نگاهی به اختراعات عجیب ژاک ایو کوستو، شیفته اقیانوسها
هیچکس همچون ژاک ایو کوستو بشر را به تحقیق پیرامون پدیده زندگی در اعماق اقیانوسها ترغیب و تشویق نکرده است. در زمان فعالیتهای او تکنیک شناوری زیر آب همچون امروز متحول نشده بود. کوستو فن غواصی را دگرگون کرد.
اختراع زرهپوشی برای شناوری زیر آب
ژاک ایو کوستو در کنار زرهپوشی که برای غواصی طراحی شده بود. سال ۱۹۷۳ به پاس خدمات او و تاسیس جمعیت تحقیق و حفظ دریاها مدالی به او اهدا شد. کوستو که در آن هنگام ۶۳ ساله بود، فن شناوری زیر آب را متحول کرد. دیگر برای غواصی به زرهپوش نیازی نبود. افراد میتوانستند نرم همچون ماهی زیر آبهای دریاها و اقیانوسها را بکاوند.
شناوری در آبهای دریای سرخ
در سال ۱۹۶۳، این مخترع فرانسوی با اسکوبا (تانک هوای فشرده) و در همراهی با زیردریایی تحقیقاتی خود به اعماق دریای سرخ سفر کرد. در این زیردریایی، امکان تماس بیسیم نیز پیش بینی شده بود. اما هنوز لباس مخصوص غواصی از نوع امروزی آن وجود نداشت. لباس مخصوصی که با هوا پر شده و امکان شناوری آسان را فراهم میسازد. بدون چنین لباسی، امکان آسیب رساندن به مرجانها و آشفته کردن رسوبات ته دریا وجود دارد.
رگلاتور هوای فشرده
دستگاه تنظیم فشار هوایی که امیل گاگنا برای کوستو طراحی کرده بود، تنها یک درجه کاهش فشار هوا داشت. اشکال کار در این بود که هوای فشرده موجود در اسکوبا وابسته به جهت شنای غواص بود. یا غواص ناگزیر بود با نفسهای عمیق، هوای بیشتری به درون سینه بدمد یا میبایست هوا را بیرون بدهد. تنها مزیت این سیستم برای تهیه فیلم بود. چون حبابهای هوایی که شناور به بیرون میفرستاد، تصویر را جالبتر میکرد.
بشقاب پرنده غواصی
تصویر این زیردریایی، شکل و شمایل بشقابهای پرنده درفیلمهای تخیلی را داشت. در سال ۱۹۵۹، کوستو از زیردریایی تحقیقاتی خود در کنگره بینالمللی اقیانوسشناسی نیویورک رونمایی کرد. کوستو این زیردریایی را طوری طراحی کرده بود که برای تهیه فیلم از اعماق مناسب بود. هم کف این زیردریایی و هم پرتوافکنهای آن، امکان تهیه فیلم را فراهم میکردند.
از قایقهای مینیاب تا رویای کارائیب
کالیپسو کشتی بود که توسط شرکت آبجوسازی ایرلندی گینس به این پژوهشگر اعماق دریاها و اقیانوسها اهدا شده بود. فضایی برای فرود بالگرد و تجهیزاتی برای جابهجایی زیردریایی، اتاقهای غواصی، قفسی برای کوسهها و قایقهای همراه در این کشتی پیش بینی شده بودند. از آن گذشته، در داخل کشتی حتی محلی برای آزمایش هم ایجاد کرده بودند. مهم امکان فیلمبرداری بود. کوستو با استفاده از این امکانات صد فیلم تهیه کرد.
شناور تریماران و غواصی زیر آب
کوستو این زیردریایی ویژه را همنام با پسر خود فیلیپ نامیده بود. سال ۱۹۸۰ کوستو این زیردریایی را در ساحل اگد واقع در جنوب فرانسه به آب انداخت. این زیردریایی توان حمل ۸ مسافر را داشت و همچون یک اتوبوس برای سفر به اعماق آبها طراحی شده بود. هدف آشنا کردن شمار بیشتری از مردم با زیباییهای اعماق دریاها بود.
زندگی زیر آب
در این عکس کوستو سرگرم معرفی ایستگاه زیردریایی "پریکونتیننت ۳" است. غواصان حتی میتوانند شبها در این ایستگاه استراحت کنند. هدف از ساخت این ایستگاه ایجاد امکان استراحت برای غواصان حرفهای و همچنین کارگران ساختمانی است که سرگرم ساخت تونلهای زیرآبی هستند. این افراد به خاطر نوع کار خود میبایست مدتها در چنین شرایط سختی کار کنند.
افزایش نیتروژن در خون
اگر شناور مدت زیادی در اعماق آب به سر ببرد، تحت فشار بالای محیط پیرامون، میزان نیتروژن در خون غواص افزایش مییابد و همین امر مانع از آن میشود که غواص مدت بیشتری زیر آب بماند. خروج سریع از آب به علت امتزاج بیش از حد نیتروژن با خون میتواند باعث بیماریهای تنفسی شود. از اینرو، شناوران میدانند که باید خیلی آهسته از عمق آب به سمت سطح آن شنا کنند. امکان دیگر، استراحت کردن در چنین کپسولهایی است.
ناقوسی برای غواصان
در این اتاقک زیرآبی گرچه نمیتوان شب را سپری کرد، اما غواصانی که در اعماق زیاد شناورند میتوانند زیر این اتاقکها استراحت کنند. این اتاقکها بر کف نقاط نه چندان عمیق دریاها واقع شدهاند. اما میتوان ساعاتی را زیر آنها استراحت کرد و منتظر پایین رفتن میزان نیتروژن خون ماند. پس از کاهش میزان نیتروژن خون، غواص میتواند به سمت سطح آب شنا کند.
پسماندههای فعالیتهای پژوهشی پیشین
این محفظه لولهای برای ژاک ایو کوستو حکم قفس کوسهها را داشت. او با چنین محفظههایی در دریای سرخ به امور تحقیقاتی خود میپرداخت. اما اکنون این محفظهها بدل به یکی از دیدنیهای زیر آبها شدهاند.
دیداری خطرناک
در سواحل، بهویژه آنجا که کوسههای خطرناکی همچون این گاوکوسه در آمد و شد هستند، اخیرا تورهای گردشگری ترتیب داده میشود. برای گردشگرانی که در جستجوی هیجانات عصبی هستند. حتی برخی از گردشگران برای جلب این کوسهها از طعمه هم استفاده میکنند. این در حالی است که غواصان حرفهای و ورزشکاران مخالف چنین کاری هستند.
نزدیک شدن به حیوانات
برای نزدیک شدن به حیوانات و تهیه فیلم از زندگی آنها راهها و شیوههای متفاوتی وجود دارد. یکی از این شیوهها پنهان کردن خود از نگاه حیوانات است. ژاک ایو کوستو برای نزدیک شدن به حیوانات و تهیه فیلم این اسب آبی را طراحی کرد.
آنگاه که زور بازو کفایت نمیکند
اسکوتر- زیردریاییها پیش از فیلمهای جیمز باند هم وجود داشتند. کوستو در سال ۱۹۵۶ از چنین اسکوتری برای کار خود استفاده کرده بود. البته تصویر فوق ربطی به سفر دریای کوستو ندارد. صحنهای از پیش نمایش فیلمی برای جشنواره کن است که بر روی عرشه کشتی کالیپسو تهیه شده است.
شناوری انعطافپذیر همچون ماهیها
برخلاف اسکوتر-زیردریاییهای پیشین، دستگاههای غواصی امروزی هم از موتورهای قدرتمندی برخوردارند و هم از باتریهای دیرپا. این چنین است که غواصان میتوانند بیش از پیش از زیباییهای اعماق دریاها لذت ببرند.
آرزویی که متحقق نشد
قرار بر این بود مدل جدید کالیپسو چنین شکل و شمایلی داشته باشد. با نوآوری در بادبانها. اما چنین رویایی متحقق نشد. کالیپسو پیشین در ژانویه ۱۹۹۶ در اثر تصادف در سواحل سنگاپور غرق شد. ژاک ایو کوستو، چندی پس از آن، یعنی در روز ۲۵ ژوئن ۱۹۹۷ در سن ۸۷ سالگی درگذشت. نخستین کشتی کوستو اکنون در ترکیه در دست بازسازی است. کشتیای که قرار است به پاس خدماتش با پیام حفظ محیط زیست در آبهای جهان در گردش باشد.