مشكلات طرح هاى بازسازى در مناطق زلزله زده ى جنوب شرقى آسيا

� دست كم تا ۶ ماه ديگر به كمك هاى خارجى محتاجند.

سرى لانكا

در جنوب سرى لانكا چندين مرد در كنار چند كاميون، در جنگلى واقع در دو كيلومترى هامبان توتا در جنوب سرى لانكا، به كار مشغولند. قرار است در زمينى به مساحت دو كيلومترمربع شهركى ساخته شود. شهركى براى بى خانمانان ِ سيل اخير ِ اين منطقه. مخارج اين شهرك سازى از ۲،۵ ميليارد يورويى تامين مى شود كه به بازسازى كل مناطق زلزله زده اختصاص يافته است. در نوزدهم ژانويه سال جاري، خانم چاندريكا باندرايكه كومارا تونگا، رئيس جمهور سرى لانكا، فرمان اجراى اين طرح شهرك سازى را صادر كرد. او در اين مراسم گفت:

”ما امروز آغاز به احداث ۶ هزار خانه ى جديد مى كنيم. همين اندازه خانه در جريان سيل در اين منطقه ويران شدند. شركت هاى خصوصى و سازمان هاى غيردولتى وظيفه ى ساختمان اين خانه ها را به عهده گرفته اند.”

شهرك جديد هامبان توتا فاصله اش با دريا بيش از شهرك قديمى ساحلى ست كه تا بيست و ششم ماه دسامبر سال گذشته ميلادي، يعنى قبل از وقوع زلزله، ۸۰۰ خانواده ى ماهيگير را در خود جاى داده بود و اكنون جز ويرانه اى از آن باقى نمانده است. بايد گفت كه بسيارى از ماهيگيران مخالف زندگى در شهرك نوبنيادند و مى خواهند خانه هاى شان بار ديگر در كنار دريا بنا شود. آنها هيچ علاقه اى به شهرك جديد از خود نشان نمى دهند و ترسى از سيل دوباره ندارند. محمد عبدى يكى از اين ماهيگيرها در اين مورد مى گويد:

”من خونمو درست همونجايى كه قبلا قرار داشت مى سازم. هيچ جاى ديگه اى هم نمى رم. ما بايد كنار دريا زندگى كنيم، آخه ما به اصطلاح ماهيگيريم. البته ما خطر زندگى در كنار ساحل رو هم خوب مى دونيم. خب ، بالاخره آدم بايد يه روزى بميره ديگه. اين كه مشكلى نيست.”

ماهيگيران ِ هامبان توتا بلاياى طبيعى را تقدير الهى مى دانند و بر اين نظرند كه بايد با آنها ساخت. اگر سيل در منطقه، بسيارى را غافلگير كرده و به دام مرگ كشانده، در مناطق ديگر دنيا زلزله و گردباد و ديگر حوادث طبيعي، جان مردم را مى گيرند. آنها با اين ديدگاه خود نسبت به زندگى، بر اين نظرند كه انسان نمى تواند از دست بلاياى طبيعى در امان باشد و به همين جهت بايد با آنها به گونه اى كنار بيايد. گويى آنها اين شعر مسعود سعد سلمان را الگوى خود قرار داده اند كه مى گويد: اگر سپهر بگردد زحال خود، تو مگرد / اگر زمانه نسازد، تو با زمانه بساز.

بعد از خيزاب اخير در جنوب شرقى آسيا مردم هامبان توتا از خانه هاى خود گريختند و به مسجدى پناه بردند. آنها دو هفته ى بعد، با فروكش كردن آب، به مكان زندگى خود بازگشتند و در ميان گل و لاى، در چادرهايى كه سازمان هاى امدادگر براى شان ساخته بودند، سكنى گزيدند.

اهالى اين منطقه مى گويند، هر چه دارند، از سازمان هاى امداد گر جهانى دارند و دولت سرى لانكا كمكى به آنها نكرده است. اين در حالى ست كه سازمان هاى جدايى طلب تاميل نيز كار برخوردهاى نظامى در منطقه را كنار گذارده و به همكارى هاى همه جانبه براى كمك به زلزله زدگان دست زده بودند. اكنون دولت سرى لانكا با دريافت كمك هاى جهانى قصد دارد تا بدون مشاوره با مردم سيل زده و به رغم مخالفت آنها، مكان زندگى شان را تغيير دهد و آنها را در شهركى سكنى دهد كه از دريا بسيار دور است.

هند

مكانى ديگر. آكارا پاتايى يكى از روستاهاى ساحلى جنوب هند است كه در اثر زلزله ى اخير دريايي، به شدت ويران شد. بيش از ۶۰۰۰ نفر در اين روستا و روستاهاى مجاور كشته شدند. اين در حالى بود كه ده ها هزار نفر نيز خانه، قايق، تورهاى ماهى گيرى و حتى اطمينان خود را به دريا و آب، كه منبع زندگى شان بود، از دست دادند. رامورتى يكى از ماهيگيرهاى آكارا پاتايى در مورد اين سيل و نقش دريا مى گويد:

”هر چى كه داشتم اين دريا به من داده بود، حالا خودش هر چى كه داده بود، دوباره پس گرفت.خونمو از دست دادم، پسر بزرگمو از دست دادم، كارمو از دست دادم و همه ى ابزار كارم رو. ديگه از دريا مى ترسم. مى ترسم كه دوباره به طرفش برم.”

زنى در گوشه اى هنوز مى گريد. لباسى سفيد بر تن دارد و در سوگ نشسته است. خانه اش ويران گشته، شوهر ِ نان آورش را از دست داده و تنها مانده است. بعد از زلزله ى دريايي، خسارات مادى را همه ديدند، اما متخصصان بر اين نظرند كه ويرانى هاى روحى و روانى انسان ها زمانى بس طولانى با مردم اين مناطق باقى خواهند ماند.

بى خوابى يكى از مشكلات مهم مردم زلزله زده گشته است. گورو پراساد، يكى از امدادگران سازمان ” آرت آو ليوينگ” كه مدت هاست در اين مناطق به كمك به زلزله زدگان مشغول است، در اين مورد مى گويد:

”مردم اين مناطق چشمشون از امواج دريا ترسيده. اونا دچار كم خوابى شديدى شده اند. براشون تراپى گذاشتيم و باهاشون به صورت گروهى تمرين هاى تمركز و تنفس عميق مى كنيم. خيلى سخته كه اونا رو از دنيايى كه در اثر زلزله ى دريايى تجربه كردند، خارج كنيم و اميد به آينده رو در دلاشون روشن كنيم.”

بسيارى متعجب اند كه چرا دولت هند با دريافت كمك هاى جهانى مخالفت ورزيد و رسما اين كمك ها را رد كرد. اما واقعيت اين است كه بعد از حادثه، ارتش هند با تمام قوا به كمك آسيب ديدگان شتافت. اين در حالى ست كه امدادگران جهانى هم كه كمى بعد از حادثه خود را به منطقه رساندند، از همكارى هاى همه جانبه ارتش و نيروهاى دولتى و مردمى اين كشور به مردم آسيب ديده، بسيار راضى اند و نظر مقامات هندى را تاييد مى كنند. پرفسور آرون كومار ، رئيس انستيتوى علوم اقتصادى دانشگاه جواهر لعل نهرو در شهر دهلى نو در اين مورد مى گويد:

”دولت هند كمك هاى مالى رو رد كرد، زيرا مى دونست كه اين كمك ها عاملى براى فشار هاى بعدى به دولت هند و به دست آوردن امتيازاتى از اين كشور خواهند بود.”

دولت هند حتى موفق شد در كنار كمك به مردم مناطق آسيب ديده خود، كمك هاى بسيارى را به زلزله زدگان ِ سرى لانكا و مجمع الجزاير مالديو نيز سامان دهد و اين اقدام شايد مسير عضويت دائمى هند را در شوراى امنيت سازمان ملل متحد، كه اين كشور مدت هاست در پى آن است، هموارتر سازد.

مشكلات بازسازى

سازمان هاى امدادگر و دولت هاى مناطق آسيب ديده در يك نكته با هم همنظرند. اكنون كه همه چيز ويران شده ، مى توان ساختار زيربنايى مناطق را به گونه اى پايه ريزى كرد كه طبق آخرين استانداردهاى جهانى باشد. سيستم خانه سازي، شهرسازي، فاضلاب، جاده سازى و راه آهن بايد با دقت پى ريزى شود و امنيت و آسايش را براى ساكنان اين مناطق به ارمغان برد.

در كنار مشكلات بسيار ِ نوسازى مناطق ِ زلزله زده، شمار زياد سازمان هاى غيردولتى ِ امدادگر و ناهماهنگى ميان آنها دردسرهاى فراوانى ايجاد كرده است. بيش از ۱۰۰۰ نمونه از اين گونه سازمان هاى بزرگ و كوچك غيردولتى فقط در سرى لانكا فعاليت مى كنند. بسيار اتفاق افتاده است كه اين سازمان ها، كه بيشتر آنها در رقابت با يكديگرند، با استفاده از كمك هاى جهاني، طرحى را شروع مى كنند و پس از صرف هزينه ى بسيار و نيروى فراوان، متوجه مى شوند كه طرح شان مشابه برنامه هاى انجام شده ى سازمانى ديگر است و نيازى به اجراى آن نبوده.

خانم هايده فلدمان، يكى از متخصصان سازمان امدادگر هِلپ در اين مورد مى گويد:

”واقعا بلبشوى عجيبى ست. اين همه سازمان غير دولتى سعى مى كنند با پول هايى كه در اختيارشون قرار داده شده، كارى انجام بدند و بعد نتيجه ى كارشون رو با سر و صداى فراوان به اطلاع همگان برسونن. اما مشكل اصلى اينه كه هماهنگى لازم ميون اين سازمان ها وجود نداره و اين مسئله آسيب هاى بزرگى براى اين گونه اقدامات به حساب مى ياد. بايد اين فعاليت ها با هم هماهنگى پيدا كنند تا نتيجه اى بهتر حاصل بشه.”