هنگامی که "خواندن" در آلمان مسئله می‌شود
۱۳۹۲ اردیبهشت ۴, چهارشنبه
بر اساس تحقیقی که از سوی کارشناسان آموزشی دانشگاه هامبورگ در سال ۲۰۱۱ انجام گرفته است، بیش از ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تن از کسانی که در آلمان زندگی و به زبان آلمانی صحبت می‌کنند، توانایی درک مطلبی را خوانده‌اند ندارند. این گروه که "بی‌سوادان عملی" خوانده می‌شوند، کسانی هستند که هرچند می‌توانند چند واژه و جمله‌ی کوتاه را بخوانند و بنویسند، ولی فاقد توانایی درک معنی و مفهوم مطلب و ربط منطقی اجزای آن هستند. پژوهشگران دانشگاه هامبورگ این افراد را "محرومان اجتماعی" نامیده‌اند، زیرا "نمی‌توانند در تمام شئون زندگی اجتماعی شرکت کنند."
دانش‌آموزان، قربانیان بی‌سوادی عملی"
این پژوهش هم‌چنین نشان می‌دهد که درصد دانش‌آموزان در میان "بی‌سوادان عملی "بسیار بالاست. به گفته‌ی تینا مایر، یکی از آموزگاران زبان "مدرسه‌ی‌فینکن‌برگ" در شهر کلن که برنامه‌ی اصلی‌آن مبارزه با "بی‌سوادی عملی" است، "گاهی دانش‌آموزان کلاس هشتم و نهم هم حتی قادر نیستند مطلبی را روان بخوانند."
در این مدرسه دانش‌آموزان در گروه‌های کوچک، خواندن و نوشتن می‌آموزند. به نظر تینا مایر، شاگردان کلاس‌های بالا، به‌ویژه باید در جمع‌های کوچک تمرین کنند: «این جوانان، اغلب تنها در گروه‌هایی با تعداد معدود جسارت خواندن و بحث را پیدا می‌کنند.»
تینا مایر، با این حال معتقد است که موفقیت آموزش خواندن به این جوانان، بدون کمک خانواده‌ها و سرپرست‌های آنان، عملی نیست: «چون روان خواندن تنها با تمرین ممکن می‌شود و اگر خانواده‌ها در این زمینه همکاری نکنند، پیشرفت در کار بسیار دشوار است.»
از سوی دیگر، پژوهش‌های گوناگون نشان می‌دهند که به ویژه خانواده‌های بیگانه با کتاب و مطالعه، از حمایت از فرزندان خود در این گونه موارد باز مانده‌اند. تینا مایر می‌گوید: «دولت باید با انجام برنامه‌های مشورتی، سرپرستان این دانش‌آموزان را نسبت به این وظیفه حساس کند.» به گفته‌ی این کارشناس امور تربیتی، ولی دولت برای پیاده کردن این طرح بودجه‌ای در نطر نگرفته است.
"کمبود سرمشق مذکر"
بر اساس پژوهش‌های "بنیاد تشویق به خواندن" که در بخش اجرای طرح‌های آموزشی و تحقیقی فعالیت می‌کند، دانش‌آموزان پسر، کمتر از دختران دانش‌آموز به خواندن علاقه نشان می‌دهند. به نظر سیمونه اهمیگ، رییس بخش تحقیقات رسانه‌ای این بنیاد، ، دلیل این امر عدم وجود "سرمشق‌های مذکر کتاب‌خوان" است: او می‌گوید: «دانش‌آموزان پسر در دنیایی زندگی می‌کنند که الگوهای مردانه برای خواندن ندارند. در خانواده‌ها اغلب، این مادران هستند که برای بچه‌ها کتاب می‌خوانند.» به گفته‌ی این کارشناس، "کمبود سرمشق مذکر" در مهد کودک‌ها و مدارس نیز چشم‌گیر است: «حتی داوطلبانی هم که بدون چشم‌داشت به پیاده‌کردن پروژه‌های آموزشی در سازمان‌ها و مدرسه‌ها کمک می‌کنند، اغلب زن هستند.»
جانشین الکتریکی و "کارگاه نگارش"
بااین حال کارشناسان امور تربیتی، معتقدند که "کتاب‌های الکتریکی و کتاب‌خوان"، تا حدودی توانسته‌اند کمبود سرمشق مذکر برای این جوانان را جبران کنند. سیمونه اهمیگ می‌گوید: «از آن‌جا که جوانان با دنیای رسانه‌های دیجیتال بیش از دنیای کتاب و چاپ آشنا هستند، آموزش خواندن به این گروه از این طریق ساده‌تر صورت می‌گیرد.»
به گفته‌ی کلاودیوس نیسن، مدیر "انستیتوی ادبیات آلمان" در لایپزیک، نوشتن داستان یا خاطره نیز می‌تواند به عنوان یک شیوه‌ی تدریس "آموزش خواندن" بکار رود. در این زمینه، تشکیل "کارگاه‌های نگارش" برای دانش‌آموزان نتایج مثبتی به ویژه در میان دانش‌آموزان پسر به‌بار آورده است. او می‌گوید: «این جوانان که نیاز به نوشتن را احساس می‌کنند و نمی‌توانند منظور خود را به روی کاغذ بیاورند، به کتاب‌های دیگر مراجعه می‌کنند، تا ببینند دیگران در این باره چگونه نوشته‌اند.» به نظر کلاودیوس نیسن، از این شیوه‌ی تدریس تنها می‌توان در کلاس‌های پیشرفته استفاده کرد.
کارشناسان تربیتی بر این باورند که با وجود اجرای طرح‌ها و برنامه‌های آموزشی گوناگون، هنوز طرح مبارزه با "بی‌سوادی عملی" در آلمان، با موفقیت کامل روبرو نشده است. آن‌ها از دولت می‌خواهند برای دستیابی به این هدف بودجه تامین هزینه‌های این امر آموزشی را افزایش دهد.