ماهواره آری، ماهواره نه

چه کسی را می خواهد تحمل کند؟»

در هفته‌های اخير بحث برسر ماهواره و شبکه‌های غیرمجاز تلویزیونی بالا گرفته است. بحث درباره‌ی این موضوع گرچه تازه نیست، اما با نزدیک شدن موعد راه اندازی تلویزيون «صبا» توسط مهدی کروبی و با اظهارات ضد و نقیض نمایندگان مجلس به دور تازه‌ای رسیده است. نظرات دراین باره بسیار گوناگون است؛ از نماینده‌ای که ماهواره را واقعیتی می‌داند که باید با آن کنار آمد تا دیگری که اقدام کروبی را «ترویج عمل خلاف» تلقی می‌کند.

مجاز یا غیر مجاز بودن استفاده از ماهواره بحثی قدیمی است. طرح مجلس ششم برای ساماندهی استفاده از ماهواره که با مخالفت شورای نگهبان روبرو بود به مجلس بازگردانده و با آغاز کار مجلس هفتم در کمیسیون فرهنگی به بحث گذاشته شد. سال گذشته گفتگو درباره‌ی امواجی که برای ایجاد اختلال در کار فرستندهای تلویزیونی ارسال می‌شود و اثرات سوء آن بر بهداشت و محیط زیست از مجلس به مطبوعات نیز کشیده شد.

گفته می‌شود از سه نقطه‌ی شهر تهران برای اخلال در کار ماهواره‌ها پارازیت پخش می‌شود. علی اکبر موسوی خویینی‌، نماینده مردم تهران در مجلس ششم، صریحا به این کار اعتراض و اعلام کرد: «علاوه بر فرستنده‌های ثابت، تعدادی مجموعه‌ی سیار (كامیون) نیز در این امور دخالت دارند و عمدتا مراكز تحت اختیار یكی از مجموعه‌های نظامی برای این كار مورد استفاده قرار می‌گیرند» معوان وزیر مخابرات نیز در آن جلسه خبر داد که پخش پارازیت سیستم‌های مخابراتی کشور را با مشکل مواجه می‌کند و «در برخی مواقع در اثر تداخل امواج، بر روی سیستم ناوبری هواپیما نیز تاثیر گذاشته و خطرات فراوانی در پی دارد كه نمونه‌های مشخصی از آن موجود است»

نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس هفتم، جواد آریان‌منش معتقد است: «بر اساس قوانین مصوب مجلس دریافت مستقیم از ماهواره برای مردم عادی مجاز نیست و افرادی كه اقدام به نصب آنتن ماهواره بر بالای بام خانه‌‏های خود كنند مجرم شمرده می‌‏شوند.» با این حال کمتر بامی را در تهران می‌توان یافت که چند بشقاب گیرنده بر روی آن نباشد. ماهواره در حالی ممنوع است که با پیشرفت امکانات فنی، مبارزه با آن در سطح وسیع هر روز دشوارتر می‌شود. امید حبیبی‌نیا، مدرس ارتباطات در دانشگاههای ایران، معتقد است «تا چند سال آینده ایجاد اختلال یا پارازیت بر روی امواج ماهواره‌ای تقریبا غیر ممکن خواهد شد» [گفتگو با بی بی سی، ۲۶ مهر ۱۳۸۲]

از چند ماه پیش ابتدا فیلترینگ یا بستن برخی از سایتهای اینترنتی گسترش یافت، سپس پارازیت‌های برنامه‌های تلویزيون‌های ماهواری بیشتر شد و اکنون شایع است که نیروهای انتظامی قصد دارند بشقاب‌های گیرنده را از روی بام‌های تهران برچینند. برخی از صاحب‌نظران قصد برچیدن بشقاب‌ها را به ناکامی در ایجاد اختلال و روی آوردن نیروهای سیاسی به شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای مربوط می‌دانند. ایجاد اختلال، گذشته از این که هزینه‌ی هفگفتی را به دولت تحمیل می‌کند، در تجربه‌ی روزمره ناموفق و ناکافی است. از این گذشته ظاهرا با امکانات موجود، ایجاد اختلال در سراسر ایران ناممکن است. در دیگر شهرهای بزرگ و شهرستانها تقریبا از پارازیت خبری نیست و حتا دسترسی به سایتهایی ممنوع اینترنتی نیز ممکن است. در تهران، در بعضی محله‌ها تقریبا همه‌ی کانالها را می‌توان گرفت و بعضی جاها این کار در ساعتهای خاصی ممکن است. از این گذشته با ارسال پارازیت نمی‌توان جلوی یک برنامه‌ی خاص را سد کرد و برنامه‌های دیگر را آزاد گذاشت. به این ترتیب در حالیکه ظاهرا هدف، جلوگیری از اشاعه‌ی فساد و برنامه‌های مبتذل است، اغلب برنامه‌های پورنو را به راحتی می‌توان مشاهده کرد در حالی که گاهی پارازیتها مانع از دریافت برنامه‌های «خودی» مانند «هما» و «مهاجر» نیز می‌شوند. حتا سایت اینترنتی بازتاب نیز که گفته می‌شود به جناح راست و محافظه‌کار نزدیک بود اعلام کرده که این پارازیتها «شبکه‌های پورنو و غیراخلاقی را به حال خود رها» کرده‌اند. جالب این جاست که سایت بازتاب خود قربانی فیلترینگ و یک ماهی است موقتا توقیف شده است! سایت بازتاب در حالی از سوی دادستانی تهران بسته شد که هنوز قانون روشنی برای سایتهای اینترنتی وجود ندارد. همچنین نامه‌ی توقیف موقت بازتاب خطاب به وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نوشته شده در حالی که فیلترینگ سایتهای اینترنتی بر عهده‌ی کمیته‌ای متشکل از نمایندگان قوه‌ی قضاییه، وزارت اطلاعات و شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌باشد.

با محدودتر شدن امکان استفاده از روزنامه بسیاری از گروه‌های سیاسی قانونی نیز به فکر استفاده از تلویزیون ماهواره‌ای افتاده‌اند. مهدی کروبی را باید یکی از پیشگامان این اقدام به حساب آورد که بلافاصله پس از شکست در انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرد فرستنده‌ی ماهواره‌ای صبا را شب یلدا راه خواهد انداخت. جبهه مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی نیز در تدارک ایجاد شبکه‌های ماهواره‌ای هستند.

تلویزیون ماهواره‌ای مهدی کروبی که قرار است از دبی برنامه‌های خود را پخش کند مورد اعتراض برخی از راست‌گرایان نیز هست. جواد آریان‌منش معتقد است «تاسیس شبكه ماهواره‌‏ای كروبی، ترویج عمل خلاف استفاده از ماهواره در میان مردم است.» گرچه حشمت‌‏الله فلاحت‌‏پیشه، عضو كمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی اعتقاد دارد «ماهواره واقعیتی است كه كشور ما باید با آن كنار بیاید و به نحوی آن را ساماندهی كند.» و می‌افزاید «تاسیس شبكه‌‏های تلویزیونی در خارج از كشور از سوی احزاب و جریاناتی كه به قانون اساسی پایبند هستند بهتر از راه‌‏اندازی این شبكه‌‏ها توسط اپوزیسیون خارج و با هزینه دشمن است.» ظاهرا این نظز که ماهواره امروز دیگر یک واقعیت است هر روز طرفداران بیشتری پیدا می‌کند. سعید ابوطالب، نماینده تهران وعضو كمیسیون فرهنگی مجلس اخیرا اعلام کرده که «قانون ممنوعیت استفاده از ماهواره مصوب سال 73 متعلق به آن زمان است و باید بازنگری شود.» او معتقد است «ما فكر می‌كنیم ماهواره هم یك خطر فرهنگی است و هم یك فرصت و همانطور كه حاكمیت وظیفه رفع خطر از مردم را دارد، وظیفه ایجاد فرصت را نیز دارد و باید به جنبه ایجابی قانون نیز توجه داشته باشد.» او خبر می‌دهد «پیش‌نویس طرح استفاده مدیریت شده از ماهواره در دستور كار كمیسیون فرهنگی مجلس قرار دارد.» با اینحال رئیس مجلس، غلامعلی حدادعادل، در حاشیه‌ی دیدار از «نمایشگاه دستاوردهای نیروهای انتظامی» «ماهواره را منشاء بسیاری از ناهنجاریهای اجتماعی دانست» و گفت «باید با تهیه طرحی منطقی و واقع بینانه، از این خطر جلوگیری كرد.» [در گفتگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی ۱۲ مهرماه ۸۴]

مطابق قانون اساسی راه‌اندازی شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی منحصرا در اختیار صدا و سیماست. اما با انتقال دفتر مرکزی به کشور دیگر می‌توان این قانون را دور زد و این کاری است که مثلا تلویزیون مهاجر کرده و کروبی نیز در حال انجام آن است. اما راه‌اندازی یک تلویزیون ماهواره‌ای، خارج از مجلس، مخالفان سرسخت دیگری نیز دارد. حسین شریغتمداری مدیر پر نفوذ کیهان در سرمقاله‌ی روز ۶ شهریور ۸۴ با اشراه به گفته‌ی بهروز افخمی، فیلمساز و نماینده مجلس ششم، مبنی بر رعایت خط قرمزهای سیاسی کروبی در تلویزیون صبا خطاب به کروبی نوشت «چرا در مقابل اظهارات رئیس شبکه تلویزیونی خویش سکوت فرموده‌اید؟» شریعمتداری سخنان افخمی را به بی‌اعتنایی نسبت به خط قرمزهای نظام تلقی می‌کند و از کروبی می‌پرسد «مگر جنابعالی محور و اساس انقلاب و نظام هستید که شخصیت خویش را برتر از امام راحل تلقی کرده و خط قرمزهایی جدا از خطوط قرمز نظام برای خود ترسیم فرموده‌اید؟!» با این همه مهدی کروبی معتقد است از بابت مخالفتها با تلویزیونش اصلا نگران نیست و می‌پرسد: «اگر حکومت مرا هم تحمل نکند، دیگر چه کسی را می‌خواهد تحمل کند؟»

شاید مسؤولان نظام راهی نداشته باشند جز عمل کردن به این توصیه‌ی محمود محمدی نماینده‌ی آباده و نایب رئیس كمیسیون امنیت ملى و سیاست خارجى که می‌گوید: «باید براى پدیده‌هاى مدنى چون ماهواره و سایت‌هاى اینترنتى پس از رواج غیرقانونى آن قانون وضع شود.» [روزنامه شرق، ۶ مرداد ۸۳، به نقل از ایسنا]

بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران