مصاحبه با مسعود مافان، درباره نشر كتاب در خارج از ايران

مصاحبه گر: بهنام باوندپور

دويچه وله: آقای مسعود مافان، با تشکر از شما که دعوت ما را برای اين مصاحبه پذيرفتيد، لطفا بفرماييد که موقعيت کنونی نشر و توزيع کتابهای فارسی در اروپا و از جمله در سوئد که دفتر نشر باران در آنجا قرار دارد، چگونه است؟

مسعود مافان: در ارتباط با سالهای اوليه ی نشر فارسی در خارج از کشور يا در تبعيد، نشر کتاب موقعيت بهتری دارد. ما يک سیر صعودی را در عنوان کتابهايی که منتشر می شود مشاهده می کنيم. البته در بعضی از زمينه ها ممکن است اين نمودار آنچنان اين سير صعودی را طی نکند، ولی بطور عمده و در مجموع ما با اين سير صعودی در ارتباط با کتابهايی که در اين سالها چاپ شده است و در ارتباط با تعداد کتابهای منتشر شده روبرو هستيم. شايد اين امر را بايد مديون صنعت اينترنت بود که کتابها به راحتی معرفی می شوند و همينطور مديون رسانه های فارسی زبان که بسيار فعال هستند.

دويچه وله: حتما شما نيز قول همکاران خود را تاييد می کنيد که بزرگترين معضل ناشران و عرضه کنندگان کتاب در خارج از کشور مسئله ی توزيع است. شما اين معضل را چگونه حل کرده ايد و آيا با همکارانتان به ايده ی مشترکی برای حل اين مسئله رسيده اید؟

مسعود مافان: معضل توزيع، معضلی نيست که براحتی بتوان آن را حل کرد. در تمام اين سالها ما به اتفاق همکاران ديگر جلسات متعددی را برگزار کرده ايم تا بتوانيم يک مرکز پخش مشترک را سامان بدهيم، ولی بخاطر موقعيت ويژه ی جغرافيايى و گستردگی حضور ايرانيان در کشورهای مختلف، اين تشکيلات هرگز ايجاد نشد. اما طبيعی ست که تسهيلاتی از طريق همکاران فراهم شده و تلاش برای همکاری و زمينه برای داشتن حسن نيت بيشتر در آن، تا حدودی افزايش يافته است. با توجه به آنچه که قبلا گفتم، بخاطر تبليغ بيشتر برای کتابها و تقاضای مردم، طبيعی ست که اين ارتباطات تا حدودی گسترده تر نيز خواهد شد.

دويچه وله: آقای مافان، نشر باران کلا چه تجربه ای از ميزان استقبال ايرانيان از کتابهای فارسی چاپ خارج از کشور دارد؟

مسعود مافان: اين استقبال در دوره های مختلف متفاوت است. در دوره ای داستان متقاضی و خواننده ی بيشتری بين ايرانيان در خارج از کشور دارد. در دوره ای ديگر، خاطره نويسى مخاطبين بيشتری را داراست و در دوره ی فعلی، خاطرات و کار تحقيقی و بخصوص کنکاش پيرامون دين و تاريخ اجتماعی ايران از استقبال بيشتری برخوردار است. يعنی اگر بخواهيم اين ۲۵ـ ۲۰ سال گذشته را دوره بندی کنيم، در هر دوره ای گرايش و تقاضا برای کتابهای فارسی زبان در خارج متفاوت بوده است. در شرايط کنونی کنکاش پيرامون دين، تاريخ اجتماعی ايران و خاطرات بيشترين متقاضيان را دارد.

دويچه وله: ممکن است چند عنوان از کتابهايی که منتشر کرده ايد و مورد استقبال زيادی قرار گرفته است را نام ببريد؟

مسعود مافان: می توانم از کتابهايی اسم ببرم که به چاپ دوم يا سوم رسيده اند. البته اين به اين معنا نيست که کتابهای ديگر مورد استقبال قرار نگرفته اند، بلکه تنها به چاپ دوم و سوم نرسيده اند. در اينجا می توانم از کتابهای شهرنوش پارسی پور بخصوص از کتاب »خاطرات زندان« نام ببرم که بسيار مورد استقبال قرار گرفت. همچنين کتاب فرج سرکوهی »ياس و داس« که حتا چاپ دوم اين کتاب نيز تمام شده و به چاپ سوم خواهد رسيد و همینطور »جن نامه« ی هوشنگ گلشيری نيز از کتابهای موفق چاپ خارج از کشور بوده است.

دويچه وله: آقای مافان، شما در اوايل کارتان جوايزی ادبی را در حوزه های مختلف بعنوان »جايزه ی باران« تعيين کرده بوديد. علت اين امر چه بود؟

مسعود مافان: کسانی که آن زمان ادبيات فارسی را دنبال می کردند، حتما بياد دارند که در ارتباط با ادبيات فارسی در خارج از کشور يا در تبعيد، ما با نوعی بی مهری از طرف همکارانمان و نويسندگان و ناشران در ايران روبرو بوديم. و در پاسخ به اين بی مهری بود که ما جوايز ادبی باران را پی ريزی کرديم که ۲ سال پی در پی نيز اين جايزه را در زمينه ی داستان، شعر و نقد ادبی تقديم اهل فن کرديم. در واقع اعتراضی بود به بی مهری دوستانمان در ايران و همچنين تشويق نويسندگان و‌ منتقدين ايرانی در خارج از کشور. البته اميدواريمان اين است که بتوانيم اين جوايز را دوباره برپا کنيم.

دويچه وله: انتشار کتاب در خارج از کشور يعنی خطرکردن! کتابی که به دست نشر باران می رسد بايد چه ويژگيهايی داشته باشد تا خطر کرده و برای آن سرمايه گذاری کنيد؟

مسعود مافان: بنياد نشر بطور کلی و بخصوص در شرکت و موسسه ی انتشاراتی کوچکی مثل باران در اين جهان گسترده و بزرگ، کاری ست کاملا ايده آليستی. در اين کار ايده آليستی بهرحال شما در ارتباط با ميزان مخاطب خطر را خواهيد کرد. اين خطر در واقع جزو پايه های اصلی اين کار است. اما موسسه‌هاى انتشاراتى جدی دنيا بيشتر بر کيفيت کار می کوشند، حتا اگر در آن عرصه ضرر نيز بکنند. و این خطر اقتصادی که شما بيانش کرده ايد، چنانچه صددرصد نيز باشد، برای يک انتشاراتی جدی کيفيت داستان، زبان داستان، ساختار داستان، و در موضوع های مختلف اعم از خاطرات و تحقيق، مستند بودن متن از اهميت بيشتری برخوردار است، از جمله برای نشر باران. آن چه ما با آن روبرو هستيم اين است که بطور متوسط هفته ای ۳ الی ۴ متن بدست ما می رسد که بايد از اين حجم کتابهای ارسالی و با توجه به امکانات محدودی که داريم ۲۰ـ ۱۵ عنوان را انتخاب کرده و در سال منتشر کنيم که در هرحال تعداد عنوانهای منتشر شده، نسبت به آن حجمی که به دست ما می رسد، بسيار کم است.