نفوذ ايران در عراق و تأثير آن بر مذاکرات مستقيم با آمريکا
۱۳۸۵ خرداد ۱۹, جمعهن در دهد.
هم اکنون جناحهاى معتدل در ميان شيعيان عراق نزديکترين متحدان آمريکا در اين کشورند. اما همزمان، شيعيانى که با ايران نزديکاند نيز بزرگترين خطر را براى برنامههاى آينده دولت بوش، در بر دارند.
به عنوان نمونهاى از رابطه نزديک ايران با سران مذهبى عراق، خبرنگار روزنامه «نيويورک تايمز» از قم گزارش مىدهد (۸ ژوئن) که بانفوذترين فرد در عراق يعنى آيتالله العظمى على سيستانى در شهر قم براى دهها هزار طلبه دينى کمک هزينه، محل سکونت و بيمه درمانى فراهم کرده و از همين شهر صدها سايت اينترنتى را براى تبليغ اسلام اداره مىکند.
پس از اشغال نظامى عراق توسط آمريکا، شيعيان عراق در صدد ابرام و استحکام هويت مذهبى خود شدهاند و اين امر باعث شده که اختلافات جنگ هشت ساله با ايران را کنار گذاشته، در صدد اتحاد گسترده با تئوکراسى شيعى ايران برآيند. حجتالاسلام سيّد جواد شهرستانى، از بستگان نزديک آيتالله سيستانى، اظهار مىکند که : «ما همه يک خانواده را تشکيل مىدهيم، خانواده شيعه. اين واقعيت اساسى زندگى ما است.»
در سندی چهار صفحهاى كه با عنوان «شروعى تازه» امتيازات پيشنهادی غرب به ايران را در بردارد، از جمله «تماميّت ارضى ايران» ضمانت شده است. بنا به تفسير شبکه تلويزيونى ABC که اين سند را به دست آورده، اين بند به اين معنى است که ايران هدف حمله آمريکا يا اسرائيل قرار نخواهد گرفت.
نيويورک تايمز مىنويسد مقامات امنيتى ايران به کابينه بوش اعتماد ندارند و معتقدند او قبل از پايان گرفتن دور دوم رياست جمهورىاش به ايران حمله خواهد کرد. به همين منظور مقامات ايرانى بيش از پيش در صدند، به عنوان يک استراتژى دفاعى در برابر حمله نظامى، تا جاى ممکن بستگىهاى مذهبى با شيعيان عراق و همچنين شيعيان هند و عربستان سعودى را تقويت کنند.
اگر ايران هدف حمله نظامى قرار بگيرد، شبکه همبسته شيعى مى تواند در پاسخ، در نقاط استراتژيک به منافع آمريکا حمله ببرد. يکى از مقامات بالاى امنيتى ايران، به شرط ناميده نشدن، به خبرنگار تايمز گفته است: «آيت اللهها نسبت به دو چيز حساساند ـ جلوگيرى از هرج و مرج و تأمين امنيت مردم. اگر آمريکا به ايران حمله کند آنوقت بازيگران ما وارد صحنه خواهند شد.»
يک طلبه سى و پنج ساله هندى الاصل که به همراه همسر و فرزندانش در يکى از آپارتمانهاى کمکى قُم زندگى مىکند، مىگويد چنانچه آمريکا عليه ايران وارد عمل شود «شيعيان هند به ايران کمک خواهند رساند.»
يک منبع نزديک به دولت ايران به شبکه ABC گفته است در ازاى امتيازهاى اقتصادى و ضمانتهاى امنيتى، احتمال دارد ايران تعليق غنى سازى را براى مدت زمان معينى قبول کند اما کلّ برنامه هستهاى با هدف غنى سازى اورانيوم را هرگز متوقف نخواهد کرد.
عبدى کلانترى، گزارشگر صداى آلمان در نيويورک
* * *
آخرين گزارش آژانس بينالمللی انرژی اتمی درباره ايران
بر اساس گزارش بازرسان آژانس بين المللى انرژى اتمى، بدون توجه به انتقادات بين المللى، دولت ايران فعاليتهاى غنى سازى اروانيوم خود در تاسيسات غنى سازى اورانيوم نطنز را همچنان دادمه داده است. محمد البرادعى در گزارش خود از دولت ايران به انتقاد پرداخته كه در هفتههاى گذشته كه هيچ اقدامى براى روشن ساختن وضعيت برنامه اتمىاش انجام نداده است.
آژانس بين المللى انرژى اتمى در گزارش سه صفحهاى خود گزارشى را كه در ماه آوريل تهيه نموده بود، اكنون تكميل نموده كه مربوط به فعاليتهاى هستهاى ايران طى چند هفته گذشته است. در اين گزارش آمده است كه عليرغم مناقشه اتمى، دولت ايران كماكان در تاسيسات نطنز به فعاليتهاى غنى سازى اورانيوم ادامه میدهد و چندين سانتريفوژ جديد را نصب و بكار گرفته است. اين در حالى است كه هفته گذشته نمانيدگان پنج عضو دائمى شوراى امنيت و آلمان با ارائه پينشهادهاى جديدى سعى نمودند تا با ايران به توافق برسند.
پس از مسافرت خاوير سولانا مسئول روابط بين المللى اتحاديه اروپا و ارائه پيشنهادى جديد كه البته هنوز به عموم اعلام نشدهاند، مقامات جمهورى اسلامى ايران اعلام داشتند كه به بررسى دقيق اين پيشنهادات خواهند پرداخت. امروز ولفگانگ شوسل صدر اعظم اتريش در مصاحبهاى با روزنامه آلمانى فرانكفورتر آلگماينه گفت كه دولت ايران بايد تا زمان برگزارى نشست سران هشت كشور صنعتى مواضع خود را اعلام نموده تا اينان بتوانند در اين نشست به هماهنگى قدمهاى بعدى بپردازند. اين نشست در روزهاى پانزدهم تا هفدهم جولاى در شهر سنت پترزبورگ روسيه برگزار میشود. صدر اعظم اتريش در ادامه افزود اگر دولت ايران درباره صرف نظر كردن از سلاحهاى هستهاى جدى است بايد به تقويت اين موضوع با فاكتهاى مشخص بپردازد و اين امر هم خيلى ساده است.
از سوى ديگر فرانك والتر اشتاين ماير وزير خارجه آلمان نيز امروز بارديگر با تاكيد از دولت ايران خواست تا به پينشهاد قدرتهاى جهانى جواب مثبت دهد و در اين زمينه گفت كه اميدواريم پيشنهاد ما مورد بررسى قرار گرفته و نيروهاى معقول در ايران دست بالا را بگيرند. ژاك شيراك رئيس جمهور فرانسه و تونى بلر نخست وزير انگليس نيز امروز در پاريس از دولت ايران خواستند با روحى سازند در مسير مثبت قدم برداشته و ابراز اميدوارى كردند كه ايران در راه ايزوله شدن دائمى وارد نشود.
اكنون بازرسان آژانس انرژى اتمى بيم آن دارند كه در صورت عدم موفقيت گفتگوها برنامه اتمى ايران به سرنوشت كره شمالى دچار شود و آنها ديگر كنترلى بر اين برنامه نداشته باشند.
* * *
ايران، همكارى با غرب يا تشديد بحرانآخرين گزارش ارائه شده از سوى آژانس بينالمللى انرژى اتمى در مورد فعاليتهاى هستهاى ايران حكايت از تشديد تحقيقات اتمى جمهورى اسلامى دارد، آنهم درست زمانى كه غرب مجموعه پيشنهادهای سازشجويانهاى را براى خاتمه دادن به مناقشه، تسليم ايران كرده است. تشديد فعاليتهاى هستهاى ايران از يك سو و واكنش مثبت اوليهی مقامهای ايرانى به پيشنهادها از سويى ديگر پيشبينى انتهاى ماجرا را با مشكل مواجه ساخته است. پتر فيليپ مفسر صداى آلمان ديدگاه خود را اينگونه بيان مىدارد.
گزارش آژانس بينالمللى انرژى اتمى سرانجام در وين تسليم شوراى حكام شد. بنا بر اين گزارش، ايران سهشنبهى گذشته يعنى درست در روزى كه خاوير سولانا مسئول سياست خارجى اتحاديهى اروپا پيشنهادات شش قدرت برزگ جهان را تسليم مقامهای جمهورى اسلامى كرد، فعاليتهاى هستهاى خود را شدت بخشيد، بىآنكه به درخواستهاى مكرر جامعهى بينالملل براى توقف فعاليتهاى غنىسازى اورانيوم توجهى كند.
براى اعضاى ديدهبان هستهاى سازمان ملل متحد چنين اقدامى از سوى ايران به معناى عدم آمادگى براى كنار آمدن با غرب است. با وجود اين نمىتوان گفت كه تلاشهاى جامعهى بينالملل به شكست انجاميده است.
ارزيابىهاى گوناگونى پيرامون آخرين تحولات مناقشهى هستهاى ايران مطرح شده است. بيشتر اين ارزيابىها خوشبينانه و مثبت بوده. سولانا ملاقات خود با مقامات ايرانى را سازنده ارزيابى كرد و گفت كه در صورت لزوم حاضر است باز هم به تهران سفر كند. از مقامات ايرانى نيز واكنشهاى مثبتى ديده شد. على لاريجانى رييس هيأت مذاكرهكننده ايرانى در گفتگوهاى هستهاى مجموعه مشوقهاى ارائه شده را حاوى نكاتى مثبت خواند، اما همزمان به ابهاماتى اشاره كرد كه بايد با گفتگوهاى بيشتر روشن شوند.
منابع غير رسمى از متن پيشنويس پيشنهادها پرده برداشتهاند. بر اين اساس، ايران مىتواند در صورت تعليق غنىسازى اورانيوم از گسترش همكارىها با غرب در زمينههاى اقتصادى، فناورى و حتى تحقيقات هستهاى بهرهمند شود. همچنين يك راكتور آب سبك نيز در اختيار كشور قرار خواهد گرفت. منابع تأييد نشدهاى حتى از مجاز شمردن غنىسازى اورانيوم در آينده سخن گفتهاند، اما به شرطى كه كنترل خاصى را بتوان بر آن اعمال كرد.
در نگاهى كلى، پيشنهادهای فوق بىشباهت به پيشنهادهای تابستان سال گذشته نيست، اما مهمترين وجه تمايز اين است كه اين بار آمريكا براى مذاكره مستقيم با ايران از خود آمادگى نشان داده است. تنها در صورت حضور آمريكا بر سر ميز مذاكره است كه ايران مىتواند مسائل مهمى مانند امنيت كشور و تضمينهاى امنيتى را به بحث بگذارد، چرا كه تنها در صورت حضور آمريكاست كه نمايندگان ديگر مىتوانند اين تضمين را به ايران بدهند كه كشور مورد حمله واقع نمىشود.
از واشنگتن و بروكسل خبرهايى بدست رسيده كه از نرمش غرب حكايت دارند. گفته مىشود، نمىتوان از ايران برخى حقوق مانند حق استفادهى غير نظامى از انرژى هستهاى را دريغ كرد و اين امر در نهايت بدين معناست كه نمىتوان حق غنىسازى اورانيوم كه بخشى از اين فعاليتهاست را از ايران گرفت.
نرمش ناگهانى غرب را مىتوان به سه چيز نسبت داد. نخست آنكه چين و روسيه با تحريم جدى ايران مخالفت كردهاند. ديگر آنكه نه آمريكا و نه اتحاديهى اروپا آمادگى جدى براى حملهى نظامى به ايران را ندارند.
اما نكتهى ديگر اين است كه ايران تا سالها قادر به توليد سلاح اتمى نيست. ايران ۱۶۴ سانتريفوژ دارد كه با آنها تنها مىتواند به مقادير اندكى از اورانيوم غنىشده دست يابد. آسانترين راه براى ايران پذيرفتن تعليق غنىسازى است، چرا كه اورانيوم غنىشدهى اندكى كه ايران اكنون مىتواند توليد كند نه به درد مقاصد نظامى مىخورد و نه چارهساز مقاصد غير نظامى خواهد بود.