وقتی گرداننده گاهشمار می‌شود
۱۳۸۸ خرداد ۱۸, دوشنبه
دوربین حرفهای در این‌گونه موقعیت‌ها، ریزترین کنش، تیک یا میمیک شخصیت‌ها را شکار می‌کند و به دید تماشاچی می‌گذارد. یک مجری مسلط، افزون بر مدیریت میزگرد، مناظره یا تاک‌شو، نظرات مردم را نیز نمایندگی می‌کند. گردانندگان مستقل و حرفهای، از کمک فکری و مشورت تیمی کارشناسی برای هدایت بحث‌ها برخوردارند.
مجریان مناظره‌های مهم سیاسی، معمولا در رقابتی فشرده با همکاران پرتجربه، گزینش می‌شوند. نکته‌سنجی، مرعوب نشدن در مقابل شریک صحبت یا کم نیاوردن از موضوع بحث، از بدیهی‌ترین ویژگی‌های یک مجری هستند.
میلیون‌ها بیننده‌ی مناظره‌های انتخاباتی در تهران در کنار تصاویر ساکن و فاقد ظرافت، شاهد نقش تزیینی گرداننده‌ی برنامه نیز‌بودند. دویچه‌وله نظر سه چهره مطبوعاتی، حقوقی و سیاسی را در مورد دلایل حضور خنثی و بی‌رنگ مجری مناظرهها، جویا شد.
دویچه‌وله: انفعال مجری در مناظرهها برای شما قابل قبول بود؟
امیر محبیان، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی: حرارت بحث‌ها بالاست. این باعث می‌شود که مجری جرات نکند که وارد بحث شود، مبادا طرفدار کسی تلقی شود. بله، مجری کاملا منفعل بود، چون این کاری است بسیار تخصصی و فنی و هیچکس در رسانه‌ی ملی تا کنون چنین تجربه‌ای نداشته است. مدیریت بحث‌هایی در این حد هم کار هرکس نیست. مجری با کارش آشنا نبود.
نعمت احمدی، روزنامه‌نگار و حقوقدان: ایشان مجری نبود! یعنی حتی مبصر هم نبود. ما در کرمان به این افراد می‌گوییم تالو (مترسک). ایشان تایمر بود. من متاسفم که نتوانست یا نخواست که سوالات یا اصلاحاتی در طول مناظرهها بکند.
فیاض زاهد، روزنامه‌نگار و مفسر سیاسی: ایشان که مدیر شبکه سه تلویزیون است، تنها کاری که بلد نیست، همین گردانندگی است. اصلا این از ویژگی‌های جمهوری اسلامی است که معمولا برای کارهای مهم، بدترین افراد را انتخاب می‌کنند. از طرف دیگر مدیران صدا و سیما آشکارا می‌خواستند خنثی‌ترین شکل مناظره برگزار شود وگرنه ما چهره‌های خلاق هم داریم.
به نظر شما صدا و سیما در ارائه‌ی الگویی مناسب برای مناظره موفق بود؟
امیر محبیان: توجه کنید که این تازه آغاز کار بود. صدا و سیما به شدت تحت فشار بود و متهم بود به این‌که جهت‌گیری دارد. همین باعث شد که در موضع انفعالی قرار گیرد. می‌ترسیدند هرگونه کنترل و هدایت بحث‌ها، حمل بر تحریک شود. من نفس مناظره را یک گام مثبت می‌بینم و امیدوارم با تداوم این برنامه‌ها، اشکالات و تازه‌کاری‌ها هم رفع شوند.
نعمت احمدی: مردم ایران مناظره‌های کلینتون و مک‌کین و اوباما را دیده‌اند و شعورشان بالاست. این چیزی که تلویزیون به خورد مردم داد، دست‌کم گرفتن آنها بود. با این همه باید گفت دست‌شان درد نکند چون باعث شدند مردم، حرفهای خودشان را که در بازار و تاکسی و خیابان به هم می‌گویند، از زبان مقامات بشنوند. این مناظرهها دیوار ضخیم سکوت در این سی سال را شکسته و مردم به هیجان آمده‌اند.
فیاض زاهد: الگویی در کار نبود. ارزش برنامه به این بود که آقایانی مثل کروبی و موسوی جلوی احمدی‌نژاد در آمدند. همین برای مردم لذت‌بخش بوده و از این بابت مناظرهها را دوست داشتند یا موفق ارزیابی می‌کنند. وگرنه مجری و صدا و سیما، در نوع خود خیلی بی‌انصافی هم کردند و به احمدی‌نژاد فرصت دادند که جلوی همه دروغ بگوید.
ایراد اصلی را در چه باید جست؟
امیر محبیان: بی‌تجربگی صدا و سیما و مجری و ترس از متهم شدن به تحریک و داوری، باعث شدند که مناظرهها تا حدودی غیرحرفه‌ای باشند. این مشکل دو طرفه بود. خود آقایانی هم که مناظره می‌کردند، چندان به اصول کار آشنا نبودند.
نعمت احمدی: صدا و سیما ناچار شده بود که پای اصل مناظره برود اما نمی‌خواست اجازه بدهد که بحث‌ها خیلی کارشناسی شوند. در نتیجه مجری صامت آورده بودند بعنوان دکور که حرف زیادی زده نشود. اما خود آقایان حرفهای اصلی را زدند. این را دیگر چون برنامه مستقیم بود، نمی‌شد حذف کرد و از قبل دستور داد.
فیاض زاهد: ایراد اصلی این است که ما رسانه‌ی مستقل نداریم و در نتیجه مردم مجبورند با همین که هست بسازند. اگر ما تلویزیون خصوصی داشتیم، حتما شبکه‌های مختلف برای رقابت با هم، مجری مسلط، خوش‌پوش، توانمند و باسواد را به‌کار می‌گرفتند و از استانداردهای یک مناظره و "تاک شو"ی واقعی پیروی می‌کردند. یعنی بحث کارشناسی می‌کردند، ادعاهای نامزدها را تصحیح می‌کردند و سوال‌های مردم را به میان می‌کشیدند.
نویسنده: مهیندخت مصباح
تحریریه: بهرام محیی