نگاهی جدید بر هویت زن ایرانی · نمایشگاهی از آثار مهناز اسماعیلی
۱۳۸۶ مهر ۲, دوشنبه
مهناز اسماعیلی فارغ التحصیل کارشناسی ارشد از دانشگاه تربیت مدرس دانشگاه تهران در رشته طراحی صحنه و انیمشن است که چند سالی برای ادامه تحصیل به ایتالیا سفر کرده است. در این نمایشگاه اسماعیلی به ارائه آثار طراحی و نقاشی خود درباره لباس‌های دوران قاجار زن ایرانی پرداخته است.
او در یک بررسی تاریخی در طراحی لباس به وضعیت پوشش زنان در دوران قاجار می‌پردازد و می‌گوید: «قاجار برای من همیشه یک نقطه عطف در مورد زنان و لباس زنان است. این تحول لباس زن در آن دوران و جبری که باعث شد آنها تغییر لباس بدهند. جبری که در زمان حکومت پادشاهان قاجار از جمله ناصرالدین شاه و فتعلی شاه وجود داشته که آنها به فرنگ می‌آمدند و آنچه که در فرنگ می‌دیدند را به ایران برده و از زنان می‌خواستند به آن شکل لباس بپوشند.»
مهناز اسماعیلی معتقد است این تغییر پوشش جبری بوده و شاهان قاجار می‌خواستند زن ایرانی از لباس سنتی بیرون آمده و به میل شاه، لباس فرنگی به تن کند. او این حس را دراماتیک توصیف کرده و بر این باور است که «در این دوره تحولات عمیق و زیادی صورت می‌گیرد و لباس‌های بسیار زیادی دوخته شده بود و استیل لباس آن دوره با آن پارچه‌های ترمه و جواهرات استیل خاص خود را داشت.»
مهناز شروع به طراحی می‌کند و در این باره می‌گوید: «به نفس اینکه تحقیقی درباره این زمینه بشود و اینکه به نوعی هویت زن قدیمی ایرانی و لباس پوشیدنش نشان داده شود. سعی کردم که این تحقیق فقط تحقیقی برای نشان دادن فرم فیگوراتیو زن نباشد بلکه هرکدام حس و حال یک قشر از یک دوره را داشته و هر کدام یک پشتوانه از وضعیت اجتماعی و فرهنگی آن دوره باشد.»
به همین دلایل موقعیت‌ها و رنگ‌ها و همه المان‌ها دست به دست هم داده اند تا هر کدام از تابلوها فقط پوشش زن قاجار را بررسی نکنند بلکه حسی از شرایط آن زمان زن ایرانی به تماشاگر القا کنند.
بسیاری معتقدند راه رفتن در شهر رم، راه رفتن در تاریخ هنر و معماری است و تحصیل در این شهر می‌تواند کمک بسیاری به هنرمند برای پیشبرد اهدافش داشته باشد. آیا چندین سال زندگی و تحصیل در آکادمی هنرهای زیبای شهر رم ایده‌های تازه ای به مهناز اسماعیلی داده است؟
او در پاسخ می‌گوید: «نمی‌توانم بگویم آکادمی به من کمکی نکرد ولی کارهای من به تجربه‌های شخصی ام برمی‌گردد. دریچه ای که اینجا برای من باز کرد امکانات تکنیکی که آن هم نه به واسطه آکادمی بلکه شاید به خاطر شانس‌ها و موقعیت‌هایی که برای تجربه کردن داشتم بر می‌گردد. تجربه کار در یک استودیو در میلان، تجربه کار در مدرسه سینمایی چینه چیتای رم. ولی خوب حضور در ایتالیا از نظر قانونی آکادمی است، پس بنابراین همه اینها غیر مستقیم به آکادمی برمی‌گردد و شاید اگر آکادمی هنرهای زیبایی نبود به ایتالیا نمی‌آمدم و اگر تحصیلی اینجا صورت نمی‌گرفت این تجربه‌ها هم پیش نمی‌آمد. بنابراین نمی‌توانم خط بطلان رویش بکشم.»
در کنار آثار نقاشی و طراحی لباس زنان در دوره قاجار مهناز اسماعیلی یک انیمیشن به نام «سایه‌ها» و همچنین یک ویدئو آرت که نگاهی به هویت زن ایرانی دارد به نمایش گذاشته است.
مریم افشنگ، گزارشگر دویچه وله در رم