مناسبات آلمانی‌ها و ترک‌ها، پانزده سال پس از زولینگن

پانزده سال از سوء‌قصد زولینگن که انگیزه‌های بیگانه‌ستیز داشت می‌گذرد. ولی این رویداد با آنچنان ژرفایی در حافظه‌ی جمعی حک شده که ولفگانگ شویبله، وزیر کشور آلمان، آن را به درستی «بخشی از فرهنگ خاطرات ما» نامیده است. منظور از «ما» جامعه‌ی آلمان و دو و نیم میلیون ترکی است که امروز در آن زندگی می‌کنند.

اینکه ترک‌ها پانزده سال پس از رویداد زولینگن، با چه حساسیت و بدگمانی واکنش نشان می‌دهند، چند ماه پیش در جریان آتشسوزی شهر لودویگزهافن آشکار شد. در جریان این پیشامد هم چند تن کشته شدند، ولی به خلاف زولینگن، این رویداد به احتمال زیاد انگیزه‌های بیگانه‌ستیز نداشته است. کارزار تحریک‌آمیز رسانه‌های ترکی که با اتهام‌زنی‌های شتابزده علیه آلمانی‌ها همراه بود، نفتی بود که روی این آتش ریخته ‌شد.

بحث‌های داغ و شدید مربوط به همپیوندی که پس از آن به راه افتاد، پرتویی افکند بر مناسبات دشوار میان جامعه‌ی آلمان و بزرگ‌ترین گروه اقلیت آن. بحث‌ها به روشنی نشان می‌دهند که هر دو طرف، یعنی آلمانی‌ها و ترک‌ها در آلمان، باید به هم نزدیک شوند و در جریان این نزدیکی برخی واقعیت‌های ناخوشایند را بپذیرند: جامعه‌ی آلمان باید بپذیرد که آلمان کشورمهاجرت است. آلمان مدت‌های طولانی است که این واقعیت را نادیده می‌گیرد. این کشور همچنین باید سرانجام بر وضعیت اسفبار آموزشی کودکان اقلیت ترک چیره گردد.

در آن دسته از خانواده‌های ترک که به دلیل منشا اجتماعی خود، ارزش اندکی برای آموزش قائل‌اند، کودکان از همان آغاز چشم‌انداز محدودتری برای ارتقای موقعیت شغلی دارند. جامعه‌ی آلمان باید شانس آموزشی کودکان مهاجران ترک را ـ برای نمونه با درنظر گرفتن یک سال آموزش اجباری آمادگی ـ افزایش بخشد، تا کاستی‌های مربوط به شناخت زبانی از همان آغاز برطرف گردد. آلمان باید براین مساله تاکید کند که درس اسلام در چارچوب برنامه‌های آموزش دولتی گنجانده شود.

از سوی دیگر، مهاجران ترک در آلمان باید بپذیرند که هدف همپیوندی است. نه مرزبندی، بلکه همپیوندی با جامعه‌ی آلمان و پذیرش قواعد آن مانند اصل تساوی حقوق مرد و زن، باید بدیهی باشد. کسی که می‌خواهد درازمدت در آلمان زندگی کند، باید آماده‌ی فراگیری زبان آلمانی باشد. زیرا تسلط بر زبان آلمانی، کلید صعود شغلی است. کسی که آلمانی خوب حرف می‌زند، آسان‌تر از کسی کار می‌یابد که شناخت خوبی از زبان آلمانی ندارد.

تردید نیست که همزیستی مسالمت‌آمیز و مداراجویانه‌ی میان آلمانی‌ها و ترک‌ها در آلمان، کار سختی خواهد ماند. ولی سودی که هر دو طرف از گونه‌گونی فرهنگ‌های متفاوت نصیبشان می‌شود، ارزش آن را دارد.