مرحله سوم طرح «افزایش امنیت اجتماعی»، «نجات معتادان»
۱۳۸۶ خرداد ۵, شنبه
از صبح شنبه پنجم خرداد ماه اجرای مرحله‌ی سوم طرح موسوم به «افزایش امنیت اجتماعی» آغاز شد. به گفته‌ی نیروی انتظامی مرحله‌ی اول این طرح برخورد با «بدحجابان» و مرحله‌ی دوم دستگیری و مجازات «اراذل و اوباش» بود. هدف سومین مرحله‌ی طرح یادشده که «نجات» خوانده می‌شود، جمع آوری معتادان تزریقی و پرخطر عنوان شده. روز جمعه محمدرضا جهانی جانشين دبير كل ستاد مبارزه با مواد مخدر تاکید می‌کند «در اجراي طرح، صرفا بحث جمع‌آوري مطرح نيست.» به گفته‌ی او «جمع‌آوري كار ۱۰ روزه پليس است، اما مساله مهمتر ساماندهي است.»
سالهاست که بحث جمع آوری معتادان تزریقی مطرح می‌شود، اما اقدام‌های عملی همیشه با موانع بسیار روبرو بوده و نتیجه‌ی مطلوبی همراه نداشته. جهانی می‌گوید «اجراي طرح «نجات» از پايان سال ۸۴ مدنظر بود و قرار بود نيمه دوم سال ۸۵ اجرا شود.» به گفته‌ی او این تاخیر به علت «ايجاد فرصتي براي ظرفيت‌سازي مناسب» به وجود آمد اما اکنون مسئولان و نهادهای مربوط به سطح قابل قبولی از آمادگی رسیده‌اند.
در کنار ناهماهنگی میان نهادهای مختلف، کمبود مراکز درمانی و بازپروری از دلایل اصلی ناکامی این طرح عنوان می‌شود. به گفته‌ی فرمانده‌ی ناجا، اسماعیل احمدی‌مقدم، که ریاست ستاد مبارزه با مواد مخدر را هم برعهده دارد «به صورت تقريبي حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار معتاد هروئيني در كشور وجود دارد.» [فارس، ۳۰ اردیبهشت] جانشین او، جهانی می‌گوید از این تعداد «پايتخت با حداقل ۵۰ هزار معتاد تزريقي مواجه است.» و این در حالی است که با امکانات موجود یک دهم این افراد را هم نمی‌توان سامان داد. «شفق» نام یکی از بزرگترین اردوگاه‌های نگهداری معتادان است که در جنوب تهران قرار دارد. این مرکز ظرفیت پذیرش ۵۰۰ نفر را دارد. با این همه محمدرضا حسين‌آبادي، رييس پليس مبارزه با مواد مخدر ناجا، روز گذشته «آمادگي موجود در پايتخت را براي اجراي طرح نجات، صد در صد» توصیف کرده است.
طرح نجات اواخر سال ۸۴ نیز نیمه کاره به اجرا درآمد. فرمانده‌ی ناجا چند ماه پس از ناکامی این طرح گفته است «نیروی انتظامی در یک طرح ضربتی سال گذشته هم در تهران و هم در تعداد زیادی از شهرهای کشور اقدام به جمع آوری معتادان کرد اما متاسفانه ظرفیت زندانها و مراکز درمانی ما آمادگی پذیرش این افراد را نداشتند.» [فرمانده ناجا، ۵ تیر ۸۵]
گرچه بودجه‌ی درمان اعتیاد در سال جاری ۲۰ میلیارد تومان افزایش یافته اما تغییر اصلی در مبارزه با اعتیاد نه گسترش مراکز درمانی که تغییر در مدیریت است. از اوایل سال جاری ریاست ستاد مبارزه با مواد مخدر به نیروهای انتظامی سپرده شده که اداره‌ی مراکز نگهداری معتادان را نیز بر عهده گرفته‌اند. سردار احمدی‌مقدم فرمانده ناجا، پس از انتصاب به این سمت، فرماندهان انتظامی استان‌ها را به عنوان دبیران شورای هماهنگی ستاد مبارزه با مواد مخدر استان تعیین کرد. با ریاست نظامیان بر ستاد مبارزه با مواد مخدر، رویکرد این نهاد نسبت به اعتیاد و معتادان نیز تغییر کرد. فرمانده‌ی ناجا در نخستین نشست دبیران جدید ستاد می‌گوید «رویکرد مبارزه‌ای ما با مواد مخدر تاکنون اشتباه بوده؛ زیرا بجای برخورد با مصرف کننده مواد ، سرغ تأمین کننده آن رفته بودیم.» [مهر، ۲۰ اردیبهشت] او معتقد است «اگر مصرف کننده‌ای نباشد ، تولید کننده‌ای نیز نخواهد بود.» اعتیاد پس از انقلاب، از سال ۱۳۵۹ جرم محسوب می‌شود. فرمانده ناجا با اشاره به این که «معتاد از نگاه انتظامي، مجرم است» می‌افزاید «تنها معتادي كه خواهان درمان باشد، مجرميتش تعقيب نمي‌شود.» [ایسنا، ۲ خرداد]
ظاهرا دشواری اجرای این طرح بر مسئولان نیز پوشیده نیست. با توجه به محدود بودن ظرفیت مراکز نگهداری قرار است از دستگیری انبوه معتادان خودداری شود. معاون ستاد مبارزه با مواد مخدر در توضیح شیوه‌ی کار گفته است «روزانه تنها ۲۰۰ تا ۳۰۰ نفر دستگير مي‌شوند كه از ميان آنها تنها ۲۵ نفر تا ۳۰ نفر به مركز نگهداري شفق منتقل مي‌شوند.» این در حالی است که خبرگزاری مهر بیستم اردیبهشت ماه از قول فرمانده ناجا گزارش می‌دهد «امسال قرار است ۳۰۰ هزار معتاد هروئینی و ۲۵۰ هزار معتاد تزریقی معالجه شوند.»
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران