نگاه تحسین‌آمیز منتقدان آلمانی به کار یک کارگردان ایرانی
۱۳۸۷ خرداد ۲۴, جمعه
هم‌زمان با اجرای نمایش موج، فیلم سینمائی آن نیز، با کارگردانی " دنیس گانزل" در سینماهای منطقه، روی اکران بود. این هم‌زمانی، سبب شد که منتقدان به مقایسه نمایش و فیلم بپردازند و اغلب اجرای تئاتری را برتر تشخیص دهند.
نسخه سینمائی دارای ۲۴ بازیگر است. اما در نسخه تئاتری، تنها شش بازیگر بر صحنه ظاهر شدند که اغلب آن‌ها، برای نخستین یا دومین بار خود را در عرصه بازیگری می‌‌آزمایند. منتقد روزنامه "اشتات روور" در مقایسه دو اثر نوشت: «در حالی که در فیلم پنهان می‌ماند که چه چیزی دانش‌آموزان را جذب تشکیلات موج می‌کند، جلالی موفق می‌شود قدرت گمراه‌کننده این پدیده را به گونه‌ای روشن انتقال دهد» .
همه می‌توانند فاشیست باشند؟
موج، ماجرای واقعی آزمایشی است که معلم یک دبیرستان آمریکائی، در سال ۱۹۶۷ روی دانش‌آموزان خود انجام داد. هدف معلم آن بود که به دانش‌آموزان بفهماند هنوز امکان کشاندن آنان به دام فاشیسم وجود دارد. او در جریان این آزمایش، با نفوذ بر ناخودآگاه دانش‌آموزان، توانست آنان را جذب تشکیلاتی خیالی کند و تا آنجا پیش ببرد که به یک پرچم و یک شعار واحد باور بیاورند، گرد آن متشکل شوند، برای مجبور کردن دیگران به عضویت در تشکیلات، به زور و خشونت متوسل شوند و سرانجام حتی بپذیرند که رهبری ناشناخته، آنان را به دنبال خود بکشد.
در پایان این آزمایش، معلم آمریکائی به دانش‌آموزان نوید داد که رهبر بزرگ تشکیلات، که تاکنون در پس پرده بوده است، در اجتماع آنان حضور می‌یابد و برای آنان سخنرانی می‌کند. او سپس، تصویر هیتلر را هنگام یک سخنرانی بر پرده بزرگ در برابر دانش‌آموزان قرار داد و به این ترتیب نشان داد که آنان ناخواسته به همان راهی رفته‌اند که ناسیونال سوسیالیست‌ها، در سال‌های ۱۹۳۳ تا ۱۹۴۵ رفته بودند.
این آزمایش درس‌آموز، بعدها دستمایه رمانی شد که جامعه آمریکا را تکان داد. علیرضا کوشک جلالی، برای انطباق متن با شرایط امروز آلمان، برداشت آزادی از آن را به چاشنی طنز تلخ و شیرین ویژه خود آمیخته و طوری بازآفرینی کرده است که شش بازیگر بتوانند آن را اجرا کنند. کوشک جلالی، که بر زبان آلمانی و ظرایف آن تسلط دارد، با اجرای نمایش‌های موفق متعدد، توانسته است در ژانر تئاتر ضدفاشیستی آلمان جا بازکند.
نگاه رسانه‌ها
نشریه "اشتات روور" در نقد کار کوشک جلالی نوشت: «در پردازش تئاتری موج، علی جلالی، تعداد انبوه بازیگران را به شش نفر کاهش داده و بسیار موفق است. او برخلاف نسخه سینمائی دانیل گانزل، با بازیگرانی کمتر به نقطه اساسی می‌رسد. برصحنه روندی روانشناسانه، هویت فردی را قربانی هویت‌جمعی می‌کند و این هسته اصلی درام است» .
منتقد روزنامه "کلنر اشتات آنتسایگر" ، با اشاره به بیست و سه سال زندگی خلاق جلالی در آلمان، موج را به رغم تعداد اندک بازیگرانش، یک نمایش آموزشی موفق علیه راستگرائی افراطی معرفی کرد.
منتقد "کلنر ایلوستریرته" اوج توانائی کارگردان ایرانی را در ایجاد ارتباط با تماشاگران دید و نوشت: «پرچم‌های مزین به علامت جنبش که صلیب شکسته را تداعی می‌کند، به وسیله بازیگران بین تماشاگران توزیع می‌شود. همین کافی است که تماشاگر بار دیگر خود را در میانه موج نفرت و ویرانگری بیابد» .
علیرضا کوشک جلالی، در بیشتر کارهایش بازیگرانی را به کار می‌گیرد که در آغاز راه هستند. اما توانائی او در عرصه گرفتن بازی‌های درخشان از همین بازیگران مبتدی، مورد تایید بیشتر منتقدان قرار گرفته است.