نوزدهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران: چیدن غرفهها آغاز شد
۱۳۸۵ اردیبهشت ۶, چهارشنبهتنام و واگذاری غرفه از دیگر مسائلی بود که اعتراض گستردهای را از سوی برخی ناشران در پی داست. اما به رغم همهی ناروشنیها و اختلافها از عصر دیروز چیدن و آمادهسازی غرفهها آغاز شد تا بزرگترین گردهمایی اهل کتاب از روز ۱۳ اردیبهشت در تهران برپا شود.
از عصر روز سه شنبه، پنجم اردیبهشت، با آغاز برپایی و چیدن غرفهها تدارک برگزاری نوزدهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران وارد آخرین مرحلهی خود شد، گرچه برپایی این نمایشگاه در محل همیشگیاش تا آخرین روزهای سال گذشته با ابهام و تردید روبرو بود. سالهاست که تغییر محل برگزاری نمایشگاه کتاب میان مسئولان و ناشران اختلافنظرهای جدی به دنبال داشته و ناشران تا حد تهدید به تحریم، حاضر به پذیرش انتقال نمایشگاه به مکان دیگر نشدند. احسانالله حجتی، مدیر نمایشگاه کتاب تهران، چند روز پس از آغاز ثبت نام از ناشران، ۱۸ اسفند ماه، در گفتگویی با «کتاب هفته» اعلام کرد که بخش داخلی نمایشگاه از بخش خارجی جدا و در محل مصلای تهران برپا خواهد شد. اما به دنبال اعتراض ناشران، حجتی روز ۲۴ اسفند در گفتگو با خبرگزاری میراث اعلام کرد که موضوع جداکردن دو بخش منتفی است. محسن باقرزاده، مدیر نشر توس، یک روز پیش از آن به خبرگزاری مهر گفته بود «نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران بازار مکاره ناشران داخلی نیست و کسی به خاطر سود بیشتر به این مکان نمیآید، بلکه عرصهای برای عرضه تجربیات و تبادلات فرهنگی میان ناشران داخلی و خارجی است.» باقرزاده در رد این ادعا که تفکیک دو بخش به کاستن بار ترافیک میانجامد میگوید «این مساله منجر به افزایش ترافیک در سطح شهر هم خواهد شد» او در این گفتگو همچنین به کاهش فضای نمایشگاه اشاره دارد که به اعتقاد او «مشخص نیست با چه هدفی صورت گرفته است ولی به طور مشخص برخی از ناشران از شرکت در نمایشگاه بازخواهند ماند.» حسن كیاییان، مدیر نشر چشمه، نیز در این باره به خبرگزاری مهر گفته «مساله این نیست كه بخش داخلی نمایشگاه كتاب تهران در چه مكانی برگزار شود، بلكه مساله این است كه بخش داخلی و خارجی باید در كنار هم برگزار شوند. در ۱۸ سال گذشته، به هر شكلی كه بود نمایشگاه كتاب تهران در محل دایمی نمایشگاههای بینالمللی برگزار میشد و مشخص نیست كه امسال بنا به چه دلیلی مكان این نمایشگاه را تغییر میدهند.» بنابر گزارش روزنامه سرمایه «برگزاری نمایشگاه در مصلی از هنگام شهرداری محمود احمدینژاد و پیروزی آبادگران در انتخابات شوراها، به بحثی جدی تبدیل شد.» [سرمایه، ۲۳ اسفند ۸۴]یکی دیگر از موراد مورد اختلاف نحوهی ثبت نام و غرفهبندی و آماده سازی سالنها بود که سازماندهی آن از پنج سال پیش به تشکلهای صنفی و از جمله اتحادیه و تعاونی ناشران محول شده بود. ظاهرا وزارت ارشاد امسال قصد داشته از این تجربهی نسبتا موفق چشم بپوشد و خود، کار ثبتنام را بر عهده بگیرد. این تدبیر که با وضع شرایط سختتری برای حضور ناشران در نمایشگاه همراه بود با اعتراض گستردهای مواجه شد. ۲۱ اسفند ماه جمع کثیری از ناشران مستقل در نامهای به محمدحسين صفارهرندی وزیر ارشاد ضمن انتقاد از «تشدید اعمال محدودیتها بر فعالیت ناشران در چند سال گذشته» خواهان تغییر در نحوهی ثبتنام و ضوابط شرکت ناشران در نمایشگاه شدند. ناشران در این نامه سرگشاده مینویسند «این اعمال نظر نقطه عطفی است در برخورد غیرفرهنگی و غیراصولی با دستاندركاران صنعت نشر و ضربه دیگری است بر پیكر نشر و ناشر مستقل كه هم اینك نیز در عرصه رقابت نابرابر با ناشران دولتی رمق از دست داده است.» اعتراض ناشران از جمله به شرط انتشار ۴۰ عنوان کتاب در سه سال گذشته بود که به اعتقاد آنان «در حالی كه شرایط سخت اعمال شده به دستاندركاران نشر و ركود عمومی بازار از شتاب كار ناشران در یكی دو سال گذشته به شدت كاسته است، بنا براین منوط كردن اختصاص غرفه مستقل به تعداد بیشتر عناوین نسبت به سالهای پیش، اگر نشان از بیتوجهی مسوولان ذیربط به شرایط كار نشر نداشته باشد، نوعی دهنكجی به ناشران است و اساسا قابل درك نیست.» در این نامه همچنین به افزایش ۲۵ درصدی بهای غرفهها و امکان تغییر محل نیز اعتراض شده بود. [ایلنا، ۲۱ اسفند ۸۴]
بحثهای مربوط به اعمال محدودیتهای تازه در حالی مدتهاست ناشران را نگران کرده که احمد کمالی مدیر بخش ناشران داخلی اعلام میکند نوزدهمین نمایشگاه کتاب تهران با عرضه ۱۲۳هزار عنوان «در مقایسه با سال گذشته ۲۰درصد رشد داشته است.» به گفتهی او «در نمایشگاه امسال در مجموع یک هزار و ۷۴۶ناشر از تهران و شهرستانها حضور خواهند یافت که یک هزار و ۱۱۹ناشر به صورت مستقل و ۶۲۷ ناشر نیز در قالب نمایندگی، جدیدترین کتابهای خود را به نمایش میگذارند.» [ایرنا، ۲۹ فروردین]
ظاهرا اعتراض گستردهی بسیاری از ناشران و مذاکراتی که طی هفتههای گذشته انجام شد وزارت ارشاد را واداشته که در برخی از سیاستهای خود تجدید نظر کند. اما دلمشغولی ناشران تنها به نحوه ثبتنام و تخصیص غرفههای نمایشگاه مربوط نمیشود. امضاء کنندگان نامه سرگشاده به وزیر ارشاد همچنین اظهار امیدواری کردهاند که «همچون سال گذشته شاهد برخورد توهینآمیز مسوولان حراست سالنها با ناشران شركت كننده در نمایشگاه و از جمله اعمال سلیقه مضاعف بر ممیزی مرسوم و درخواست برچیدن برخی از كتابهای ارایه شده كه دارای مجوز انتشار از وزارت ارشاد بوده از غرفهها نباشند.»
نوزدهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران، که بسیاری آن را «بزرگترین رویداد فرهنگی کشور» میخوانند قرار است از ۱۳ تا ۲۳ اردیبهشتماه در محل دائمی نمایشگاهها برگزار شود. گفته میشود در بخش خارجی این نمایشگاه ۱۳۵ هزار عنوان کتاب از ۵۲ کشور به بازدیدکنندگان عرضه خواهد شد.
بهزاد کشمیریپور، گزارشگر صدای آلمان در تهران