غرب در جستجوی واکنش مناسب به اقدام روسیه
۱۳۸۷ شهریور ۵, سه‌شنبه
روز سه‌شنبه، ۲۶ اوت، دیمتری مدودیف، رئیس جمهور روسیه در یک سخنرانی تلویزیونی که بیش از ۵ دقیقه به طول نکشید، حمایت رسمی کشورش از اعلام استقلال آبخازیا و اوستیای جنوبی، دو ایالت جدایی‌خواه گرجستان را اعلام کرد. او گفت: « من به نام فدراسیون روسیه فرمان مربوط به رسمیت‌شناختن استقلال آبخازیا و استیای جنوبی را امضا کردم.» مدودیف در توجیه این تصمیم به لزوم مصون‌داشتن زندگی مردم دو ایالت یادشده در برابر تجاوزات احتمالی بعدی گرجستان اشاره کرد. او ضمن حمله‌ی شدید به میخائیل ساکاشویلی، رئیس‌جمهور گرجستان، وی را به قوم کشی در راستای انجام مأموریت سیاسی‌اش متهم نمود. به گفته‌ی مدودیف، تصمیم در باره‌ی به رسمیت‌شناختن آبخاز و اوستیای جنوبی برایش آسان نبوده است، اما گزینه‌ی دیگری هم در این زمینه وجود نداشته است. اقدام مدودیف یک روز پس از آن صورت گرفت که دو مجلس روسیه در مصوبه‌ای که به اتقاق آرا تصویب کردند، از وی خواستند که استقلال دو ایالت یادشده را به رسمیت بشناسد.
اقدام رئیس جمهور روسیه گرچه در اوستیای جنوبی و آبخاز با استقبال گرم مردم محلی روبرو شد، اما همچون زلزله‌ای صحنه‌ی دیپلماسی بین‌المللی را به لرزه درآورد.
میخائیل ساکاشویلی رئیس جمهور گرجستان، تصمیم روسیه «به الحاق بخش‌هایی ازیک کشور دیگر به خاک خود» را تلاشی دانست که در اروپای پس از دوران هیتلر و استالین سابقه نداشته است.
واکنش‌ها در غرب
کشورها و نهادهای غربی نیز سریع یا با اندکی تأخیر انتقادهای تند خود از تصمیم مسکو را ابراز کردند. یاپ دهوپ شفر، دبیرکل ناتو گفت که رفتار روسیه در هفته‌های اخیر، پایبندی این کشور به صلح و امنیت را زیر سؤال برده است. اتحادیه‌ی اروپا نیز از زبان ریاست دوره‌ای آن، یعنی فرانسه، اقدام مسکو را در تناقض با مبانی استقلال، حق حاکمیت ملی و تمامیت ارضی گرجستان توصیف کرد و از گفتگو در اتحادیه برای بررسی راه‌های مقابله با این تصمیم خبر داد. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان که در استونی به سر می‌برد نیز، به شدت از اقدام مسکو انتقاد کرد و آن را کاملاَ غیرقابل قبول توصیف نمود.
کوندالیزا رایس، وزیر خارجه‌ی آمریکا اقدام روسیه را «شدیداَ تأسف‌آور» خواند. او گفت که مذاکراتی در جریان بوده است که چگونه می‌توان بحران قفقاز را در سطح بین‌المللی حل و فصل کرد، اما روسیه با اقدام خود منتظر نتایج این بحث‌ها نمانده است. رایس تأکید کرد که استیای جنوبی و آبخاز جزیی از گرجستان باقی خواهند ماند و ایالات متحده با استفاده از حق وتوی خود در سازمان ملل مانع هرگونه تلاش روسیه در تغییر موقعیت حقوقی این مناطق خواهد شد.
دیوید میلی‌بند، وزیر خارجه‌ی بریتانیا نیز با سخنانی تند از اقدام روسیه انتقاد کرد. او که روز چهارشنبه عازم اوکرائین است تا در جبهه‌ی ضد روسیه اتحاد وانسجام بیشتری ایجاد کند، ضمن دفاع از استقلال و یکپارچگی گرجستان، از روسیه خواست که نیروهای خود را سریعاَ از گرجستان عقب بکشد. به کفته‌ی میلی‌بند، تمامیت ارضی گرجستان چیزی نیست که با فرمانی از مسکو تغییر کند.
تاسف توأم با تفاهم
وزیر خارجه‌ی ایتالیا در اظهارنظر پیرامون تصمیم مسکو، ضمن ابراز تاسف از این اقدام، آن را قابل فهم توصیف کرد. فرانکو فراتینی در این رابطه گفت: « سرخوردگی روسیه (از غرب) حالا به انفجار منجر شده است. غرب این اشتباه را کرد که روسیه را مدام تحقیر نمود. از مسکو دائماَ خواسته شد که انرژی تحویل غرب دهد و به شرکت‌های غربی اجازه سرمایه‌گذاری در روسیه بدهد، بی آن که متقابلاَ برای این کشور یک نقش و وزن سیاسی قائل بشود.
به رغم انتقادها و اعتراض‌های کشورهای غربی مدودیف، رئیس جمهور روسیه ضمن دفاع از تصمیم خود اعلام کرد که کشورش از هیچ چیز ترس ندارد و چشم‌انداز یک جنگ سرد هم آن را نگران خواهد کرد. او گفت که البته روسیه خواهان جنگ سرد نیست، اما اینک همه‌چیر به موضع جامعه‌ی جهانی و طرف‌های غربی روسیه وابسته است. در راستای این موضع، رهبری روسیه، روز سه‌شنبه همکاری با ناتو در بسیاری از عرصه‌ها را به حال تعلیق درآورد و دیدار دبیرکل این سازمان از مسکو در اکتبر آینده را به تعویق انداخت. تعطیل دفتر اطلاعاتی ناتو در مسکو و لغو مانورهای بین‌المللی با این سازمان نظامی از دیگر تصمیم‌های اخیر مسکوست. مسکو ناتو را به در پیش‌گرفتن موضعی نادرست در بحران قفقاز متهم می‌کند.
تردیدها در مورد نوع واکنش غرب
با تصمیم روسیه، به نظر می‌رسد که مذاکرات سران اتحادیه‌ی اروپا در جلسه‌ی فوق‌العاده روز اول سپتامبر در بروکسل با مشکلات باز هم بیشتری مواجه خواهد شد. کشورهای شرق اروپا، انگلستان و سوئد که خواهان موضع قاطع‌تری در برابر روسیه بوده‌اند سعی خواهند کرد که اقدام مسکو در به رسمیت‌شناختن دو ایالت گرجستان را دلیل دیگری برای لزوم اتخاذ موضع سرسختانه‌تر اتحادیه اروپا در قبال آن معرفی کنند. این در حالی است که کشورهای بزرگ اتحادیه چه به لحاظ سهم مهم روسیه در تأمین انرژی اروپا و چه به دلیل نقش این کشور در سازمان ملل و در حل و فصل مسائل و چالش‌های بین‌المللی، مخالف منزوی‌کردن آن هستند.
آمریکا و کشورهای غربی این امکان را دارند که با پذیرش سریع اوکرائین و گرجستان به درون ناتو یا با تعویق هر چه بیشتر در پذیرش روسیه به درون سازمان تجارت جهانی به اقدام این کشور واکنش نشان دهند. کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در این کشور که هنوز اقتصادش سخت به آنها نیازمند است، نیز از دیگر اهرم‌های فشار غرب است. در برابر، روسیه نیز می‌تواند استفاده غرب از فضای هوایی‌اش را محدود کند و مبارزه با تروریسم در خاک افغانستان را با اشکال مواجه کند. عدم تداوم همکاری‌ها در پرونده هسته‌ای ایران از سوی مسکو نیز نگرانی دیگری است که غرب را در اعمال فشار شدید بر این کشور دچار تردید می‌کند. این وابستگی متقابل روسیه و غرب امکانات چندانی برای فشار بر روسیه باقی نمی‌گذارد و از همین رو بسیاری از ناظران بعید می‌دانند که اتحادیه اروپا در اجلاس فوق‌العاده خود به توافقی قاطع برای مقابله با اقدام مسکو دست یابد. این نیز هست که بسیاری از محافل حقوقی و سیاسی در اروپا اقدام غرب در به رسمیت شناختن کوسوو در فوریه گذشته را بدعتی می‌دانند که بهانه به دست روسیه داده است تا در مورد آبخاز و اوستیای جنوبی مشی مشابه‌ای در پیش گیرد.