عادل فردوسی پور و محدودیت‌های جدید برای برنامه نود
۱۳۹۰ مرداد ۵, چهارشنبه
ایرج ادیب زاده، تحلیلگر ورزش ایران و مجری تلویزیون ملی ایران در پیش از انقلاب، در گفت‌وگو با دویچه وله به پیامد محدودیت‌های جدید برای برنامۀ پرطرفدار "نود" پرداخته است.
دویچه وله: آقای ادیب‌زاده طبق طرح جدید صدا و سیما جمهوری اسلامی از این پس عادل فردوسی‌پور دیگر نمی‌تواند همزمان تهیه‌کننده و مجری برنامهی "۹۰" باشد. از دیدگاه شما که همچنین در دوران سابق به‌عنوان مجری در صدا و سیما ایران فعال بودید، تفکیک این دو نقش، نقش تهیه‌کننده و مجری یک برنامه، چه پیامدی را از دیدگاه کاری می‌تواند داشته باشد برای برنامهی تلویزیونی "۹۰"؟
ایرج ادیب زاده: قبل از این من به مسئله‌ی کاری بپردازم، به این نکته شما باید توجه کنید که ورزش الان آن قدر بُرد و طرفدار دارد، آن قدر روی مردم و به‌خصوص جوان‌ها تأثیر می‌گذارد که این‌ها تصمیم گرفته‌اند یک‌مقدار برنامه‌های ورزشی را هم از فیلتر خودشان بگذارنند. می‌دانید که ورزش در همه جای دنیا آزاد است. یک برنامه سیاسی که نیست که مثلا تهیه‌کننده و گوینده یا مجری جدا باشند.
ما آن دوران که ورزش از "نگاه دو" را در تلویزیون ملی ایران داشتیم، من و همکاران هرکدام تهیه‌کننده‌ی برنامهی خودمان بودیم. از اول می‌نشستیم باهم فکر می‌کردیم، بعد هرکدام می‌رفتیم یک آیتم را تهیه می‌کردیم تا مرحله‌ی ادیت، تا مرحله‌ی موزیک تا هر چیزی دیگری که لازم بود، تمام این‌ها را خودمان انجام می‌دادیم و آن چیزی که روی آنتن می‌رفت، در واقع دستاورد خود ما بود. شاید تنها قسمتی که همیشه آزادی عمل داشت همین برنامه‌های ورزشی بود.
الان شاید این برنامهی "۹۰" و عادل فردوسی‌پور که شما اسم بردید، شاید جزو برنامه‌های بسیار محبوب و پرطرفدار است و خود آقای فردوسی‌پور هم حرف‌هایی می‌زد که در تلویزیون امروز جمهوری اسلامی، یعنی صدا و سیما جمهوری اسلامی، کمی تازگی دارد و کمی با آن برنامه‌های دیگر تفاوت دارد. من فکر می‌کنم به خاطر همین مسئله است که خواسته‌اند محدود کنند، همان‌طور که شما هم اشاره کردید.
آیا به نظر شما با این اقدام برنامهی تلویزیونی "۹۰" درآستانه‌ی نابود شدن تدریجی قرار گرفته است یا این که سرانجام یکی از طرفین کوتاه خواهد آمد؟ و آیا به نظر شما عادل فردوسی‌پور اصلاً زیر بار این محدودیت‌های جدید خواهد رفت؟
اگر من به‌جای عادل فردوسی‌پور بودم، این برنامه را اجراء نمی‌کردم. مگر این که اجازه دهند خودم از خلاقیت و فکر خودم استفاده کنم. از این که یک مجری بنشیند و مجری آن چیزی باشد که دیگران نوشته‌اند یا تهیه کرده‌اند، به نظر من دیگر عادل فردوسی‌پور نخواهد بود.
شما گفتید که برنامهی "۹۰" از تازگی‌هایی برخوردار بود و یا هست که این جور چیزها در سایر برنامه‌های تلویزیون جمهوری اسلامی مشاهده نمی‌شود. منظورتان از این نکته چیست؟ چه چیزهایی در برنامهی "۹۰" هست که مورد پسند نظام جمهوری اسلامی شاید قرار نمی‌گیرد؟
ببینید، تازه‌ترینش درباره‌ی ناصر حجازی بود. به هر حال خود رژیم سعی می‌کرد که درباره‌ی چهره‌های محبوب زیاد سروصدا نشود. ولی او خیلی راحت نشست در برنامه‌اش و از ناصر حجازی تجلیل کرد. خب، معلوم بود که این چیزی نیست که به او گفته باشند، خودش تهیه کرده بود و خلاقیت و جذابیت برنامهی ورزشی یا همین برنامهی "۹۰" هم همین است که آن کسی که مجری برنامه است، او به‌عنوان شناسنامه‌ی این برنامه است و مردم به خاطر او برنامه را می‌بینند. بنابراین باید او آزادی داشته باشد که بتواند حرفهایش را بزند.
حالا من نمی‌گویم که مثلاً برنامهی "۹۰" در شرایط کنونی که همه چیز واقعاً در ایران سانسور است، چیزهای جدیدی می‌داد. ولی به‌هرحال آن چیزی که بود، مورد پسند مردم بود و تا حدودی فراتر از آن برنامه‌های سانسورشده و برنامه‌های از پیش تعیین شده‌ی سیمای جمهوری اسلامی بود.
اگر این محدودیت‌ها در نهایت به اجرا درآید در برنامهی تلویزیونی "۹۰" و طبق پیش‌بینی شما علاقه و استقبال بینندگان هم از این برنامه کمتر شود، با توجه به عدم علاقه مردم به رفتن به استادیوم‌ها و تماشای مسابقات فوتبال لیگ برتر، پس دیگر چه چیزی از فوتبال ایران می‌ماند که مورد پسند طرفداران باشد؟
ببینید الان تقریباً ۹۰ یا ۹۵ درصد باشگاه‌های ایران را پاسداران اداره می‌کنند و هر کاری هم دلشان می‌خواهد می‌کنند. کسانی که اصلاً هیچ وقت در ورزش نبودند. شما سرنوشت علی دایی را دیدید. مسائل دیگر را هم می‌بینید. الان تیم تراکتورسازی را هم که تیم محبوب و پرطرفداری بود می‌بینید. به هر حال مسائلی که الان در ورزش مطرح است، این است که هرچه بیشتر این فوتبال که محبوب است و تماشاگر به خاطر آن به ورزشگاه‌ها می‌رود، به گونه‌ای تحت سلطه‌ی نظامی‌ها دربیآورند که بتوانند کنترل کنند. تمام هم و غم دست‌اندرکاران ورزش هم همین است.
بنابراین من فکر می‌کنم که اگر برنامهی "۹۰" بخواهد برنامه‌ای خنثی باشد، نه تنها دیگر طرفداری نخواهد داشت و تماشاگری نخواهد داشت، بلکه همین تأثیر می‌گذارد روی تماشاگر. به خاطر این‌که تماشاگر دوست دارد در تلویزیون صحنه‌های قشنگ را نگاه کند، صحنه‌های خوب را، درباره‌اش صحبت شود، تجزیه و تحلیل شود، بعد آن وقت به ورزشگاه کشانده شود. به نظر من، همان طور که شما هم الان اشاره کردید، اگر چنین اتفاقی بیافتد، من فکر می‌کنم که این تعداد تماشاگری هم که الان می‌روند، دیگر نمی‌روند.
آیا عاقبت محدودیت‌های درنظر گرفته شده برای برنامهی "۹۰"، این هم می‌تواند باشد که از این پس ورزش دوستان ایران برای کسب اطلاعات ورزشی دیگر کلاً به رسانه‌ها و شبکه‌های خارجی مراجعه می‌کنند؟ همان طور که شهرزاد مظفر، سرمربی تیم ملی فوتسال زنان ایران، در مصاحبه با دویچه وله گفت «مجبوریم جام جهانی فوتبال زنان را از اینترنت و شبکه‌های خارجی تماشا کنیم».
طبیعی است. من فکر می‌کنم همین برنامه‌های ورزشی خود شما که در ایران طرفدار دارد، به خاطر این است که مسائل و نکاتی را در آن مطرح می‌کنید، که در خود رسانه‌های ایران به آن‌ها اشاره نمی‌شود. حتی روزنامه‌ها را اگر ببینید، می‌بینید که روزنامه‌ها باز برگشتند به این که «قرمزته و آبی‌یته» یا مثلاً این فوتبالیست چه مسئله‌ای دارد یا آن فوتبالیست.
اصلاً کاری به این که در داخل خود فوتبال چه می‌گذرد، اصولاً چه تیمی واقعاً چه جوری الان برای دور جدید برای آغاز فصل جدید چقدر آمادگی دارد، چقدر کار کرده، چقدر سرمایه‌گذاری شده، این مربی که می‌خواهند، چه تاکتیکی دارد. اصلاً به این کارها کاری ندارند. بنابراین من هم فکر می‌کنم بیشتر مردم سعی می‌کنند به رسانه‌های خارجی پناه ببرند، به خاطر این که ببینند اصلاً در ورزش ایران چه می‌گذرد.
مصاحبه‌گر: فرید اشرفیان
تحریریه: پارسا بیات