مركز بين المللی تبديل و بازسازی تسليحات نظامى به تسهيلات غيرنظامى

مركز بين المللی تبديل و بازسازی در بن، BONN INTERNATIONAL CENTER FOR CONVERSION BICC امسال دهساله شد. اين مركز فرزند خلف پايان جنگ سرد است. در سال ۱۹۹۴ اتحاديه اروپا و در صدر آن كشور آلمان، ايجاد مركزی را پيشنهاد كردند كه در آن تبديل تجهيزات نظامی به تسهيلات غير نظامی بررسی و به مورد اجرا گذارده شود. در آن زمان ارتشهای متفقين با يكی شدن دو آلمان، نيروهای خود را از اين كشور خارج ميكردند و سلاحها و مكانهای زيادی به جا ميگذاشتند كه برای بهره برداری غير نظامى، بايد

نوسازی و بازسازی ميشدند. مركز تبديل و بازسازی در بن، نخست به تبديل پادگانها به مناطق مسكونى، همت گماشت و پس از آن به موسسه ای بدل شد كه تبديل هر تجهيز نظامی به يك وسيله راحتى غيرنظامى را زير نظر بگيرد. امروزه اين مركز با شركت فعال ۵۰ كارشناس برجسته از هشت كشور جهان به كار خود ادامه ميدهد. بودجه سالانه مركز حدود ۲ و نيم ميليون يورو است كه از طرف ايالت نورد راين وستفالن، وزارت خانه های امور خارجه و وزارت همكاری های اقتصادی و همچنين سازمان ملل متحد، تامين ميشود. البته خود مركز نيز در نتيجه طرح ها و فعاليت های خود، مقداری از مبلغ يادشده را به دست ميآورد.

مدير عامل مركز تبديل و بازسازی در بن پتر كرول PETER CROLL از ده سال فعاليت اين مركز با شادمانی و خرسندی ياد ميكند. رضايت او از اين جهت است كه ميگويد: ”همين كه چنين مركزی وجود پيدا كرده است، خود امتيازی است. چون اگر چنين نبود، بايد اكنون به فكر ايجاد آن می افتاديم. مسائلی كه در عرصه بين المللی با آن روبرو هستيم، به راستی چنين فعاليت سياسی ای را ميطلبد. اگر پيش از اين، كار ما تبديل پادگانها به خوابگاه ها و خانه های مسكونی بود، اكنون در انديشه طرح های پيشگيرانه و فعاليتهای فراتر از آن هستيم.“ منظور PETER CROLL پيشگيری از بحرانها و تنشهايی ست كه در سراسر جهان در رابطه با سلاح های ياد شده ايجاد ميشوند.

در ميان اعضای مركزِ تبديل و بازسازی در بن، كارشناسانی از رشته های گوناگون كار ميكنند. اقتصاددانها، سياست شناسان و جغرافی دانها ميكوشند علتهای تنشها و بحرانها را در نقاط تنشزای جهان پيدا كنند. CROLL برای نمونه از جنوب افريقا نام ميبرد كه در آن رودخانه های فراكشوری و فرامرزی وجود دارند كه ميتوانند به جای اين كه سرچشمه ايجاد تنش باشند، به نزديك شدن كشورها به يكديگر و پايداری صلح در آن منطقه، منجر شوند. بايد يادآوری كرد كه مركز تبديل و بازسازی در همه جا نميتواند تجهيزات نظامی را به تسهيلات غير نظامی تبديل كند. در اين موارد، اين مركز تلاش ميكند كه اين تجهيزات نابود شوند. چندی پيش ارتش آلمان مدل جديدی جانشين تفنگهای مشهور به ژ۳ كرد. در پی آن، قرار شد تفنگهای قديمی به تركيه صادر شوند. به همت روشنگری ها و تبليغات مركز تبديل و بازسازى، يكصدهزار قبضه از اين تفنگها از رده خارج و روانه زباله دانی های ويژه شد.

مركز تبديل و بازسازی به رياست افتخاری كوفی عنان و رئيس جمهور آلمان اداره ميشود و سازمانهای بين المللی متعددی به عضويت افتخاری اين مركز درآمده اند. از اين دسته ميتوان بخشهای كمك رسانی به كودكان سازمان ملل UNICEF, بنياد كمكهای داوطلبانه به سازمان ملل، سازمان مبارزه با گرسنگی و نهادهای آلمانى، از جمله شهرداری شهر بن را نام برد. شهردار بن در مراسم ويژه دهمين سالگرد تاسيس مركز گفت: ”ما به اين واقعيت ميباليم كه اگر جهان ما در آينده اندكی به سوی صلح و آشتی پيش برود، بی گمان مركز تبديل و بازسازى، سهمی در رسيدن به اين هدف داشته است. اين مركز در ضمن مصداق آشكاری است در امر بين المللی بودن شهر بن.“

شهردار بن حق دارد بر اهميت مركز تبديل و بازسازى، انگشت بگذارد. هم اكنون مناطق و كشورهای زيادی هستند كه در آنها حالت نه جنگ نه صلح حكم فرماست. در افغانستان، عراق، آنگولا و كلمبيا تنشهای قهرآميز جزو اخبار روز است. در اين ميان هيچ بنيادی به اندازه مركز تبديل و بازسازى، از تجربه كافی برای يافتن راهكارهای صلح آميز در منطقه های يادشده، برخوردار نيست. كارشناسان اين مركز بارها هشدار داده اند كه بودجه های هنگفت نظامى، هرگز به تثبيت امنيت ملی و فراكشوری نمی انجامند. حتی پيش از ۱۱ سپتامبر بودجه نظامی امريكا سالانه به ۴۰۰ ميليارد دلار ميرسيد. اين رقم تقريبا به اندازه نيمی از كل بودجه نظامی جهان و دو برابر بودجه كشور آلمان است. ژاپنی ها يك پنجم، فرانسوی ها يك نهم، و كشور آلمان يك دوازدهم اين مقدار را خرج تسليحات نظامی خود ميكنند.

آيا امريكا توانسته است امنيت را به طور كامل در كشور خود برقرار سازد كه ميخواهد بدين وسيله در سرزمينهای زير كنترل خود، به اين هدف برسد؟ آنچه بر همگان آشكار شده، اين است كه اگرچه ميتوان به كمك ارتشی نيرومند حكومت ضعيفی را به زانو درآورد، ولی سيستمهای نظامی پيشرفته هرگز درد تروريسم بين المللی را چاره گر نيستند. آنچه ضربه های كاری بر پيكر تروريسم وارد ميسازد و تروريستها را ايزوله ميكند، دمكراسی و رفاه و توسعه اقتصادی و اجتماعی است. با اين حال ميبينيم كه در همين هفته گذشته، دولت امريكا ۳ و نيم ميليارد دلار بودجه ای كه قرار بود صرف بازسازی عراق شود را به بخش امنيتی و نظامی واگذاشت. همگان ميدانند كه بالا بردن بودجه نظامی با بدهكاری های سنگين دولت همراه است و در بلندمدت از نيرو و توان اقتصادی كشور ميكاهد.

اكنون چند سال است كه شاهد صعود بودجه های نظامی كشورها در جهان هستيم و اگر وضع بر همين منوال باشد، تا سال ۲۰۱۰ باز بودجه نظامی جهان با زمان جنگ سرد برابر خواهد شد. اينها كه گفتيم همه اهميت مركز تبديل و بازسازی را بيشتر و بيشتر آشكار ميسازد. مركزی كه به عنوان يك سازمان مستقل، به دور از هرگونه علاقه شخصی يا حزبی می كوشد دستكم تسليحات نظامی مملكت را كنترل كند. مركز يادشده فعاليت خود را به عرصه اينترنت هم كشانده و تحقيقها و پيشنهادهای خود را به رايگان در اختيار همگان گذاشته است. علاقه مندان اين سايت ميتوانند به نشانی WWW/BICC/DE رجوع كنند. در اين صفحه اينترنتی كه به زبانهای گوناگون تنظيم شده است، از جمله به تازه های جهان تسليحات و امكان تبديل آنها به تسهيلات غير نظامى، اشاره ميشود.

مطلب را با اشاره ای به ايران خودمان به پايان ميبريم. زلزله بم به خوبی نشان داد كه تا چه اندازه ميتوان از امكانات ارتش در مصارف غير نظامی بهره جست. حتی رسانه های همگانی از كمبود اتوموبيلهای كمك رسانى، آمبولانسها و كاميونهای باركش خبر دادند. آيا امكان نداشت بدون مقدمات اداری از تمام امكانات نظامی كشور برای نجات زلزله زدگان استفاده كرد؟ آيا اينطور نيست كه به محض باريدن چكه هايی از باران اصلاح‌طلبى، ارتش و كميته و پليس برای فرو نشاندن آن در محل حاضرند؟ پس چه ميشود كه تا رسيدن اولين كمكهای جدی به زلزله زدگان، به گفته خود مقامات مملكتى، دست كم يك شبانه روز از فاجعه می گذرد؟