هنر معاصر ایران در سایه غربت <br> نگاهی به نمایشگاه «ایران از بیرون و درون»
۱۳۸۸ تیر ۱۸, پنجشنبه
نمایشگاه «ایران از بیرون و درون» آثار ۳۵ هنرمند معاصر ایرانی را که علیرغم فشار و سانسور در ایران زندگی کرده و کار می‌کنند، در کنار آثار ۲۱ هنرمند ایرانی قرار می‌دهد، که سالیان درازی در غربت بوده و در صحنه بین‌المللی فعالیت دارند.
این نمایشگاه که در موزه هنر چلسی در نیویورک برگزار می‌شود، دومین نمایشگاهی است که این موزه تحت عنوان "گفت‌وگوی فرهنگی" جهت پیشبرد تبادل هنری، به ویژه بین شرق و غرب برگزار می‌کند. این نمایشگاه به مناسبت سی‌امین سالگرد انقلاب ایران در سال ۱۹۷۹ میلادی افتتاح شده و تا ۵ سپتامبر ۲۰۰۹ دایر خواهد بود.
همکاری شیرین نشاط و شجاع آذری
سام برداویلSam Bardaouil ، مدیر هنری این نمایشگاه که خود متولد لبنان است، در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی آرته (Arte) چنین می‌گوید: «ایده این نمایشگاه در گپی با شیرین نشاط و شجاع آذری، دوهنرمند مشهور ایرانی مقیم آمریکا، به ذهن ما رسید.»
تیل فلرات Till Fellrath مدیر موزه هنر چلسی تاکید می‌کند: «این نمایشگاه هدف سیاسی نداشته و ما با برگزاری آن به اختلافات و کشمکش‌های موجود بین آمریکا و ایران نمی‌پردازیم». به گفته او هدف این نمایشگاه نشان دادن پویائی هنر معاصر ایران است؛ هنری که در تکامل و شکوفائی آن هر دو گروه از هنرمندان ایران سهیم هستند: هنرمندان داخل ایران و هنرمندان ایرانی ساکن فعال در خارج کشور.
کلیشه‌های موجود در ارتباط با هنر ایران
سام برداویل از کلیشه‌های موجود در ارتباط با هنر خاور میانه و ایران انتقاد کرده و معتقد است که این پیش‌داوری منجر به آن می‌شود، که تنها ازهنرمندان ایرانی مقیم خارج در عرصه هنر جهانی ستایش شده و آثار آنان مورد توجه و تمجید قرار گیرد.
برعکس، "هنرمندان مقیم ایران عقب‌افتاده محسوب می‌شوند" و به آثار آنان توجه چندانی نمی‌شود. به نظر او چنین مرزهایی در هنر وجود ندارد، چرا که ارتباطات جهانی و وابستگی‌های بین‌المللی در زمینه هنر منجر به تبادل نظر هنری بین شرق و غرب می‌شود. به همین دلیل تکنیک‌های هنری در آثار این هنرمندان مشابه است.
علاوه برآن هنرمندان داخل ایران در آثار هنری خود به همان موضوعاتی می‌پردازند، که برای دیگر هنرمندان جهان نیز جالب است: مانند فرهنگ جوانان، جنسیت، مسائل سیاسی، مذهب و حقوق بشر. به عنوان مثال موضوع شکنجه برای آرش حنائی همانقدر اهمیت دارد که برای علیرضا قندچی، هنرمند ایرانی مقیم برلین.
دانشجویان در نقاشی‌های آرش صداقت کیش مانند همه دنیا شلوار جین مارک دیزل پوشیده و کفش مارک Converse پایشان است . نقاشی‌های خیابانی در کارهای داریوش قره‌زاد با گرافیت‌های خیابانی درآمریکا و اروپا تفاوتی ندارد. سام برداویل حتی تفاوتی بین وحید شریفیان و جف کونز Jeff Koons هنرمند مشهور آمریکائی قائل نیست.
جدائی در هنر معاصرایران
تیل فلرات، که خود آلمانی است، تکامل هنر معاصر ایران را با هنر آلمان پس از جنگ جهانی تا وحدت دوباره آلمان در سال ۱۹۹۰ میلادی مقایسه می‌کند. هنرمندان آلمان شرقی و آلمان غربی با در نظر گرفتن شرایط اجتماعی که با آن مواجه بوده، و نظام‌های سیاسی متفاوتی که در آن رشد کرده اند، تکامل هنری مختلفی دارند.
نمایشگاه «ایران از بیرون و درون» نشانگر جدائی در هنرمعاصر ایران است. بیان هنری و موضع این هنرمندان بازگوینده‌ی زندگی و شرایط فردی آنان است، که نتیجه آن مسیر تکامل متفاوت هنرمندان خارج از ایران و هنرمندان داخل است. در حالیکه هنرمندان داخلی در آثار خود برای آزادی انتخاب فرم و زبان هنری کوشش کرده و بیشتر به موضوعات روزمره می‌پردازند، هنرمندان ایرانی خارج کشور از فرم‌های هنر سنتی ایران بیشتر استفاده می‌کنند و بر ریشه ایرانی خود تاکید زیادی دارند.
"شعر‌نویسی با مواد تمیز کننده"
در این نمایشگاه تعدادی از آثار مشترک شیرین علی آبادی و فرهاد مشیری به نمایش گذاشته شده‌اند. شیرین علی آبادی در سال ۱۹۷۳ میلادی در ایران به دنیا آمده، در پاریس هنر و تاریخ هنر تحصیل کرده و فرهاد مشیری که متولد سال ۱۹۶۳ میلادی در شیراز است، تحصیلات خود را در آمریکا به اتمام رسانده. این دو هنرمند اکنون در تهران زندگی می کنند.
آثار به نمایش گذاشته شده این دو هنرمند مجموعه‌ای از پوستر‌های رنگی و اجناس مختلف سوپرمارکت‌ها است. آنها این مجموعه را با کلمات و اصطلاحاتی تکمیل می‌کنند، که خود به آن "شعر نویسی با مواد تمیز کننده" می‌گویند. تیترهائی مانند "اول بزن، بعد دوست شو" یا "ما همه آمریکائی هستیم" نشانگر اهمیت استعاره در این آثار هنری است. هدف آنها با انتخاب این کلمات و واژه‌های ظاهرا پیش پا افتاده، انتقاد از سیاست ملی و جهانی است.
نقاشی قهوه خانه‌ای در نیویورک
شجاع آذری وشهرام کریمی، هر دو در سال ۱۹۵۸ میلادی در شیراز به دنیا آمده و از کودکی با یکدیگر دوست بوده‌اند. آذری فیلمساز در نیویورک و کریمی نقاش در شهر بن در آلمان، مسیرهای متفاوتی را در زندگی هنری خود طی کرده و ابتدا در سال ۲۰۰۶ میلادی سبک جدیدی را در یک پروژه مشترک پیاده کردند.
"نقاشی ویدیویی" تکنیک جدیدی است که در آن ویدو کلیپ روی بوم نقاشی انداخته شده و بدین ترتیب تحرک و جنبشی بر روی این صفحه دو بعدی پدید می‌آورد. "نقاشی ویدیویی" این دو هنرمند در نمایشگاه «ایران از بیرون و درون» از نقاشی سنتی قهوه‌خانه‌ای ایران الهام گرفته شده است. این نوع پرده‌های نقاشی در قهوه‌خانه‌ها و مکان‌های عمومی برای بازگوئی فاجعه کربلا یا داستان‌های حماسی شاهنامه فردوسی به نمایش گذاشته می‌شود.
کریمی دراین اثر از سبک این نوع نقاشی استفاده کرده و آذری این پرده نقاشی را با ویدیو و عکس‌هایی از مسلمانان در گوشه و کنار جهان تکمیل کرده است. هدف آنان نشان دادن اعتقاد عمیق مسلمانان جهان و وابستگی شدید مذهبی آنان است.
نگاهی غیرمنتظره به هنرمعاصر ایران
در این نمایشگاه ۲۱۰ اثر هنری مانند نقاشی، مجسمه، ویدیو و چیده‌مان Installation به نمایش گذاشته شده است. «ایران از بیرون و درون» نگاهی غیر منتظره و بی‌طرفانه به هنرمعاصر ایران است که تاثیر هنرمندان داخل ایران و هنرمندان مقیم خارج را در تکامل هنر معاصر ایران آشکار می‌سازد؛ هنری که به گفته مدیران هنری این نمایشگاه، تیل فلرات و سام برداویل، بین گفت‌وگو و شکستن مرزها از یک سو و انزوا و تجزیه‌طلبی از سوی دیگر در نوسان است. آنان به پیام رئیس جمهور آمریکا، بارک اوباما، به مناسبت جشن نوروز اشاره کرده و این نمایشگاه را قدم اول برای برخوردی بی‌طرفانه به هنر معاصر ایران می دانند.
نمایشگاه «ایران از بیرون و درون» در ماه مارس ۲۰۱۰ میلادی درمجموغه فرجام – بنیاد حافظ در دوبی نیز برگزار خواهد شد.
EV/SA