موزه ی هنرهای اسلامی در شهر برلين

بنيانگذاری موزه ی هنرهای اسلامی در شهر برلين در شرايطی انجام گرفت که در دربار امپراتور آلمان رقابتها به اوج رسيده بود. در يکسو Graf Usedom، يکی از نزديکان امپراتور و در سوی ديگر Wilhelm von Bode قرار داشت که از اعتماد ”فريدريش”‌ وليعهد آلمان برخوردار بود.

و در پايان اين رقابتها موزه ی به نام يک هنرشناس پديد آمد که آن را موزه ی Bode‌ می نامند. هرکس که با تاريخچه ی پيدايش اين موزه آشنا باشد، می داند که Bode تا چه اندازه شايسته ی اين افتخار است که نامش بر روی موزه ی هنرهای اسلامی گذارده شده است.

وى در سال ۱۸۷۲ به عنوان دستيار مدير موزه های شاهی به برلن آمد و آنگاه در سال ۱۹۰۶ به مدير کلی موزه ها منسوب گرديد. سرانجام Bode که به گونه ای خستگی ناپذير آثار زيبايی را برای موزه ها گردآوری کرده بود، در سال ۱۹۲۰ بازنشسته شد. در آن هنگام از زندگی اين مرد بزرگ هنر دوست ۷۵ سال می گذشت.

در اين سال روزگار سلطنت ديگر پايان يافته بود و به دنبال آن دشمنانی که در دربار داشت و هميشه از او نزد شاه شکايت می بردند و می خواستند او را به بدنامی بکشانند، ديگر قدرت خود را از دست داده بودند. يکی از دشمنان او Graf Usedom بود که صلاحيت Bode‌ را در پيوند با شناخت هنر زير علامت سوال برده بود و با هر وسيله ای که در دست داشت، می خواست از کار و پيشرفت وی جلوگيری کند.

ناگفته نماند كه Bode‌ به عنوان کارشناس هنری با شامه ی تيز خود برای هنرمندانی که هنوز معروفيتی نداشتند، آينده ای درخشان پيش بينی می کرد. هنگاميکه ”هالس” و ”رمبراند” هنوز به عنوان هنرمندان درجه ی دوم شناخته می شدند، Bode‌ تابلوهايی از آنها را خريداری کرد. Bode‌ تنها در يک مورد با خريد تابلوی «مردی با کلاهخود زرين» که آن را اثر رمبراند می دانست، اشتباه کرد.

او جز اين مورد هرگز در گزينش خود به خطا نرفت. چنانچه بدون تابلوهايی که او در برلن گردآوری کرد، اين مجموعه که امروز در رديف زيباترين مجموعه ها در اروپای شمالی بشمار می رود، پديد نمی آمد. اگرچه به مناسبت يکصدمين سال بنيانگذاری موزه ی پيشين فريدريش که از سال ۱۹۵۶ به نام موزه ی Bode‌ خوانده می شود، تابلوهايی گرانبها و زيبا ديگر در جايگاه قديمی خود نگهداری نمی شوند، اما با گشايش دوباره ی موزه ی سکه ها می توان بخشی از آن را تماشا کرد.

در بيش از ۷۰۰۰ کشو و قفسه گنجينه ای از سکه های تاريخی نگهداری می شوند که با مجموعه ی نمونه ی خود در لندن و پاريس برابری می کنند. اين موزه به خاطر موقعيت کابينه ی سکه ها بيش از هر چيز ديگر اصالت خود را حفظ کرده است.

موزه ی Bode‌ قرار است در سال ۲۰۰۶ تعمير اساسی گردد. Wilhelm von Bode در سال ۱۹۰۴ پنج موزه را در زير يک سقف جای داده بود و برای نشان دادن تفاهم نسبت به روزگاران گذشته همه ی چيزهای زيبا و گرانبهای موزه را به گونه ای مختلط به نمايش گذارده بود. بخش هنرهای اسلامی در موزه ی شاهی در برلين که به ابتکار او در سال ۱۹۰۴ گشايش يافت، يکی از مهمترين و پرارزش ترين مجموعه های هنر اسلامی در نوع خود در اروپا بشمار می رود.

اين مجموعه با اشياء مهم تاريخی بسيار زيبايی که در کندوکاوهای باستان شناسی به دست آمده، تزيين گرديده است. موزه ی هنرهای اسلامی در همسايگی محرابه ی ”پرگامون” و تنديس های بزرگ ديگری از ”ايشتار”، خدای بابلی ها و دروازه ی ”ميلت” ساخته شده است.

از آنجا که در جنگ جهانی آثار گرانبهايی از اين موزه نابود شده اند، تنها موزه ای که با آن می تواند رقابت کند و حتا از آن پيشی نيز گرفته است، موزه ی متروپليتن در نيويورک است. تا آن زمان، يعنی تا پيش از نابودشدن شمار زيادی از آثار موزه اين مجموعه مهمترين و ارزشمندترين مجموعه ی هنرهای اسلامی در جهان بيرون از قلمرو اسلام به شمار می رفت.

پرويز حمزوى