عربستان؛ سرکوب و کوچاجباری شیعیان عوامیه
۱۳۹۶ مرداد ۲۴, سهشنبهعوامیه، شهری در منطقه نفتخیز شرق عربستان، سه ماه است که دور از چشم افکار عمومی جهان صحنه نبردی سنگین میان شیعیان مسلح و نیروی ارتش عربستان است. تصاویر ماهوارهای خبر از تخریب کامل یک محله این شهر میدهند. در شبکههای اجتماعی تصاویری بازنشر میشوند که درگیرهای مسلحانه و ساختمانهای تخریب شده عوامیه را نشان میدهند. بهنظر میرسد مرکز درگیرها محله المثوره، محلهای تاریخی در مرکز این شهر است. کوچههای باریک این محله صحنه درگیری شورشیان شیعه با نیروهای ارتش عربستان است.
تا کنون دستکم ۱۵ نفر در درگیریهای عوامیه کشته شدند. شواهد حاکی از آن است که ارتش عربستان از سلاحو تجهیزات سنگین برای سرکوب شیعیان استفاده کرده است. به روایت تصاویری که در شبکههای اجتماعی منتشر شده، بخشی از این تجهیزات از جمله خودروهای زرهپوش که علیه غیرنظامیان به کار گرفته شدند، ساخت کانادا هستند. دولت کانادا اعلام کرده است صادرات سلاح به عربستان را بررسی کند.
کوچ اجباری و سرکوب شیعیان
یکی از دلایل این درگیریهای خشونتبار طرح ریاض برای تخریب محله تاریخی عوامیه است. دولت عربستان تصمیم دارد این محله را که قدمتی ۴۰۰ ساله دارد برای ساخت یک مرکز خرید تخریب کند. این تصمیم با مخالف شدید ساکنان عوامیه مواجه شده است که نگران نابودی میراث فرهنگی خود هستند.
سازمان ملل متحد نیز سه ماه پیش از عربستان خواسته بود تخریب محله تاریخی عوامیه و کوچ اجباری ساکنان این محله را فورأ متوقف کند. کریمه بنون، گزارشگر ویژه سازمان ملل برای حقوق فرهنگیاز نگرانی سازمان ملل در مورد "تخریب جبرانناپذیر میراث فرهنگی" عوامیه خبر داده بود.
سباستین سونز، کارشناس امور خاورمیانه از "بنیاد آلمانی برای سیاست خارجی" در گفتگو با دویچهوله ابراز تردید میکند که هدف ریاض از تخریب محله قدیمی عوامیه، بازسازی محلهای قدیمی با هدف بهبود کیفیت زندگی مردم عوامیه باشد. او میگوید :«به نظر میرسد که هدف، تخریب زیرساختها برای متفرق کردن شیعیانی است که اکثریت جمعیت عوامیه را تشکیل میدهند. طرح کوچاجباری ساکنان این منطقه در راستای سیاستسرکوب و به حاشیه راندن شیعیان است که حکومت عربستان از دهها سال پیش آن را دنبال میکند و بخشی از تبلیغات منفی حکومتی علیه شیعیان است.»
ده درصد از جمعیت ۳۰ میلیون نفری عربستان شیعه هستند. اغلب شیعیان عربستان در مناطق نفتخیز شرق این کشور زندگی میکنند. اما سهم آنها از ثروت ملی عربستان مانند سهمشان در تصمیمگیریهای سیاسی این کشور بسیار اندک است. اکثریت سنی مذهب عربستان پیرو روحانیون وهابی هستند که شیعیان را مرتد میدانند.
"عربستان علیه مردم خود اعلام جنگ کرده است"
شهر عوامیه آخرینبار در بهار عربی شاهد اعتراض شیعیان بود. اعتراضی که همزمان با قیام شیعیان در بحرین، توسط ارتش عربستان سرکوب شد. نمر باقر النمر، روحانی شیعه که آغاز سال ۲۰۱۶ میلادی به اتهام حمایت از تروریسم اعدام شد نیز اهل این شهر بود.
فعالان حقوق بشر سیاستهای سرکوبگرانه عربستان را دلیل قیام مسلحانه شورشیان شیعه میدانند. علی الدبیسی همکار "سازمان اروپایی سعودی برای حقوق بشر" اهل عوامیه است. او به آلمان پناهنده شده است. الدبیسی که پس از بهار عربی در عربستان بارها بازداشت شده زندانهای عربستان را میشناسد. او به دویچهوله میگوید: «سرکوب خشونتبار شیعیان توسط حکومت با قتل، شکنجه و دادگاههای ناعادلانه موقعیت آن دسته از شیعیان را تقویت کرده است که میگویند برای دفاع از خود باید دست به اسلحه برد.»
علی الدبیسی میگوید عربستان به مردم خود اعلام جنگ کرده است آنهم جنگی که در تاریخ ۸۰ ساله این کشور سابقه نداشته است. به گفته او ۹۰ درصد ساکنان عوامیه یا از این شهر گریختهاند یا به اجبار کوچ کردهاند.
"قدرتنمایی ولیعهد جدید"
اندرو هموند، کارشناس عربستان معتقد است دلیل این برخورد سخت حکومت عربستان با شیعیان عزامیه در شرایط کنونی، قدرتنمایی ولیعهد جدید این کشور است. هموند که در حال حاضر در دانشگاه آکسفورد مشغول تحقیق است به دویچهوله میگوید: «ولیعهد جدید عربستان میخواهد نشان دهد که از پس مخالفان شیعه داخل کشور برمیآید و خارج از مرزها هم توان برخورد با ایران را دارد.»
سباستین سونز کارشناس امور خاورمیانه از "بنیاد آلمانی برای سیاست خارجی" هم بر این نکته تأکید میکند که اکثریت سنی مذهب عربستان اقلیت شیعه این کشور را جماعتی ناراضی و در بدترین حالت حتی تروریست میداند که مورد حمایت ایران هستند و از آن کشور پول میگیرند. این کارشناس خاورمیانه این برداشت را نتیجه تبلیغات منفی حکومتی و نفرت پراکنی روحانیون وهابی علیه شیعیان میداند.
او به دویچهوله میگوید سیاستی که عربستان در عوامیه در پیش گرفته ممکن است موفق باشد و حکومت مرکزی موفق شود علیرغم مخالفت سازمان ملل و دیگر کشورها شیعیان عوامیه را متفرق کند. سونز به عنوان مثال به اعتراضهای سال ۱۹۷۹ در شهر القطیف اشاره میکند و یادآور میشود که حکومت عربستان آن زمان مرکز شهر تاریخی القطیف را هم با خاک یکسان کرد و جای آن یک پارکینگ و مسجد برای سنیها ساخت.