هفتادمین سالروز قیام گتوی ورشو

خرابه‌هایی بازمانده از گتوی ورشو در لهستان. ۷۰ سال پیش در نوزدهم آوریل ۱۹۴۳ میلادی این مکان به محل نزاعی خونین میان سربازان آلمانی و یهودیان ساکن گتوی ورشو تبدیل شد. این درگیری حدود چهار هفته به طول انجامید.

در ماه نوامبر سال ۱۹۳۹ میلادی در شرایطی که دو ماه از حمله آلمان به لهستان می‌گذشت، دولت ناسیونال سوسیالیست در آلمان اعلام کرد که از این زمان به بعد هیچ سرباز آلمانی اجازه ورود به محله‌های یهودی‌نشین ورشو را ندارد. در آن دوران بیش از ۳۵۰ هزار یهودی در پایتخت لهستان زندگی می‌‌کردند.

در اوایل ماه اکتبر سال ۱۹۴۰ میلادی نازی‌ها تصمیم گرفتند، تمامی ۳۵۰ هزار یهودی ساکن در ورشو را در محله‌ای محصور شده از دیوارهایی به ارتفاع سه متر مستقر کنند. از همین رو عنوان "گتو" که به محله‌ای محصور اطلاق می‌شود، برای این مکان برگزیده شد.

یهودیان ساکن در گتوی ورشو به کارهای اجباری مشغول بودند و خود می‌بایست مخارج زندگی‌شان را تامین می‌کردند.

وظیفه برقراری نظم و امنیت در داخل گتوی ورشو بر عهده خود یهودیان بود. آنان مجبور بودند دستورات نازی‌ها را به اجرا بگذارند. شورای یهودیان وظیفه سامان دادن به امور اداری در این محله‌ی محصور شده را برعهده داشت.

علاوه بر شمار یهودیانی که در ابتدا به گتوی ورشو منتقل شدند، تعداد دیگری نیز از مرکز و جنوب شرقی اروپا و آلمان به این مکان منتقل شدند. تا جایی که شمار ساکنان گتوی ورشو به ۴۰۰ هزار نفر افزایش یافت. افزایش تعداد ساکنان، دشواری‌های زندگی در گتوی ورشو را دو چندان کرد.

سرما و گرسنگی بیش از همه کودکان و افراد مسن ساکن گتوی ورشو را آزار می‌داد. کمبود مواد غذایی و دارو زندگی را برای ساکنان این منطقه ناممکن کرده بود. زیر همین فشار بود که به مرور زمان گروه‌های شورشی از سوی یهودیان گتوی ورشو، برای مقاومت در برابر نازی‌ها شکل گرفت.

در ماه ژوئیه سال ۱۹۴۲ میلادی انتقال یهودیان ساکن گتو به اردوگاه‌های مرگ آغاز شد. تا ماه سپتامبر همان سال سیصد هزار نفر را در اتاق‌های گاز کشتند. بیشتر این افراد در اتاق‌های گاز اردوگاه تربلینکا Treblinka، واقع در شمال شرقی ورشو جان خود را از دست دادند.

در ماه آوریل سال ۱۹۴۳ میلادی نازی‌ها دستور انتقال کامل ساکنان گتوی ورشو را به ارودگاه‌های کار اجباری صادر کردند؛ دستوری که به معنای پایان زندگی این دسته از یهودیان بود. زمانی که سربازان آلمانی برای تخلیه گتو وارد شدند، تیراندازی شروع شد. این بار اما نه از سوی نازی‌ها بلکه از سوی یهودیانی که دست به قیامی مسلحانه زده بودند.

این نبرد حدود چهار هفته به طول انجامید. نازی‌ها برای به دست آوردن کنترل گتوی ورشو و دستگیری شورشیان یهودی، تمام ساختمان‌ها را، خانه به خانه، به آتش کشیدند.

پس از پایان درگیری‌ها میان سربازان نازی و یهودیان ساکن ورشو، گروه محافظتی SS وابسته به حزب ناسیونال سوسیالیست آلمان روز ۱۶ ماه مه خبر داد: «در ورشو محله یهودیان دیگر وجود ندارد.»

حدود هفت هزار یهودی طی درگیری‌های گتوی ورشو جان خود را از دست دادند. پنجاه هزار یهودی باقیمانده را اشغالگران آلمانی به اردوگاه مرگ تربلینکا برده و به قتل رساندند.

این عکس جای خود را تقریبا در تمامی کتاب‌های تاریخ آلمان باز کرده است. سرباز آلمانی تفنگ خود را به سمت کودکی بی پناه نشانه رفته است.

در سال ۱۹۷۰ میلادی ویلی برانت، صدراعظم وقت آلمان برای دیدار از لهستان به این کشور سفر کرده بود. در این سفر او در مقابل بنای یادبود گتوی ورشو حاضر شد و با رفتاری نمادین به نشانه‌ی احترام به کشته‌شدگان و درخواست برای بخشش جنایات نازی‌ها بر زمین زانو زد.