشناس مركز سياست بين‌الملل در واشنگتن، پيش بينى مى‌كند كه كوبا دوره گذارى آرام را طى خواهد كرد.
وين اسميت مى‌گويد: ”فكر مى‌كنم آنچه بيش از همه چيز محتمل است اين است كه رائول كاسترو دست به اصلاحاتى خواهد زد تا اقتصاد را انعطاف‌پذيرتر كند. از جمله اجازه خواهد داد كه سرمايه‌گذارى خصوصى بيش از اين انجام گيرد. اما انتظار تحول سياسى چشم‌گيرى را ندارم.“
بسيارى از ناظران سياسى احتمال مى‌دهند كه سناريويى چون آنچه در چين گذشته است الگوى كوبا براى دوره گذار شود، يعنى گشايش اقتصادى به همراه تداوم مشى سياسى. در آن ميان ارتش نقشى كليدى ايفا خواهد كرد. هم اكنون نيز ارتش كوبا به فرماندهى رائول كاسترو كنترل عرصه‌هاى كليدى اقتصاد را به دست گرفته است. مهمترين شركتهاى دولتى در بخشهاى جلب سياحان، معادن نيكل و كارخانه‌هاى توليد شكر به ارتش تعلق دارند.
به نظر وين اسميت ثمره اين سياست را از هم اكنون مى‌توان ديد: ”اقتصاد كوبا بهبود يافته و در عمل بسيار خوب است. و دليلى وجود ندارد كه شك كنيم كه در آينده هم چنين نخواهد بود.“
به گفته پتر روزلر، معاون انجمن امريكاى لاتين در هامبورگ، اين روند ارتباط نزديكى با وضعيت سياسى كشورهاى امريكاى لاتين دارد. روزلر مى‌گويد: ”ونزوئلا با شرايطى بسيار مناسب نفت صادر مى‌كند و به همان اندازه از خدمات ارزان كوبا استفاده مى‌برد.“
به گزارش مقامات دولت كوبا اقتصاد اين كشور در سال گذشته حدود ۱۲ و نيم درصد رشد داشته است. اما در سطح جهان به اين رقم اعتماد ندارند، چون ارزش بازارى خدمات، يعنى اعزام پزشكان و معلمان به ونزوئلا و بوليوى را هم در اين محاسبه منظور مى‌كنند.
۴۸ سال از انقلاب كوبا گذشته است و هنوز هم ۴۷ درصد كوباييها طرفدار دولت خود هستند. اين نتيجه نظرسنجى‌اى است كه انستيتوى نظرسنجى گالوپ در اواخر سال گذشته ميلادى انجام داد. به نظر پتر روزلر مى‌توان اين موضعگيرى كوباييها را درك كرد، چون نگرانى اصلى كوباييها اين است كه كشورشان دچار هرج و مرج شود و مثل روسيه كسانى قدرت را به دست گيرند كه از آن سوء استفاده كنند. به نظر روزلر كوباييها بيشتر از اين مى‌ترسند كه حكومتى چون حكومت روسيه در كوبا داشته باشند تا به وضعيتى كه به آن عادت كرده‌اند ادامه دهند.
وضعيتى كه كوباييها به آن عادت دارند عبارت است از كوتاهى مقامات در تامين مايحتاج روزانه مردم، نبود آزادى بيان و مطبوعات و شبكه جاسوسى‌اى كه وابسته به نيروهاى امنيتى است و در آن همسايه در مورد همسايه گزارش مى‌دهد. هانس يورگن بورخارت، كارشناس علوم سياسى مى‌گويد كه در اين رابطه مى‌توان توضيح داد كه چرا در كوبا اپوزيسيون بانفوذى وجود ندارد. بورخارت مى‌گويد: ”از سويى امريكا و كوباييهايى كه در تبعيد به سر مى‌برند از اپوزيسيون به عنوان وسيله استفاده مى‌كنند. از سوى ديگر طبيعي است كه نيروهاى امنيتى با سركوب نيروهاى اپوزيسيون را كوچك نگاه مى‌دارند. و هر نيروى مخالفى كه بخواهد به دولت كوبا انتقاد كند، مجبور است كه اين كار را در خارج از كشور، در امريكا، بكند چون در كوبا آزادى مطبوعات وجود ندارد. اما اين باعث مى‌شود كه به اين نيروى مخالف تهمت خيانت به وطن بزنند. به اين دليل است كه اپوزيسيون طرفدار زيادى در ميان مردم ندارد.“
افزون بر اين در ميان خود اپوزيسيون كوبا دعواى بسيار وجود دارد. هنگامى كه براى نخستين بار از زمان انقلاب كوبا، در ميانه سال ۲۰۰۵ نشستى از گروههاى اپوزيسيون در هاوانا برگزار شد، بسيارى در اين نشست حاضر نشدند تا عليه آن گروه از اپوزيسيون اعتراض كنند كه ابراز نزديكى به امريكا مى‌كند.
اما به گفته وين اسميت از مركز سياست بين‌الملل در واشنگتن دولت امريكا مدتهاست كه نتوانسته سياست سازنده‌اى را در رابطه با كوبا پيش ببرد. امريكا مايل به مذاكره با رائول كاسترو نيست، همچنان كه در گذشته حاضر به مذاكره با فيدل كاسترو نبود. امريكا دوست دارد كه در كوبا دولتى موقت براى دوره گذار بر سر كار بيايد، اما قدرت بر سر كار آوردن چنين دولتى را ندارد.
تحريم عليه كوبا، محدوديتهايى كه براى اين كشور در زمينه سفر و تجارت وجود دارد در ميان كوباييهاى مقيم امريكا نيز مورد انتقاد است. دولت امريكا براى دوره پس از فيدل كاسترو طرحى را براى كوبا آماده كرده است. در اين طرح قول داده شده كه به كوبا از جمله براى برگزارى انتخابات دمكراتيك كمك مالى شود. البته دراين طرح شرطهايى گنجانده شده كه به گفته كارشناس علوم سياسى بورخارت پذيرفتنى نيستند. از جمله اينكه هيچ فردى كه نام خانوادگى‌اش كاسترو باشد حق ندارد در صدر دولت موقت آينده قرار گيرد.