شب‌های شعر در برلین
۱۳۸۸ تیر ۹, سه‌شنبه
فستیوال شعر و ادبیات در روز ۲۷ ژوئن در برلین آغاز شده و تا ۵ ژوئیه ادامه می‌یابد. توماس ولفارت، مدیر کارگاه ادب و هنر برلین، امسال برای دهمین بار مسئول برگزاری فستیوال است. او اشتیاق خود را درباره‌ی برگزاری این فستیوال در یک مکان عمومی ابراز می‌کند و اعتقاد دارد که شعر را باید به جایگاه نخستین خود برگرداند، یعنی بیرون، در فضای باز، میان مردم، در قلب شهر.
ولفارت می‌گوید: «ادبیات و شعر جایگاه اجتماعی خود را از دست داده است. این جایگاه، بازار است. ادبیات وابسته به این مکان است و باید به جایی بازگردانده شود که در آن شکل گرفته است. ادبیات یک همراه نیز داشته که به دست فراموشی سپرده شده است. این همراه تأثیرگذار، صدای انسان است که در دنیای شعر و ادبیات نقش ساز موسیقی را داشته است.» او خبر می‌دهد که شاید از سال بعد میدان پاریس در برلین، صحنه‌ی مراسم افتتاحیه‌ی این فستیوال با نام "پژواک جهانی" باشد.
امسال "پژواک جهانی" در قالب کنسرتی باشکوه با صدای شاعرانی از هشت کشور مختلف برگزار شد. معمولا شاعران شعرهای خود را به زبان مادری می‌سرایند. تماشاچیان دفترچه‌ی کوچکی در دست دارند که ترجمه‌ی اشعار را در بر دارد. شعر، صدا و موسیقی ابزاری هستند که این شاعران از آنها برای اجرا استفاده می‌کنند. اجرای آنها چشم‌اندازی از سبک‌های مختلف ادبیات جهانی را ارائه می‌دهد.
کم‌توجهی به شعر
اینکه در انتشاراتی‌های مختلف توجه بسیار کمتری به شعر می‌شود، امر جدیدی نیست. این تصور وجود دارد که کتاب شعر طرفدار زیادی بین خوانندگان ندارد. نسبت به شعر همواره با پیش‌داوری برخورد می‌شود، به این صورت که به آن به عنوان سبکی دست و پا گیر با فضائی بسته و غیرقابل دسترسی نگاه می‌کنند. اما توماس ولفارت اعتقاد دارد که این بار جشنواره‌ی شعر با کمک عناصری مانند موسیقی، تصویر و نوآوری در اجرا به صحنه‌ای تماشایی تبدیل خواهد شد. او درباره فعالیت‌های دیگری که در زمینه‌ی علت‌یابی گوشه‌گیر شدن شعر در نشر انجام می‌شوند، توضیح می‌دهد و می‌گوید: «سمینارهای مختلفی در جهت زدودن پیش‌داوری‌ها در مورد شعر برگزار می‌شوند. هدف، پیدا کردن پاسخ این پرسش است: چه گره‌ای در کار شعر وجود دارد که باعث تمایل کمتر خوانندگان نسبت به آن می‌شود.»
شعرسرایی و ترجمه به موازات هم
تمرکز فستیوال امسال روی لهستان است که دنیای شعر آن در آلمان بسیار ناشناخته باقی مانده است. شاعران آلمانی و لهستانی در پروژه‌ای مشترک با کمک مترجمان همزمان آثار یکدیگر را ترجمه می‌کنند. این پروژه "داد و ستد ابیات" نام دارد. کاتارزینا سوکلوسکا، نماینده‌ی انستیتوی لهستان در برلین این ایده را بسیار مثبت ارزیابی می‌کند. به نظر او این بهترین روش برای درک کردن یک شعر در قالب زبانی دیگر است.
در این فستیوال ۹ روزه ۱۴۰ شاعر از نقاط مختلف جهان در برلین در کنار هم جمع می‌شوند. برای برخی از آنها فرصت خوبی است تا پس از گذشت بیست سال از فروریختن دیوار برلین با کشوری آشنا شوند که دیگر وجود ندارد. یکی از شب‌های شعر این فستیوال برای یادبود شعر و ادبیات در آلمان شرقی "سرزمین از بین رفته" نام گرفته است.
AA/KG