نگاهى به فعاليتهاى نشر باران در سوئد
۱۳۸۵ دی ۲۲, جمعه
علاوه بر نشر کتاب، انتشارات باران ناشر چندین نشریه فارسی زبان در خارج از ایران نیز بوده که فصلنامه باران یکی از آنهاست. این فصلنامه ویژه فرهنگ وادبیات است که تا کنون ۱۰ شماره از آن منتشر شده است. در کنار کار نشر، موسسه باران در زمینه آزادی بیان نیز فعالیت چشمگیری دارد که برگزاری بیش از ۱۰۰ سمینار و جلسات بحث و گفت وگوی ادبی و فرهنگی در ۱۵ سال گذشته نمونه ای از این فعالیت است.
مسعود مافان، مدیر انتشارات باران، تا اواخر سال ۱۳۶۳ در ایران زندگی می‌کرد و در آن دوران به فعالیت‌های سیاسی مشغول بود. حدود یک سال پس از خروج از ایران و زندگی در سوئد فعالیت‌های فرهنگی را جایگزین فعالیت‌های سیاسی می‌کند و پس از چندی با هدف مقابله با سانسور انتشارات باران را تاسیس می‌کند:
«فشاری که آن زمان بر نویسنده‌ها در ایران وجود داشت انگیزه‌ای شد تا من نشر باران را به همراه همکارانم تاسیس کنیم. به یاد دارم آن سال‌ها کتاب زنان بدون مردان نوشته شهرنوش پارسی پور منشر شده بود . کتاب را بعد از چند ماه از کتاب فروشی‌ها جمع کردند و دفتر انتشاراتی را آتش زدند. این مساله انگیزه‌ای شد تا ما کار را زودتر شروع کنیم .با خانم پارسی پور تماس گرفتیم و فکر کردیم با کتاب ایشان شروع کنیم. انگیزه اصلی این انتشارات مبارزه با سانسور در ایران است و اگر روزی سانسور در ایران برچیده شود هیچ معنایی برای وجود تشکیلاتی مانند باران نیست.»
علیرغم اختلافاتی که از لحاظ تیراژ ، نوع ارتباط با مولف و روند و امکانات کار بین انتشارات باران و سایر ناشرین در ایران وجود دارد مانند هر ناشری در دنیا نشر باران نیز ضوابطی برای انتخاب و چاپ کتاب دارد:
«فکر نکنم انتشاراتی را در جهان سراغ داشته باشید که به یک کار خوب نه بگوید. بعد ممکن است ما با این مشکل روبرو شویم که چقدر کار خوب به دست ما می‌رسد. نشر باران این شانس را داشته که به علت فعالیت های این پانزده شانزده ساله میزان کارهای خوبی که به دستش می‌رسد زیاد است. تبصره‌های هم در کارمان داریم. کاری را که امکان انتشار در ایران را داشته باشد چاپ نمی‌کنیم . یکی دو کار را هم در زمینه‌های مختلف چاپ کردیم که بعدها در ایران چاپ شد و خیلی هم پشیمانیم . ترجیح می‌دهیم کاری که می‌شود آن را در ایران چاپ کرد در همان جا چاپ شود. طرف دیگر هم آن است که ممکن است کاری را چاپ کنیم که اثر بسیار عالی هم نباشد ولی چون در ایران با مخالفت ممیزی و ارشاد قرار گرفته سعی می‌کنیم حمایت کنیم.»
با روی کار آمدن دولت جدید در ایران فشارها بر نویسندگان و ناشران زیاد شد. مجوز چاپ مجدد بسیاری از کتاب‌ها لغو شد و آثار زیادی ماه ها در وزارت ارشاد در انتظار گرفتن مجوزچاپ باقی ماندند. از طرفی نویسندگانی که ماه ها و یا حتی سال ها برای خلق اثری تلاش کرده اند از این انتظار بی نتیجه خسته شده و به دنبال راه های دیگری برای ارائه آثارشان به خوانندگان بوده اند. مسعود مافان فشار کار در یک سال اخیر را بی سابقه می داند:
«فشار آن چنان بوده که کار ما را مختل کرده یعنی روزی نیست که برای انتشار کار از ایران به ما مراجعه نکنند. مختل از این نظر که اصلا امکان پاسخ گویی نداریم. فقط برای نمونه در چند ماه گذشته تعداد کتاب‌هایی که از نویسندگان داخل ایران در خارج از کشور چاپ شده به قدری زیاد بوده که در دهه گذشته این میزان کتاب چاپ نشده است. نویسندگانی که در ایران زندگی می‌کنند و با اسم خودشان کتاب می‌نویسند. در دوره های قبل ما کتاب‌هایی از نویسندگان با نام مستعار چاپ می‌کردیم .چرا که در ایران زندگی می کردند و جرات نمی‌کردند ، می‌ترسیدند و یا به هر دلیلی کتابشان را اینجا به اسم دیگری منتشر می‌کردند. ولی الآن کتاب‌هایی منتشر می‌شود که نویسنده در ایران زندگی می‌کند و حتی یادداشت می‌کند که این کتاب را برای چاپ به وزارت ارشاد فرستادیم اجازه نگرفت و در خارج چاپ می‌کنیم.»
پراکندگی ایرانیان خارج از کشور و عدم امنیت اقتصادی از بزرگترین معضلات نشر باران است و مافان معتقد است علیرغم همه مشکلات، او و همکارانش تمامی سعی شان را در رساندن آثاری که اجازه نشر در ایران ندارند را برای مخاطب می‌کنند اما:
«در خارج از ایران هم مانند داخل ایران از مخاطبان اندکی برخورداریم. طرفداران فرهنگ و ادبیات مکتوب در ایران با تمام سابقه تاریخی که از آن نام می‌برند از عقب مانده ترین کشورهای اروپایی عقب ترند.»
مريم افشنگ (استكهلم)