لوکوربوزیه ــ معماری که از آینده آمد

خانه نمایشگاهی مارتین گروپیوس (Martin-Gropius-Bau) در برلین با برگزاری نمایشگاه «لوکوربوزیه – هنر و معماری او» جلوه‌هایی از زندگی هنری و فلسفه کاری لوکوربوزیه را ارائه کرده ونقش استثنائی او را در تکامل معماری و شهر سازی قرن بیستم نشان می‌دهد.

شاید بتوان گفت لوکوربوزیه معماری قرن بیستم را به تنهائی تغییر داده و با دگرگونی فرم و زبان هنری و استفاده از مصالحی مانند بتون و فولاد آن را از محدودیت های فرمی و اجرائی قرون قبل نجات می‌دهد. لوکوربوزیه مجتمع‌های مسکونی را بعنوان "ماشین‌های مسکونی" می‌بیند که عملکرد آنها اهمیت اساسی دارد. شاید به همین جهت منتقدان فلسفه هنری او، لوکوربوزیه را سمبل زندگی ضد بشری در دنیای مدرن می‌دانند.

شارل ادوارد ژانر (Charles-E’douard-Jeannerert) در سال ۱۸۸۶ در سوئیس در شهر لاشو دفن به دنیا آمد. او در دهه بیستم آن قرن لوکوربوزیه را بعنوان نام مستعار انتخاب کرد. علامت مشخصه او پاپیون و عینک قطور با قاب گرد و سیاه است. او تحصیلات خود رادر سال ۱۹۰۷ میلادی در مدرسه عالی هنرهای صنعتی شروع کرد. پس از مدت کوتاهی علاقه شدید خود را برای معماری و نقاشی کشف کرد.

سفرهای متعدد او به کشورهای مختلف، از جمله ۱۹۱۱ میلادی به یونان، ترکیه و ایتالیا و در دهه ۳۰ به آمریکای لاتین، تاثیر عمیقی در پیدایش زبان هنری او داشت. لوکوربوزیه محل زندگی خود را در سال ۱۹۱۷ میلادی به پاریس منتقل کرد. او تا هنگام مرگ، در سال ۱۹۶۵ میلادی، علی‌رغم پروژه‌های بیشماری در کشورهای مختلف، در این شهر ماند.

بزرگترین نمایشگاه مربوط به لوکوربوزیه در بیست سال اخیر

نمایشگاه « لوکوربوزیه – هنر و معماری او» به لوکوربوزیه از دو جهت برخورد می‌کند: از جانبی با در نظر گرفتن نتایج تحقیقی و بحث‌های انتقادی مداوم در ارتباط با فلسفه هنری لوکوربوزیه، شصت سال زندگی کاری او را به نمایش می‌گذارد. از جانب دیگر هدف آن آشنایی نسل جوان با این هنرمند است.

«لوکوربوزیه – هنر و معماری او» بزرگترین و کامل‌ترین نمایشگاه مربوط به لوکوربوزیه در بیست سال اخیر است. موزه تزئینی ویترا (Vitra Design Museum)این پروژه را آماده کرده و تا کنون در چهار شهر اروپائی نشان داده است. برلین پنجمین و آخرین محل اجرای این نمایشگاه است. سیصد و هشتاد اثری که در این نمایشگاه ارائه می‌شود، از جمله مدل‌های مشهورترین بناهای او، نقشه‌های ساختمانی، چاپ اول کتاب‌های او، مبلمان، نقاشی و مجسمه، اکثرا متعلق به بنیاد لوکوربوزیه در پاریس هستند.

لوکوربوزیه علاقه بسیاری به جمع آوری داشته و از سفرهای خود مجسمه‌های کوچک، تنگ‌های مختلف، حتی صدف و ریشه درخت به همراه می‌آورده است. این اشیا برای او منبع الهام بوده و یا از آنها بعنوان نمونه و الگو استفاده کرده است. تعدادی از آنها را خود بعنوان مدل ساخته است. این‌گونه‌ اشیاء کوچک از مجموعه شخصی او را نیز می‌توان در نمایشگاه مشاهده کرد.

نمایشگاه « لوکوربوزیه – هنر و معماری او» در سه بخش "بافت‌ها"، "خصوصی و عمومی" و "سازه‌های هنری" تقسیم شده، ولی محور اصلی آن معماری و شهرسازی است. همچنین نکات مهمی مانند علاقه او به شهرهای مدرن آینده، کشورهای حوزه مدیترانه و کشورهای شرقی، استفاده از تکنیک‌های پیشرفته در معماری، استفاده از فرم‌های موجود در طبیعت در بخش‌های مختلف نمایشگاه دنبال می‌شود. تنها با برجسته نمودن این جنبه‌های مختلف در فلسفه هنری و کار عملی لوکوربوزیه شناخت کامل این هنرمند و درک نظرات او را بخصوص در زمینه شهرسازی امکان‌پذیر می‌سازد.

شهرسازی قرن های آینده در شمال هند

در این بخش از نمایشگاه زندگی لوکوربوزیه، شهرهایی که در آن زندگی کرده و کار هنری و نظرات فلسفی او در آن فرم گرفته است، به ترتیب زمانی ارائه می‌شود. شهر تولد او، پاریس، مسکو، نیویورک و شمال هند پنج مسیر انتخاب شده برای بازگویی زندگی و تکامل هنری لوکوربوزیه هستند.

او اولین بناهای خود را در سوئیس ساخته و ایده‌ خود برای خانه‌سازی با قطعات ماشینی تولید شده از بتون و فولاد را در پاریس به ثبت رسانده بود. در مسکو، در سال ۱۹۲۸ میلادی، اولین ساختمان اداری خود را بعنوان نمونه اجرا کرده و در شمال هند، بین سال‌های ۱۹۶۴ – ۱۹۵۲ میلادی با طرح‌ریزی منطقه حکومتی و اداری، تا حدی موفق به پیاده کردن نظرات خود در ارتباط با شهرسازی مدرن شده بود.

این بخش از نمایشگاه با تابلوهای نقاشی و مجسمه‌های لوکوربوزیه، که شناخت کمتری از آن وجود دارد، نگاه عمیق‌تری به زندگی هنری او را ممکن می سازد. لوکوربوزیه از جانبی تحت تاثیر نقاشی هنرمندان مدرن مانند فرناند لژه، پیکاسو و همچنین طراحی اتومبیل در قرن بیستم قرار داشت. از جانب دیگر دیرهای قدیمی یا خانه‌های گلی مشرق زمین بر فرم‌های معماری او را تأثیر نهاده‌اند.

هماهنگی معماری و شیوه زندگی در عصر ماشینی

ارتباط متقابل بین فضای خصوصی و فضای عمومی از ویژگی‌های معماری لوکوربوزیه است. معماری داخلی، طراحی مبلمان، رنگ آمیزی و نورپردازی مسائلی هستند که لوکوربوزیه از ابتدای کار خود به آنها پرداخته است.

لوکوربوزیه در طراحی فضای داخلی همواره ارتباط آن با فضای خارج را در نظر گرفته و سعی در خنثی کردن تضاد بین این دو فضا داشته است. او در طرح فضای داخلی همواره ارتباط با فرهنگ‌های مختلف و دوران‌های تاریخی متفاوت را رعایت می‌کرده است. به‌ همین جهت فضاسازی داخلی در معماری لوکوربوزیه صفحه آرائی است.

هدف اصلی او هماهنگی معماری و شیوه زندگی در عصر ماشینی است. آپارتمان خصوصی لوکوربوزیه که در این نمایشگاه بازسازی شده است، نشانگر ایده و نظرات او در این زمینه است. بازسازی این فضای داخلی یکی از دیدنی‌ترین قسمت‌های این نمایشگاه بوده و فلسفه لوکوربوزیه در زمینه معماری داخلی و فضای خصوصی را کاملا آشکار می‌نماید.

"واحد های مسکونی یک شکل" و "شهر آینده"

لوکوربوزیه مکتب معماری را پایه‌گذاری کرد که الگوی آن عملکرد ماشین است. نتیجه آن بدنه ساده‌ای است که در آن از فرم‌های اصلی هندسی مانند مستطیل، مربع و دایره استفاده شده است. او خواستار تغییرات اساسی در معماری معاصر بوده و این تغییرات را نتیجه منطقی پیشرفت سریع تکنیک و دگرگونی زندگی روزمره می‌دانست.

در قسمت سوم این نمایشگاه مهمترین بناهای لوکوربوزیه به شکل مدل ارائه می‌شوند. یکی از دیدنی‌ترین این‌ها مدل غرفه فیلیپس در نمایشگاه جهانی ۱۹۵۸ میلادی است که با ابعادی بازسازی شده که امکان بازدید درون آن نیز موجود است.

واحدهای مسکونی یک شکل مدل برلین (Unite d’Habitation) که در سال ۱۹۵۷/۱۹۵۸میلادی ساخته شده‌اند. این مجموعه مسکونی دارای ۳۵۰ آپارتمان است. نمونه‌های دیگر آن در شهرهای مارسی و نانت در فرانسه ساخته شده‌اند.

"شهر آینده" تصویر خیالی شهر پاریس را نشان داده و نشانگر فلسفه شهرسازی لوکوربوزیه است. "شهر آینده" طرحی است، با هشتاد آسمان‌خراش در مرکز پاریس که لوکوربوزیه در سال ۱۹۲۵ برای مدرنیزه کردن پاریس پیشنهاد می‌کند. نمایشگاه «لوکوربوزیه – هنر و معماری او» را تا پنجم اکتبرمی‌توان بازدید کرد.

نویسنده: الهه وزیری

تحریریه: رضا نیکجو