فیروز گوران: بهبود رابطه با آمریکا بدون بهبود وضعیت حقوق بشر
۱۳۸۷ تیر ۲۸, جمعه
این پرسش‌ها را با فیروز گوران در میان نهاده‌ایم. گوران در دوران انقلاب سردبیر روزنامه "آیندگان" بود و سپس سردبیر مجله توقیف‌شده "جامعه سالم" شد. او پس از نزدیک به ۴۰ سال فعالیت مطبوعاتی، در سال ۱۳۸۶ خورشیدی لوح تقدیر انجمن صنفی مطبوعات را به عنوان "روزنامه‌نگار پیش‌کسوت و برتر" دریافت کرد.
دویچه وله: آقای گوران، فردا قرار است خاویر سولانا، مسئول روابط خارجی اتحادیه اروپا و سعید جلیلی، نماینده ایران، در ژنو بر سر مناقشه اتمی ایران به گفت‌وگو بنشینند. سی سال پس از قطع رابطه دیپلماتیک میان ایران و آمریکا، این نخستین بار است که معاون وزارت خارجه آمریکا نیز مستقیما در این مذاکرات حضور دارد. البته کاندولیزا رایس گفته است که معاون وی فقط بر مذاکرات نظارت می‌کند و دخالتی در آن نخواهد داشت. با توجه به این که غربی‌ها همواره تعلیق غنی سازی اورانیوم را پیش‌شرط ادامه مذاکرات دانسته‌اند و آیت‌الله خامنه‌ای همین هفته اعلام کرد که ایران به این امر تن نخواهد داد، آیا حضور مقام آمریکائی در مذاکرات ژنو ممکن است تحول تازه‌ای در روند مناقشه اتمی ایجاد کند؟
فیروز گوران: به اعتقاد، من مذاکرات فردا میان ایران و کشورهای ۵+۱ چندان مهم و تعیین کننده نیست. مهم، در برابر هم قرار گرفتن دو مقام ارشد ایرانی و آمریکائی است، که پس از نزدیک به سی سال صورت می‌گیرد. مطمئنا برای این ملاقات، به منظور رعایت ضوابط دیپلماتیک، در جلسات متعدد، زمینه‌سازی شده است. این که قرار است مقام ارشد آمریکائی در این ملاقات فقط شنونده باشد، به اعتقاد من از شوخی‌های اثر گذار در دیپلماسی "من کوتاه نمی آیم" است. من تصور می‌کنم این ملاقات آغاز زمینه‌سازی برای تحول تدریجی در روابط دو کشور و مقدمه ایجاد روابط علنی باشد.
هفته گذشته آمریکا به صورت رسمی اعلام کرد که تمایل به ایجاد دفتر نمایندگی سیاسی خود در ایران دارد. محمود احمدی‌نژاد هم گفت که در ماه‌های آینده تحول عمده‌ای در مناسبات میان ایران و آمریکا صورت خواهد گرفت. آیا این نشانه تغییر سیاست ایران در برابر آمریکا است؟
گشایش دفتر حفظ منافع سیاسی آمریکا در ایران از مدت‌ها قبل زمینه سازی شده بود، بدون آن که این زمینه‌سازی‌ها پوشش خبری داده شوند. در حالی که ایران در آمریکا دفتر نمایندگی داشت، از نظر سیاست بین‌المللی منطقی نبود که آمریکا دارای چنین دفتری در تهران نباشد. این آمریکا بود که لزومی به گشایش این دفتر احساس نمی‌کرد. چرا که نیازهای سیاسی و اقتصادی خودش را از راه‌های دیگر تامین می‌کرد. در هرحال، گشایش این دفتر سرآغاز مذاکرات رسمی و تدریجی بین مقامات ایرانی و آمریکائی است که به اعتقاد من در ماه‌های آینده در سطوح بالاتر دنبال خواهد شد. مذاکرات پنهانی باواسطه یا بی‌واسطه سال‌های گذشته، به ویژه پس از حضور آمریکا در عراق، دارد به تدریج علنی می‌شود. به نظر من این تحول چشم‌گیری خواهد بود.
آقای گوران، فکر می‌کنید چرخش در سیاست خارجی و بهبود مناسبات دیپلماتیک جمهوری اسلامی با جهان غرب، ممکن است به بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران هم منتهی شود؟
من فکر می‌کنم که وضعیت حقوق بشر در ابتدا برای مدت کوتاهی وخیم‌تر خواهد شد. دستگیری و ضرب و شتم مخالفان و منتقدان، اعم از دانشجویان، روزنامه نگاران، فرهنگیان و به ویژه زنان آزادی‌خواه، شدیدتر و گسترده‌تر می‌شود. البته همه این سرکوب‌ها و دستگیری‌ها در مدتی کوتاه صورت خواهد گرفت. تصور می‌کنم که مقامات بلندپایه ایران دارند تضمین ماندگاری خود را از آمریکا می‌گیرند. شاید هم گرفته باشند. اما در نهایت به اعتقاد من این جنبش‌ها در آینده نزدیک، به شکل فزاینده اوج می‌گیرند. همه این اتفاقات، البته بعد از آن سرکوب‌ها است. بنابراین، نتیجه فوری توافق پنهانی میان دیپلماسی دو کشور، محدودیت بیشتر و دستگیری‌های بیشتر خواهد بود. اما در نهایت جنبش دموکراسی‌خواهی در ایران خیلی وسیع‌تر شکل خواهد گرفت.
تحولاتی که درباره آن صحبت می‌کنیم، دارد در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا صورت می‌گیرد. آیا می‌توان تصور کرد که حزب جمهوری‌خواه با هدف افزایش شانس خود در انتخابات، سیاست نزدیکی با ایران را پیش گرفته باشد؟
من تصور نمی‌کنم. برای این که سیاست‌های آمریکا، چه جمهوری‌خواهان بیایند و چه دموکرات‌ها، کاملا مشخص است. اما اگر آقای بوش بخواهد پرونده‌هایش را کمی روشن‌تر کند و شکلی به کارهای ناتمامش بدهد، می‌تواند گشایش دفتر نمایندگی در تهران از جمله همین اقدامات باشد. ضمن آن که سال آخر ریاست‌جمهوری آقای احمدی‌نژاد هم رسیده است. در تهران هم مطرح خواهد شد که فقط آقای احمدی‌نژاد بود که با توجه به ارتباطات ویژه و پنهانش با مقامات بالاتر و تعیین‌کننده‌تر، توانست چنین کاری را انجام بدهد. اما در هرحال با این تحولات، در آینده نزدیک اتفاق خیلی مهمی در ایران نخواهد افتاد.