مرتضی ممیز، استاد طراحی و گرافیک ایران
۱۳۸۴ آذر ۷, دوشنبه
مرتضی ممیز (۱۳۸۴ـ۱۳۱۵) که در سال ۱۳۴۴ با عنوان دانشجوی ممتاز از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد بانی رشته‌ی گرافیک این دانشکده و از سال ۱۳۴۷ مدرس آن بود. ممیز در اعتلای هنر طراحی و گرافیک ایران نقشی بسیار مهم دارد. او از دهه‌ی چهل که کار طراحی «کتاب هفته»، به سردبیری احمد شاملو را آغاز کرد تا واپسین روزهای حیات، با طراحی بسیاری از مجله‌های کشور (از جمله نگین، رودكى، سینما، معمارى و هنر ایران، كلك، نگاه نو، گفت وگو، پيام امروز و ...) نه تنها کارنامه‌ی پرباری از خود به‌جا گذاشت که با آموزش چند نسل از گرافیست‌های ایران نقشی مهم در ارتقاء این هنر به عنوان هنری مستقل نیز داشته است.
طراحی پوستر، و آن‌گونه که خود می‌گفت «اعلان» در ایران با نام و کار ممیز گره خورده و با تلاش او به سطحی رسیده که با بهترین نمونه‌های این هنر در سطح جهان قابل قیاس است. ممیز از همان سالهای آغاز فعالیت با دریافت مدال طراحی نمایشگاه بین‌المللی طراحی ژوونیزی فرانسه (۱۹۶۶) در سطح بین‌المللی نیز به چهره‌ای برجسته و مطرح مبدل شد. ممیز پس از دریافت دیپلم افتخار فستیوال طراحی مسکو (۱۹۷۳) برای طراحی پوسترهای سینمایی فستیوال سینمایی كان (۱۹۷۵) نیز موفق به دریافت جایزه شد.
از ویژگیهای مهم مرتضی ممیز فعالیت او در حوزه‌های مختلف هنری بود. او که در سالهای ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۵ جایزه‌ی بهترین طراحی کتاب کودکان را دریافت کرد ضمن تدریس در دانشگاه و تالیف و ترجمه‌ی کتابهایی درباره‌ی گرافیک و طراحی در مراکز و موسسه‌های مهمی نیز به عنوان مدیر و مشاور به کار مشغول بود. از ممیز که کار طراحی صحنه‌ی چند فیلم و نمایش و سریال تلویزیونی را برعهده داشته چند فیلم کوتاه نیز به جا مانده است. از دیگر فعالیتهای او می‌توان به مدیریت گروه گرافیك و عكاسی دانشكده هنرهای زیبا دانشگاه تهران، مدیریت و طراحی هنری جشنواره بین‌المللی فیلم تهران، ریاست هیات مدیره انجمن طراحان گرافیك، ریاست دوسالانه‌های گرافیك ششم، هفتم و هشتم، مشاورت هنری كتابخانه و مركز اسناد دانشگاه تهران و ریاست كمیته ایرانی طراحان گرافیك دنیاAGL اشاره کرد. البته برخی معتقدند که این مشغله‌های زیاد در سالهای اخیر او را از کار خلاق بازداشته و حتا یکی از آشنایان قدیم و همکارانش شیوا قبادی معتقد است بهترین دوران کار ممیز دهه‌ی چهل و دوران طراحی کتاب هفته بوده. قبادی در روزنامه‌ی شرق نوشته که مرتضی ممیز «در این سال‌ها بیشتر یك دیپلمات فرهنگى شده بود و فرصت هنرمند بودن را كمتر پیدا كرد.»
خبر درگذشت مرتضی ممیز که بازتابی وسیع در رسانه‌های کشور داشت، روز یکشنبه، تیتر اصلی بعضی از روزنامه‌ها از جمله اعتماد و شرق نیز بود. روزنامه‌ی شرق روز یکشنبه بخش بزرگی از صفحه‌ی نخست خود را به عکس و تفصیل زندگی و فعالیت ممیز اختصاص داد. سرمقاله‌ی روز یکشنبه‌ی شرق نیز نوشته‌ای از آیدین آغداشلو است که ممیز را «از درخشان‌ترین چهره‌های فرهنگ یكصد سال اخیر ایران» می‌داند. او در این سرمقاله از جمله می‌نویسد « تاریخ گرافیك معاصر ایران را مى‌توان، به جرات، به قبل و بعد از مرتضى ممیز تقسیم و مشخص كرد.»
نه تنها امروز که سالهاست مرتضی ممیز را پدر گرافیک نوین ایران می‌خوانند. این لقب با این که مورد پذیرش او نبود در یادواره‌های پس از مرگش بیشتر تکرار می‌شود. ممیز چندی پیش در اینباره به صراحت گفته بود «من پدر گرافیك نیستم، پدر گرافیك نوین هم نیستم من یك تلاشگرم و این تعارفات متعلق به جامعه‌اى است كه به دنبال سمبل‌ها است.»
مرتضی ممیز، گرچه در طول نیم قرن فعالیت هنر خود محدودیتها و فشارهای بسیاری را تحمل کرد، در دوران حیات بسیار مورد تقدیر و احترام قرار گرفت. در خانه‌ی هنرمندان تهران تالاری به نام او نامگذاری شده است. و خانه‌ی هنرمندان محلی است که برای آغاز مراسم تشییع جنازه‌ی او، صبح دوشنبه ۹ آذر، انتخاب شده بود. مرتضی ممیز در آرامگاه خانوادگی، در روستای باغبان کلا کردان کرج به خاک سپرده می‌شود.
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای المان در تهران