پرسش از پى حقانيت امريكا به عنوان پيشرو در حوزه حقوق بشر

نوشته هاينريش برگ استرسر Heinrich Bergstresser
ترجمه كيواندخت قهارى

وزارت امور خارجه امريكا هر سال گزارشهايى در باره وضعيت حقوق بشر در سراسر جهان منتشر مى كند. اين گزارشها اطلاعات خوبى يا حتى بسيار خوبى در باره وضعيت سياسى بيش از ۱۰۰ كشور به دست مى دهند. تحليلها و توصيفهاى گرد آورى شده در اين گزارشها چه براى مبتديان، چه براى متخصصان منابعى هستند باارزش كه در بسيارى موارد گزارشهاى سالانه سازمانهاى غيردولتى اى چون سازمان عفو بين الملل يا سازمان ديده بان حقوق بشر را تكميل يا تدقيق مى كنند.

امسال نيز كه در ماه فوريه بخش نخست اين گزارش در باره كشورها منتشر شد، وضع به همين گونه بود. اما انتشار بخش دوم گزارش، كه به موفقيتهاى به دست آمده در مبارزه با نقض حقوق بشر مى پردازد، مى بايست دو هفته به تعويق بيافتد، چون زمان انتشار بخش دوم گزارش مصادف شد با برملا شدن آنچه در زندان ابوغريب عراق بر زندانيان عراقى مى رفت. هر چند اطلاعاتى كه در گزارش حقوق بشر امريكا آمده است، بسيار باارزش است، اما به نظر مى رسد كه عملكرد امريكاييان در عراق موجب شد كه امريكا اهميت خود را به عنوان پيشرو در عرصه حقوق بشر و حقوق مدنى به تدريج از دست بدهد.

نيروهاى نظامى امريكا و موتلفانشان هم اكنون اين تجربه تلخ را در عراق مى كنند، كه پيروزى در يك يا چند ميدان نبرد به معناى پيروز شدن در جنگ نيست. بدتر از آن اين است كه امريكاييان كه مدعى آوردن دموكراسى، حقوق اساسى و ثبات سياسى براى عراقيان و ديگر مردمان خاورميانه بودند، در جنگ بر سر ايده ها و ايدآلها شكست مى خورند. امريكا سرزمينى است كه شهروندانش ستايش اش مى كنند، چون جنگ استقلال اش بر پايه حقوق انتقال ناپذيرى چون حق زندگى، حق آزادى و حق سعادت بود، چون با تاسيس سازمان ملل متحد نظمى جهانى به وجود آورد كه در آن حقوق بشر جايگاهى خاص داشت، و چون كنترل و محدود كردن قدرت در آن به مثابه اصولى دموكراتيك شناخته مى شد. اما دولت امريكا به ايدآلهاى اين كشور پشت كرده و ستونهاى اصلى قانون اساسى ۲۰۰ ساله خود را ناديده گرفته است.

تضاد ميان ادعا و واقعيت خود را در گزارش حقوق بشر امسال امريكا نشان مى دهد. در مقدمه اين گزارش از زبان وزير امور خارجه امريكا كالين پاول اين گفته نقل شده است كه “پشتيبانى از حقوق بشر و دموكراسى در سراسر جهان نه تنها مهمترين ارزشهاى ملت ما بلكه خواست عميق ماست.” اما دولت امريكا اين طرز فكر را نمايندگى نمى كند. سالهاست كه ديگر اين طور نيست. در برابر اما چه بسيار ديپلماتها و شهروندان امريكايى كه هنوز به اين اصول پايبندند و اينها هستند كه در كشورهايى كه مردم آن از فشار خفقان و سركوب رنج مى برند، از گروههاى هوادار دموكراسى و آزادى پشتيبانى مى كنند. اما دولت امريكا گزارشهاى آنان راجع به وضعيت حقوق بشر در سراسر جهان را ناديده مى گيرد. براى دولتمردان امريكايى و سياست حسابگرانه آنان حقوق بشر اهميتى ندارد.

آنچه دائما آشكارتر مى گردد اين است كه دستگاه حكومتى امريكا با حقوق بشرى و مدنى جهان شمول وداع گفته است. براى اين دستگاه حقوق بشر تنها طرحى است انعطاف پذير كه هر جا بخواهند و فايده اى ببخشد، آنجا كه بخواهند به قول خودشان “حق” را بر “باطل” چيره گردانند، به كارش مى گيرند. و در اين طرح به كار بردن هر وسيله اى را به نام اقدامى پيشگيرانه مجاز مى دانند، از تهاجم نظامى گرفته تا شكنجه.

امريكا با وجود گزارش عالى خود در باره وضعيت حقوق بشر در جهان حقانيت اخلاقى خود را از دست داده است. تنها هنگامى كه امريكا با جديت دست از استثنا كردن و بى همتا دانستن خود بردارد، به سخن ديگر بپذيرد كه همچون ديگر كشورها تنها بخشى است از جهان و مشكلهاى ديگر كشورها مشكل امريكا نيز هستند، تنها آن زمان است كه مى تواند به ادعاى خود براى گسترش و حمايت از حقوق بشر در دنيا تحقق بخشد.