پايان جنگ داخلى در سودان؟

جمهورى سودان، كه پايتختش خارطوم است، وسيع ترين كشور آفريقاست و در ژانويه سال ۱۹۵۶ ميلادى استقلال يافته است. نوع حكومت سودان ، از سال ۱۹۸۶ جمهورى اسلامى و رئيس جمهور اين كشور، كه هم زمان رئيس دولت نيز هست، ژنرال عمر حسن احمد البشير مى باشد. جمعيت سودان حدود ۳۰ ميليون نفر است و بيشتر مردم اين كشور، بخصوص در مناطق جنوبى، در فقر مطلق به سر مى برند. اين در حالى ست كه روزانه ۲۵۰ هزار بشكه نفت در اين سرزمين استخراج مى شود و درآمدى سالانه حدود ۲ ميليارد دلار عايد زمامداران اين كشور مى كند. رودخانه نيل به طول ۶۶۷۱ كيلومتر و ريزابه هاى متعدد آن، اين كشور را مشروب مى كند و اكثر مردم سودان را به سكونت در همين مناطق پر آب وامى دارد. شمال سودان گرم و خشك و جنوب اين كشور كه منطقه اى ست پوشيده از جنگل هاى پر باران ، گرم و مرطوب است و از پول نفت در جنوب اين كشور هيچ خبرى نيست. قطع درخت هاى اين كشور، به توسعه و پيشرفت كويرها و دشت هاى خشك كمك كرده و فضولات كارخانه هاى صنعتي، نواحى ساحلى و بعضى رودخانه ها را آلوده ساخته است.

صبح زود، در ميان كوه هاى نوبا در جنوب سودان. سربازان در هنگام ورزش صبحگاهى هستند و خود را براى مبارزه و اقدامات مسلحانه آماده مى كنند:
“برخيزيد، آماده، آماده تدافع، آماده درگيرى.”
اما در حال حاضر، نشانه هاى صلح بيشتر از جنگ است. در كنيا مسئولان دولتى با شورشيان به مذاكره پرداخته اند و عهدمنامه صلحى كه بايد آرامش را به كشور بازگرداند، از طرف گروه هاى متخاصم امضا شده است. از سال ۲۰۰۲ ميلادى تا كنون در مناطق كوهستانى نوبا آتش بس برقرار است و ديگر نيروهاى شمال و جنوب به روى هم آتش نمى گشايند.

نيال ديو، يك اردوگاه پناهندگان در كنار بحرالغزال است و در جنوب خارطوم، پايتخت سودان، حدود ۱۰۰۰ كيلومترى اين شهر واقع شده است. مردم فقير در اين اردوگاه موج مى زنند. امدادگران سازمان آلمانى كمك به گرسنگان جهان، مشغول تقسيم كمك ها هستند. يانا كُرنا، يكى از اين امدادگران اين سازمان مى گويد:
“چيزهايى كه ما اينجا ميون مردم فقير تقسيم مى كنيم، بايد مورد احتياج مبرم اونا باشند. مثلا سطل، وسايل شست و شو، لباس مردونه ، زنونه، لباس بچه، پتو، چادر، البته نه چادر پلاستيكي، چون چادراى پلاستيكى، با تابش آفتاب خيلى گرم و به هنگام سرما، خيلى سرد مى شن.“

در بعضى ايالت هاى جنوبى هنوز جنگ داخلى ادامه دارد. نيروهاى شورشى مستقر در جنوب، كه قبلا در ارتش آزادى بخش سودان متحدا عليه دولت مركزى فعاليت مى كردند، حال از يكديگر جدا شده اند و سعى در تحكيم مواضع خود دارند. Qua Bol ، رئيس قبيله لِك، در جنوب سودان خواستار برقرار ى صلح است و مى گويد:
“ما از خدا مى خوايم كه هر چه زودتر مذاكرات صلح به نتيجه برسه و آرامش دوباره برقرار بشه. اينجا خيلى از افراد قبيله لِك زندگى مى كردند. اگه صلح و آرامش حكمفرما بشه، حتما دوباره برمى گردن، سر خونه و زندگيشون. مردم اينجا خيلى خوب مى تونن با هم كنار بيان و اختلافاشون رو حل كنن. فقط شبه نظامى ها هستن كه با دخالتشون، كار رو خراب تر از اونچه هست مى كنن. اين شبه نظاميا بايد هر طور شده خلع سلاح بشن.”

اختلافات ميان مردم اين نواحى بسيار گوناگونند. يك نمونه: گاوى راه خود را از گله جدا مى كند و از ناحيه لِك به منطقه بول ها مى رود. اهالى قبيله لِك خواستار باز پس گرفتن گاو خود مى شوند، اما مردم قبيله بول، گاو را پس نمى دهند. درگيرى آغاز مى شود و سيل سنگ است كه به سوى گروه متخاصم پرتاب مى گردد. در اين هنگام است كه شبه نظاميانِ تا دندان مسلح، وارد كارزار مى شوند و در نتيجه كشتار طرفين آغاز مى گردد.

در حال حاضر مردم اين دو گروه در كنار هم در اردوگاه پناهندگان زندگى مى كنند، اما شبه نظاميان دست بردار نيستند و هر از گاهى درگيرى مى آفرينند. هيچ نيرويى نيست تا آنها را خلع سلاح كند. و اين مردان مسلح كه هيچ كار ديگرى جز بازى با اسلحه ياد نگرفته اند، خود حاضر به زمين گذاردن سلاح هاى شان نيستند.

لِك و بول هر دو به قومى بزرگ تر تعلق دارند، به نام نوئر. در سودان حدود ۶۰۰ گروه قومى بزرگ و كوچك وجود دارند كه به ۱۳۰ زبان متفاوت صحبت مى كنند. در هيچ كشور آفريقايى جنگ داخلى اين قدر ادامه نيافته است. از زمان استقلال سودان از انگلستان در سال ۱۹۵۶ ميلادي، فقط چند دوره كوتاه صلح در اين كشور وجود داشته، جنگ داخلى دائما ادامه يافته و زندگى مردم را مختل ساخته است. آخرين موج جنگ در سال ۱۹۸۳ ميلادى آغاز شد. اين جنگ به مرگ دو ميليون نفر منجر شد و ۴ ميليون نفر ديگر را نيز به مهاجرت واداشت.

ژنرال عمر حسن احمد البشير، رئيس جمهور سودان، به برقرارى صلح اميد بسته و با بستن قرارداد صلح و موافقت طرفين در مورد تقسيم درآمد نفت به طور مساوى ميان شمال و جنوب، فكر مى كند كه سنگ پايه هاى اوليه براى برقرارى صلحى پايدار گذارده شده است. قرار بر آن است كه با برقرارى صلح، تقسيم درآمد ميان شمال و جنوب آغاز گردد و شش سال بعد نيز يك نظرخواهى عمومى در جنوب كشور برگزار شود و نظر مردم در مورد تبديل جنوب به كشورى مستقل پرسيده شود. عمرحسن البشير، در مورد شرايط مردم در جنوب سودان مى گويد:
“جنوب سودان احتياج به كمك فراوانى دارد. اين بخش سودان بسيار وسيع است ، اما امكانات مردم در آنجا بسيار كم . بايد به آنان كمك شود. بايد جاده سازى در مناطق جنوبى توسعه يابد، بايد آب، برق، بهداشت و آموزش و پرورش به اين مناطق راه يابد تا اوضاع مردم بهتر شود. اما زمان براى تحقق اين همه اقدامات موثر بسيار كم است و ما با برقرارى صلح بايد كارى كنيم كه تا شش سال ديگر، به هنگام راى گيري، مردم، خود با علاقه خواستار زندگى در سودانى متحد و بزرگ باشند و بخش جنوبى نخواهد از كشور جدا شود.“

بعيد به نظر مى رسد كه بعد از شش سال، مردم مناطق جنوبى كشور خواستار عضويت در كشور متحد سودان باشند. آنها علاقه اى به بودن در كشورى را كه تحت لواى اسلام، به برده دارى مردم جنوب دست مى زند، ندارند. به همين جهت خواستار جدايى از سودان هستند. آلفرد تابان، رئيس هيت مديره نشريه اى مخالف دولت ، به نام “خارطوم مونيتور” است. او در مورد شمالى هاى مسلمان مى گويد: “اونا مثل خفاشند. با خوردن خون مردم زندگى مى كنند.”

با پايان جنگ ميان نيروهاى شمال و جنوب ، هنوز درگيرى در كشور به پايان نرسيده است. در شرق و غرب سودان نيز مردم گرسنه اند و از هم اكنون مبارزات مسلحانه در آن مناطق عليه حكومت مركزى آغاز گشته است.