شیفتگی ۵۰۰ساله در برابر نگاه و لبخند ژوکوند
۱۳۹۶ مهر ۱۹, چهارشنبهتابلوی مونا لیزا هر سال میلیونها هنردوست را به موزه لوور پاریس جذب میکند. لئوناردو داوینچی با مونا لیزا چیزی بیش از تنها تابلوی یک زن از خود به جای گذاشت: داوینچی نگاهی نامتقارن در این نقاشی آفریده که تماشاگر را هرجا برود تعقیب میکند. این در حالیست که این زن نه مژهای دارد و نه ابرویی. لباسش ساده و تیره است. گویی سوگوار است. پس برای چه لبخند میزند؟
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
پژوهشگران علم تاریخ هنر درباره آنکه مونا لیزا که بوده گمانهزنی میکنند. مشهورترین و معمولترین نظریه در این زمینه را "جورجو واساری" زندگینامهنویس عرضه کرده است. به عقیده واساری، مدل داوینچی "لیزا دی نولدو گراردینی"، همسر "فرانچسکو دل جوکوندو"، تاجر ابریشم اهل فلورانس بوده که در سال ۱۵۰۳ به داوینچی سفارش نقاشی از همسرش را داده بوده است. اما داوینچی هیچگاه تابلویی را که کشیده بود به فرانچسکو دل جوکوندو تحویل نداد. این رفتار داوینچی برای عصر او غیرمتعارف بوده، چون هنرمندان در آن زمان اغلب نه برای دل خود بلکه برای اربابانشان کار میکردند.
همسر یک تاجر ابریشم یا معشوقه پنهانی؟
گذشته از این، در یادداشتی که آنتونیو بئاتیس، تاریخنگار ایتالیایی، در سال ۱۵۱۷ نگاشته، میخوانیم که لئوناردو داوینچی گفته است نقاشی را به سفارش جولیانو مدیچی، پشتیبان هنردوستش، کشیده است. وقتی یکی از دوستان مدیچی به نام "کاردینال لوییجی آراگونا" در تاریخ ۱۰ اکتبر ۱۵۱۷ به دیدار هنرمند در آتلیه اش در "امبوز" آمده است، بئاتیس هم حضور داشته است . طبق یادداشتهای بئاتیس، داوینچی سه تابلو به کاردینال نشان داده است: "یحیای تعمیددهنده"، "حنای قدیس" و تابلویی از "بانویی فلورانسی که داوینچی به خواست جولیانو مدیچی کشیده بود".
بر این اساس، داوینچی پرتره تخیلی "پاسیفیکا براندانی"، معشوقه جولیانو مدیچی را کشیده که بدون آنکه با هم ازدواج کرده باشند دارای یک فرزند پسر از یکدیگر بودند. از آنجا که پاسیفیکا براندانی هنگام تولد پسرش از دنیا رفته بود، مدیچی میخواست پسرش را با این نقاشی دلداری دهد.
داوینچی به مونا لیزا علاقه داشت
هر دو نظریه را پژوهشگران تاریخ هنر قابل بحث و بررسی میدانند. با این حال، تا کنون کسی نتوانسته با اطمینان بگوید که مونا لیزا واقعا که بود. واقعیت این است که این تابلو آنقدر برای داوینچی مهم بود که آن را هیچگاه نفروخت و در سال ۱۵۱۶ نیز همراه خود به فرانسه برد. اندک زمانی پیش از آنکه داوینچی در سال ۱۵۱۹ از دنیا برود یکی از شاگردان او این اثر را به پادشاه فرانسه فروخت و بعدها موزه لوور منزلگاه این تابلو شد.
هنوز هم روشن نیست که اولین بار در چه تاریخی "ژوکوند" - آنگونه که مونا لیزا به فرانسوی مشهور است – در معرض تماشای عموم قرار گرفت. بنیاد هنری پروس تاریخ دهم اکتبر ۱۵۱۷ را در این رابطه اعلام کرده است.