ماشااله شمس‌الواعظين / ”حق انتشار آزادانه مطبوعات در ايران سلب شده است“
۱۳۸۴ مهر ۵, سه‌شنبه
نصفه جديد را مى‌توان نشانه‌ى مثبتى براى نشريه‌هايى كه موقتا توقيف شده بودند دانست؟
آيا آنگونه كه محمدحسين صفارهرندى وزير فرهنگ و ارشاد اسلامى اعلام كرده اين هيات منصفه «برآيند افكار عمومى»ست؟ در همين زمينه، پاسخهاى ماشااله شمس‌الواعظين روزنامه‌نگار و سخنگوى «انجمن دفاع از آزادى مطبوعات» به پرسشهاى صداى آلمان
مصاحبه گر: بهنام باوندپور
*********************
دويچه‌وله: آقاى ماشااله شمس‌الواعظين، هيات منصفه جديد دادگاه مطبوعاتى در تهران انتخاب شده‌اند. ممكن است بفرماييد كه اين هيات منصفه چه تركيبى دارد و آيا مى‌تواند تاثير مثبتى بر وضع نشرياتى كه به شكل موقت توقيف شده‌اند داشته باشد يا نه؟
ماشااله شمس‌الواعظين: اين هيات منصفه جديد ، هيات منصفه‌اى بر اساس قوانين جديد نيست. بازگشتى است به اصلاحيه قانون مطبوعات متعلق به مجلس پنجم. يعنى قانون تشكيل هيات منصفه مجلس ششم را نقض كرده و بازگشت به آن اصلاحيه قانونى مربوط به اصلاح قانون مطبوعات و هيات منصفه مجلس پنجم است. بنابراين بازگشت به همان وضعيتى‌ست كه در پى آن بسيارى از مطبوعات با حضور همين هيات منصفه تعطيل شد، به دليل اينكه اين هيات منصفه اعضايش و نمايندگانى كه انتخاب خواهند كرد اعضاى آن را منتخب آراى عمومى نيستند، بلكه منتخب نهادهاى عمدتا حكومتى و قضايى هستند. پس بنابراين در كاتركرد هيات منصفه جديد من گمان نمى‌كنم تحول مثبتى رخ بدهد در جهت تعمين منافع مطبوعات و يا اعاده حقوق ضايع‌شده مطبوعات توقيفى. اتفاق خاصى نخواهد افتاد اين يك. دوم اينكه من گمان مى‌كنم با توجه به تعطيلى گسترده مطبوعات و ورود مستقيم دادستان تهران در حوزه مطبوعات بدون رعايت و حفظ ساز و كارهاى قانونى براى محاكمه يك روزنامه يا روزنامه‌نگار، با توجه به اين نكته، تشكيل هيات منصفه و اساسا تشكيل دادگاههاى مطبوعاتى اساسا فلسفه وجودى خودش را از دست داده است، اين نكته دوم. نكته سوم اينكه، ما اگر مطبوعاتى هم‌اكنون مى‌داشتيم آزاد، غيروابسته به نهادهاى حكومتى و در معرض شكايات و دعاوى حقوقى قرار مى‌گرفتند، جايى به نام هيات منصفه دادگاه مطبوعات اهميت پيدا مى‌كرد. ولى در فقدان مطبوعات آزاد ديگر هم قوه قضاييه و هم دادگاه مطبوعات و هم هيات منصفه‌ى آن چندان نگرانى و دغدغه‌اى را براى فضاى مطبوعاتى كنونى كشور نخواهد داشت. جالب است به شما بگويم نكته چهارم را و آن اينكه در همين فاصله‌اى كه بين اعاده مقررات مربوط به اصلاحيه قانون مطبوعات مجلس پنجم تاكنون بعضى از نشريات شهرستانى مثل استان كردستان توقيف شدند، حتا بدون توجه به ساز و كارهاى قانونى يعنى احضار و تشكيل دادگاه و صدور راى و غيره توقيف شدند به بهانه‌هاى مختلف امنيتى يا سياسى و يا چيزهاى ديگر. و روزنامه‌نگارانى هم به دادگاه كشيده شدند باز هم خارج از اين قانون و خارج از چارچوبهاى قانونى. لذا تشكيل چنين هيات منصفه‌اى گمان نمى‌كنم چشم‌انداز چندان اميدواركننده‌اى تا اطلاع ثانوى پيش روى روزنامه‌نگاران و مطبوعات قرار بدهد.
دويچه‌وله: بنابراين از نظر شما آقاى شمس‌الواعظين، هيچ اهميتى ندارد كه چه تركيبى اين هيات منصفه داشته باشد؟ تركيبى كه مثلا برآمده از باصطلاح افكار عمومى و مورد اعتماد عموم باشد و يا چنين تركيبى نداشته باشد و صرفا منصوب شده باشد؟
ماشااله شمس‌الواعظين: بله اينها اصلا منصوب حكومت‌اند. هيات منصفه فقط يك ويترين زيبايى است براى بزك كردن حركت و ساز و كارهاى دادگاههاى مطبوعاتى و سياسى. هيات منصفه امروز در جهان مدرن هيات منصفه‌اى‌ست كه قرنطينه مى‌شود، وابسته به حكومت نيست، وابسته به افكار عمومى است، ساختمانش مستقل است، ساز و كارهايش مستقل است، جدا از دادگاه و قاضى آن عمل مى‌كند و راى آن لازم‌الاجراست. هيات منصفه كنونى اگر مطابق آنچه كه در مجلس پنجم تصويب شده و ما عملكردش را ديده‌ايم، اولا در ساختمان دادگاه مطبوعات مستقر است، دبيرخانه آن در دادگاه مستقر است، با قاضى مطبوعات رفت و آمد و رايزنى مى‌كند، اصلا چنين چيزى در هيات منصفه دادگاههاى امروز جهان وجود ندارد.
دويچه‌وله: گويا اين هيات منصفه ۲۱ نفره است و كميته‌ى ۵ نفره‌اى آن را تعيين كرده است. اين كميته ۵ نفره چه تركيبى دارد؟
ماشااله شمس‌الواعظين: يكى از كميته ۵ نفره رييس دادگسترى استان تهران است مثلا، يكى از آنها به اتفاق وزير ارشاد و از طرف شهردارى تهران، همه اينها نهادهاى حكومتى‌اند.
دويچه‌وله: شوراى شهر....
ماشااله شمس‌الواعظين: شوراى شهر بله! ببينيد كجاى دنياى امروز چنين هيات منصفه‌اى وجود دارد؟ هيات منصفه از ميان حرفه‌هاى مختلف، اساتيد دانشگاهها، روزنامه‌نگاران، مردم عادى، كوچه و بازار و از طريق انتخابهاى مردمى و از طريق كامپيوتر اينها انتخاب مى‌شوند و به نشانى‌هايشان نامه‌اى ارسال مى‌شود كه از اين به بعد براى يك مدتى شما عضو هيات منصفه مطبوعات هستيد يا هيات منصفه دادگاهها هستيد، سياسى يا غيرسياسى.
دويچه‌وله: اگر درست متوجه شده باشم شما فقط بخشى از مشكل روزنامه‌نگاران و مطبوعات زير فشار را مسئله هيات منصفه مى‌دانيد. كلا مشكل مطبوعات و محدود كردن و توقيف آن را علاوه بر اين مسئله تركيب هيات منصفه و يا خود مسئله هيات منصفه، در چه چيزهاى ديگرى بايد جست؟
ماشااله شمس‌الواعظين: ما الآن سه بحران در عرصه رسانه‌هاى ملى چه مطبوعاتى، چه تصويرى و چه شنيدارى: يك، حق انتشار آزادانه مطبوعات در ايران سلب شده است. دوم، حق تضمين امنيت شغلى روزنامه‌نگاران و نمايندگان افكار عمومى در رسانه‌هاى عمومى ضايع شده است. سوم، حق رسيدگى عادلانه به دعاوى حقوقى عليه روزنامه‌نگاران و مطبوعات در ايران سلب شده است، از طريق ورود مستقيم دادگاهها، توقيفهاى گسترده بيكار كردن روزنامه‌نگاران و محروم كردن آنها از فعاليت روزنامه‌نگارى. با از بين بردن اين بحرانها تازه ما مى‌توانيم درباره ساز و كارهاى ديگرى از قبيل دادگاههاى مطبوعات و هيات منصفه بحث كنيم.
دويچه‌وله: با انتخاب آقاى صفارهرندى به مقام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، فكر مى‌كنيد كه مسئله احضار روزنامه‌نگاران و محدود كردن و يا توقيف مطبوعات شدت بيشترى پيدا كند؟
ماشااله شمس‌الواعظين: من فكر مى‌كنم با توجه به وضعيت كنونى مطبوعات، آقاى صفارهرندى و وزارت ارشاد كنونى چندان نگرانى‌يى ديگر در قبال مطبوعات نخواهد داشت، چون از بالا دادستانى حضور فعال دارد، سايه سنگين خودش را حاكم كرده بر مطبوعات، آنها را با رعب و وحشت و ... دارد كنترل مى‌كند و مهار مى‌كند و اساسا كارى به وزارت ارشاد ندارد. بنابراين وزارت ارشاد عهده‌دار هيچ مسئوليتى يا دغدغه و مشكل جديد نخواهد بود.