هشتادمين سالمرگ ايرج ميرزا، شاعر شهير دوران مشروطيت
۱۳۸۴ اسفند ۲۲, دوشنبهایرج میرزا را میتوان جزو شاعران نادر دورهی مشروطیت بحساب آورد که واژههای فرانسه را در اشعارش گنجانده است. آگاهی این شاعر سادهگو و مردمی نسبت به ادبیات ملل و تاثیری که از محیط انقلابی دوران مشروطیت در ایران گرفته بود او را واداشت تا روش گذشته را که در آن دستی توانا داشت به کنار بگذارد و خود شیوهای خاص ایجاد کند.
وى طبع شاعری خود را مدتها به ساختن اشعاری برای کودکان و نوجوانان معطوف داشت. برای پرورش ذوق خردسالان و جلب توجه آنها به زبان فارسی زبان هیچ شاعری به اندازهی زبان روان و سادهی ایرج میرزا نیست.
ایرج میرزا در ابراز علاقه به مادر و حقشناسی از او چندین قطعه شعر سروده است که «گویند مرا چو زاد مادر» یکی از معروفترین آنهاست. ایرج میرزا در تمامی انواع سخن از قصیده و غزل گرفته تا مثنوی، قطعه و رباعی دست داشت. برخی از مثنویات او مانند «عارفنامه» و «زهره و منوچهر» و قطعاتی مثل «مهر مادر»، «سنگ مزار» و «شراب» شهرت بیشتری دارند.
تمام آثار قابل توجه ایرج میرزا مربوط به نیمه دوم عمر اوست و این روزگاریست که از دربار و درباریان فاصله گرفته و ضمن انتقاد از مسایل اجتماعی عادات زشت و رسوم نامناسب و کارهای اشتباه سیاستمداران را هم، از نظر دور نمیداشت. ایرج میرزا از بیان افکار و عقاید مترقی و تجددطلبانهی خود بیپروا بود و حتا در ۹۵ سال پیش در قطعه شعری به انتقاد از حجاب زنان پرداخت.
از این گذشته، مسئولیت بخشی از عقبماندگی ایران در آن دوران را ایرج میرزا به گردن زاهدان ریایی، فقیهان دروغین و واعظان نادان میانداخت. یکی از آثار معروف ایرج میرزا، همانگونه که گفته شد، مثنوی «زهره و منوچهر» اوست که بتازگی در اروپا توسط گروهی از هنرمندان تئاتر به صحنه رفت.
صدرالدین زاهد، بازیگر تئاتر در پیش از انقلاب یکی از نقشآفرینان این نمایشنامه است که در گفتگویی با ما از اثر نمایشی «زهره و منوچهر» میگوید: «در این نمایش نقش منوچهر را بعهده دارم که در واقع زهره عاشقاش میشود. ما سعی کردیم که این منظومه را بصورت نمایشی دیدنی یا تئاتری دربیاوریم.»
شهرام ميريان