نگاهى به كنسرتهاى خوآن مارتين در ايران و مشكلات حاشيه اى اين برنامه

اين نوازنده مشهور از روز پنجم تا هفتم شهريور ماه مهمان شهر شيراز بوده و محل برگزارى كنسرتهايش هم تالار حافظ است . پس از اين سه برنامه خوآن مارتين در روزهاى دوازدهم الى چهاردم شهريور در تهران در فضاى باز مجموعه تاريخى كاخ نياوران برنامه خواهد داشت.

خوآن مارتين در شهر مالاگا در منطقه تاريخى اندلس واقع در جنوب اسپانيا به دنيا آمد و خود امروز ساكن لندن است. گيتار فلامنكو، سالهاست كه همراه و همدم اين نوازنده معروف در سفرهاش به نقاط دور و نزديك دنياست.

وى كه در نخستين سالهاى فعاليت هنريش در مادريد و همچنين زادگاهش اندلس به سر ميرده، در سال ۱۹۶۷در سن نوزده سالگى، در مادريد، در محضر پاكو دو لوسيا، معروفترين نوازنده گيتار فلامنكو در جهان آموزش ديده و پيش از آن هم در گيتارفروشى معروف برادران Conde كار ميكرده.

جالب توجه اينكه خوآن مارتين هنوز هم خانه قديمى اش در مالاگا را حفظ كرده و هر از گاهى به زادگاهش برميگردد، تا گروه هاى جديدى تشكيل بدهد و در نزديكى كوه هاى اندلس، قطعات تازه اى رو خلق كند. او تا به حال در بزرگترين جشنواره هاى جهانى فلامنكو حضورداشته و اولين گيتاريست فلامنكو است كه با اركستر فيلهارمونى لندن قطعاتى ضبط كرده.

فرشاد عابدينى، گرداننده سايت اينرنتى ايران فلانكو درباره ويژگيهاى خوآن مارتين ميگويد: “خوآن مارتين نوازنده ی فلامنکو سنتی ست. دوم اين که مارتين معلم خوبی در دنيا است. اتودهای آموزشی بسيار خوبی در دنيا دارد، که مورد استفاده قرار می گيرد. سومين موضوع اين است که آثاری که از خوآن مارتين مشاهده می کنيد، آثاری ست که همه خيلی راحت می توانند با آنها ارتباط برقرار کنند. يعنی از پيچيدگی خاصی برخوردار نيست. چه از لحاظ تکنيکی و چه از لحاظ ملودی و ساختمان اثرش هر شنونده ای را می تواند جذب کارش کند. و شايد هم از اين جهت است که اتودهای آموزشی او بسيار مورد استفاده قرار می گيرد. چون هم از نظر تکنيکی در سطح مناسبی است و خيلی مشکل نيست، هم از نظر ساده بودن ملوديها که همه می توانند با آنها ارتباط برقرار کنند.”

به گفته فرشاد عابدينى، خوآن مارتين، يكى از شناخته شده ترين نوازنده هاى گيتار فلامنكو در ايران هم محسوب ميشود: “خوآن مارتين به خاطر اين که کتابهايش در تهران چاپ شده است، بسيار بين مردم عادی و همين طور نوازنده ها و هنرمندان فلامنکو شناخته شده است. يعنی نسبت به هنرمندان بزرگتری چون پاكو د لوسيا، در ايران بسيار شناخته شده تر است. علتش هم اين است که کتابهای ترجمه شده، اتودهای آموزشی يی که از خوآن مارتين وجود دارد در ايران تدريس می شود. در نهايت همه خوآن مارتين را بسيار خوب می شناسند. آمدن او به ايران می تواند بسيار مثبت باشد.”

فكر دعوت از خوآن مارتين برميگردد به حدود چهار سال پيش. دكتر افشين فروردين يكى از برگزاركنندگان اين كنسرتها در ايران كه در آن زمان با خوآن مارتين در تماس بود، درباره اولين جرقه هاى اين تلاشها ميگويد: “چهار سال پيش بود که من با ايشان صحبت می کردم، در مورد موسيقی فلامنکو از ايشان سوالهايی می کردم و به صورت تلفنی يا اينترنتی با همديگر در تماس بوديم. از ايشان یک سی. دی شنيدم. به نام Musica Alhambra. به ايشان گفتم که بعضی از آهنگهايش شبیه به آهنگهای ايرانی ست. بعد بيشتر با هم صحبت کرديم و گفتند که می دانند که فلامنکو می تواند ريشه هایی هم در ايران داشته باشد و بسيار علاقه دارند که برای يافتن اين ريشه ها در ايران هم جستجويی کنند. همان زمان من به ايشان پيشنهاد دادم و گفتم که در صورت تمايلشان من در اران دنبال اين کار را می گيرم. ايشان هم موافقت کردند و گفتند که می آیند و اين کار را انجام می دهند. در عين حال کوششهايی هم کردم که برنامه ی کنسرت ايشان را، زمانی که به ايران می آیند، ترتيب بدهم، که متاسفانه آن زمان شرايط جور نشد. در ضمن می دانستم که هم کار بزرگی ست و هم هزينه اش هم بسيار است. تا در اين اواخر، ديدم شرايط مناسب تر است و دو نفر از دوستانم آقايان غلامرضا حسينی و ايمان منصوری نيز مرا در اين کار تشويق کردند و گفتند که با من همکاری می کنند. در هرحال راجع به اين برنامه کم کم با آنها صحبت کردم. تا بالاخره سه يا چهارماه بعد موفق شديم تلاشمان را به نتيجه برسانيم.”

البته سفر اين گيتاريست صاحبنام به ايران، تنها به برگزارى كنسرت در شيراز و تهران محدود نخواهد شد و قرار است كه با توجه به نقشى كه خوآن مارتين به عنوان مدرس و محقق در عالم فلامنكو ايفا ميكند، كارگاه هاى آموزشى هم در طى اين سفر تشكيل گردد، تا هنرجويان و نوازنده هاى فلامنكو در كشور هم بتوانند، نهايت استفاده ر از حضور او ببرند.

يكى از مسائل مهمى كه بايد در حاشيه كنسرت خوآن مارتين به آن اشاره كرد، درخواست نمايندگان مجلس شوراى اسلامى از وزرات ارشاد براى لغو كنسرت خوآن مارتين در ايران است كه در آستانه سفر ايشان مطرح شد.

فرشاد عابدينى گرداننده سايت ايران فلامنكو در اين مورد ميگويد: “نماينده ها چند روز پيش نامه ای خطاب به وزير ارشاد نوشته اند. با اين عنوان که وزير ارشاد در اين حال و هوايی که اکنون مردم نجف بسر می بردند و مسلمين نجف دارند که در واقع آن شهر حالت عزاداری دارد و به اماکن متبرکه ی مسلمين اهانت شده است، چرا نوازنده ی خارجی به ايران دعوت کرده است.”

به عقيده عابدينى، در دو مورد ميتوان تذكر به وزارت ارشاد را مورد بررسى قرار داد: “يکی اينکه، وزارت ارشاد دعوت کننده ی اين اجرا نيست. اين اجرا به صورت خصوصی بوده و به صورت خصوصی از خوآن مارتين دعوت شده است که به ايران بيايد و وزارت ارشاد دعوت کننده ی خوآن مارتين نبوده است. دومين مسئله ای که می توان به آن اشاره کرد، اين است که در تهران و شهرستانها اکنون کنسرتهای بسيار زیادی برگزار می شود. اين که نمايندگان مجلس به نوازنده ی خارجی به وزارت ارشاد اعتراض کرده اند، کمی عجيب است، چون که کنسرتهای بسيار زيادی برگزار می شود. اگر فرضا مسئله اين بود که چرا اصلا به طور کلی کنسرت اجرا می شود، کمی قابل بحث بيشتری بود. يعنی قابل اعتناتر بود. ولی چون کنسرتهای زيادی برگزار می شود، اين مسئله کمی قابل تعمق بود که فرضا چرا به تمام کنسرتها اعتراض نکردند و فقط به کنسرت خوآن مارتين اعتراض کرده اند.”

آيا سفر خوآن مارتين براى ديگر نوازندگان مطرح جهان هم راهگشا خواهد بود. فرشاد عابدينى ضمن اشاره به بالابودن هزينه هاى برگزارى كنسرت براى چهره هاى سرشناس متذكر ميشود: “اين مسئله را بسيار بعيد ميدانم،‌ چون که اولا با شرايطی که برای کنسرت خوآن مارتين پيش آمد، ممکن است کسانی ديگری که ميل دارند نوازنده ی معروف ديگری همچون خوآن مارتين را به ايران دعوت کنند و برايش برنامه بگذارند، شايد به دليل اين دردسرها اصلا منصرف شوند. اين دوستانی که زحمت کشيده اند و از خوآن مارتين دعوت کرده اند، شايد ديگر از اين کار منصرف بشوند. مسايل ديگری هم وجود دارد که نوازنده های مطرح تری که شايد بسيار حائز اهميت در دنيای فلامينکو امروز باشند، بسيار پرهزينه و گران هستند. شايد آدمی که به خواهد شخصا چنين دعوتی از اين افراد بکند، نتواند به تنهايی آن را انجام بدهد و بايد حمايت دولتی شود، که من اصلا بعيد می دانم در شرايطی که ايران دارد بتوان دست به چنين کاری زد. فکر می کنم خوآن مارتين آخرين نوازنده ای است كه به ايران ميايد. البته اميدوارم که اين طور نباشد، ولی با شرايطی که پيش آمده، بعيد می دانم که کسی به طور فردی و شخصا بخواهد اقدام کند”.

خوآن مارتين همواره به كندوكاو در زواياى گوناگون موسيقى فلامنكو مشغول بوده و پى بردن به ريشه هاى عربى و شرقى اين موسيقى، براى او هميشه جذابيت خاصى داشته است. انتشار آلبوم معروف Musica Alhambra كه از جمله بازسازى قطعاتى قديمى از منطقه اندلس اسپانيا را دربرميگيرد و شمارى از اين قطعات نيز با همراهى عود اجرا شده، شاهديست بر اين مدعا.

بد نيست اين نكته را هم يادآور شويم كه به گفته دكتر فروردين مجوز فيلمبردارى از كنسرتهاى خوآن مارتين در ايران هم گرفته شد تا در صورت امكان، بعد از اخذ مجوز، تكثير و منتشر شود و در درسترس علاقمندان قرار گيرد.

شهرام احدى