نفت يا اتم
۱۳۸۵ مرداد ۱۸, چهارشنبه
� خواهد گشت. حال پرسيدنى است كه كدام راه را بايد برگزيد؟ راه تحريم جمهورى اسلامى كه منجر به افزايش بهاى نفت مى‌گردد و يا كوتاه آمدن در برابر سياست اتمى ايران؟
جمشيد فاروقى، رييس بخش فارسى دويچه وله
ايالات متحده آمريكا از هم اكنون پاسخ خود را به پرسش نفت يا اتم داده است. خبرگزارى رويترز شامگاهان ديروز به نقل از سام بودمن، وزير انرژى آمريكا گزارش مى‌دهد كه پايان دادن به مشاجره بر سر برنامه اتمى جمهورى اسلامى براى آمريكا در اولويت قرار دارد. وزير انرژى ايالات متحده آمريكا گفته است كه ثبات بهاى نفت خام در بازارهاى جهانى براى آن كشور مهم است. اما اهميت آن به حدى نيست كه آمريكا در برابر برنامه اتمى ايران كوتاه بيايد. سام بودمن به خبرنگاران گفته است كه ايالات متحده آمريكا حتى خود را براى دوران حذف صادرات نفت ايران نيز آماده ساخته است.
ايران عضو سازمان اوپك است و از حيث صدور نفت خام در سطح جهانى در مقام چهارم قرار دارد. مشاجره بر سر برنامه اتمى ايران ظرف ساليان گذشته بارها به نگرانى عمومى در رابطه با تامين نفت خام دامن زده است. بحران خاورميانه و جنگ لبنان نيز عملا هم اكنون باعث افزايش بى‌سابقه بهاى نفت خام در بازارهاى جهانى شده است. تاثيرات آشكار و پنهان افزايش بهاى نفت خام را هم اكنون نيز مى‌توان بر هزينه‌هاى مصرف صنعتى و خصوصى اين فرآورده مشاهده كرد. همين موضوع شايد به اين گمان دولتمردان جمهورى اسلامى ايران دامن زده است كه آنان مى‌توانند از نفت همچون حربه‌اى سياسى بهره گيرند. در چنين شرايطى آمريكا اعلام كرده است كه واهمه‌اى از چنين حربه‌اى ندارد.
گرچه برخى از سياستمداران جمهورى اسلامى ايران حتى از احتمال افزايش بهاى نفت خام به ميزان ۲۰۰ دلار براى هر بشكه نيز سخن رانده‌اند، اما به نظر نمىرسد كه خود نيز به آن باور داشته باشند. سعيد ليلاز، خبرنگار روزنامه شرق هفته گذشته مقاله‌اى كوتاه اما مهم پيرامون كاهش نقش نفت در تحولات سياسى جهان نوشت. در ايران و بين كارشناسان مسائل سياسى و اقتصادى، سعيد ليلاز منطقا تنها كسى نيست كه چنين مى‌انديشد.
اما ارزيابى نادقيق دولتمردان ايران تنها به نقش نفت خام در تحولات سياسى محدود نمى‌شود. خبرگزارى آلمان، dpa نيز در گزارش خود عرصه ديگرى از محاسبات ناصحيح جمهورى اسلامي ايران از اوضاع را به نمايش مى‌گذارد. جمهورى اسلامى ايران در ارزيابيهاى خود از اوضاع، بر روى "سياست دوستانه" دو عضو صاحب حق وتو در شوراى امنيت، يعنى روسيه و چين حسابى ويژه باز كرده بود. حال همراهى و همگامى آنان با ديگر اعضاى دائمى شوراى امنيت و آلمان در ارتباط با صدور قطعنامه عملا محاسبات آنان را باطل كرد. فرشيد مطهرى خبرنگار اين خبرگزارى در گزارش خود ضمن اشاره تلويحى به سخنان على لاريجانى، دبير شورايعالى امنيت جمهورى اسلامى از مواضع متفاوت و بحث داغى كه هم اكنون در ايران بر سر چند و چون ادامه برنامه اتمى كشور به راه افتاده است، گزارش مى‌دهد.
در مجلس شوراى اسلامى بسيارى از نمايندگان وابسته به جناح محافظه كار خواستار آن شده‌اند كه جمهورى اسلامى ايران به تعهدات خود در برابر آژانس بين‌المللى انرژى اتمى و قرارداد منع گسترش جنگ افزار هسته‌اى خاتمه دهد. اين در حالى است كه لاريجانى و معاون او سعيدى بر پايبندى ايران به تعهدات خود در ارتباط با برنامه اتمى كشور تاكيد مى‌ورزند. اين تفاوتهاى نظرى در ارتباط با راهكار پيشبرد برنامه هسته‌اى حكايت از حساسيت گزينش گام بعدى دارد. اما يك گزينش خطا، يك محاسبه ناصحيح مى‌تواند بر حساسيت گامهاى بعدى دو چندان بيافزايد. و باز كردن حساب ويژه بر روى نفت خام بمثابه حربه‌اى سياسى، خطايى است جدى كه مى‌تواند پيآمدهايى زيانمندى براى سياست و سياست گذاران داشته باشد.