سياست عمرانى چين: توسعه آفريقا يا دامن زدن به جنگ سرد تازه؟
۱۳۸۵ دی ۸, جمعه
در اين زمينه، دو ديدگاه در برابر هم قرار گرفته‌اند: گروهى از سياستمداران و كارشناسان معتقدند كه چين، با كمك‌هاى عمرانى خود در كشورهاى نفت خيز آفريقا، در درجه اول دستيابى به منابع نف اين كشورها را هدف قرار داده است. از ديد اين كارشناسان، پكن، در سياست عمرانى خود به رعايت حقوق بشر و حفظ محيط زيست در آفريقا توجه ندارد و از بدترين ديكتاتورى‌هاى منطقه پشتيبانى مى‌كند.
در برابر اين ديدگاه، سياستمداران و كارشناسانى نيز هستند كه كمك‌هاى عمرانى چين را، كه در سال‌هاى اخير روى توسعه زيرساخت‌هاى برخى از كشورها متمركز بوده است، براى توسعه آفريقا ارزشمند مى‌دانند.
”مايكل كلار” پژوهشگر آمريكائى صلح و كارشناس امور امنيتى، از شمار مخالفان سياست‌هاى عمرانى چين در آفريقا است. او اخيرا در گفت‌وگو با هفته نامه سايت نه تنها چين، بلكه حتى كشورهاى صنعتى بزرگ جهان را متهم ساخت كه در پرداخت كمك‌هاى عمرانى، منافع سياسى و اقتصادى خودشان را دنبال مى‌كنند. وى گفت: ”در دوران جنگ سرد، كمك‌هاى عمرانى به طور مشخص به عنوان سلاحى جهانى عليه كمونيسم به كار برده مى‌شد. اكنون نيز، وضعيتى مشابه پيش آمده است”.
اين كارشناس آمريكائى، در مصاحبه خود افزود: ”جهش اقتصادى دو غول آسيائى چين و هند، سبب افزايش رقابت براى دستيابى به نفت، مواد خام و بازار شده است. به اين دليل، اكنون هم كشورهاى صنعتى تثبيت شده و هم چين و هند، بيشترين كمك هاى عمرانى را در اختيار آن گروه از كشورهاى آفريقائى قرار مى‌دهند كه داراى منابع زيرزمينى غنى هستند”. انتقاد از سياست عمرانى چين، به اينجا محدود نمى‌شود. مدتى پيش نمايندگان كنگره آمريكا، در اشاره به اين سياست‌هاى عمرانى، از اصطلاح ”جنگ سرد جديد” استفاده كردند.
اما در برابر اين انتقادات، فعاليت هاى عمرانى چين در آفريقا، طرفدارانى نيز دارد. چين، در سال هاى اخير بيش از همه روى طرح‌هاى زيربنائى مثل راه سازى و سدسازى سرمايه گذارى كرده است. ”جفرى ساكس” اقتصاددان سرشناس آمريكائى، يكى از مدافعان سرسخت سياست عمرانى چين است. وى اخيرا در گفت‌وگو با نشريه الكترونيكى سايت آلمان، ضمن دفاع از فعاليت چينى‌ها گفت: ”اين كه بگوئيم پرداخت كنندگان جديد كمك‌هاى عمرانى در آفريقا در پى منافع خودشان هستند و كمك دهندگان پيشين اين كار را به دليل خوش قلبى مى‌كرده‌اند، مسخره است”.
جفرى ساكس، در برابر اين پرسش كه آيا خود او حاضر است با برنامه هاى چين در آفريقا همكارى كند گفت: ” بى‌ترديد”. وى كه يكى از همكاران و پشتيبانان مهم برنامه‌هاى مبارزه با فقر سازمان ملل متحد است، در اين مورد گفت: ”من از فعاليت چين و هند در برنامه‌هاى عمرانى آفريقا استقبال مى‌كنم. آن‌ها امكانات تازه فراوانى را در اين قاره ايجاد خواهند كرد”.
اين كارشناس آمريكائى، ضمنا كمك‌هاى عمرانى فعلى كشورهاى ثروتمند جهان را به شدت مورد انتقاد قرار داد. وى گفت: ”آنچه اكنون در زمينه برنامه‌هاى عمرانى انجام مى‌شود، به اندازه كافى موثر نيست. براى رسيدن به اهداف هزاره سازمان ملل متحد، راه‌هاى فراوانى وجود دارد، اما در حال حاضر هيچكدام از اين راه ها طى نمى‌شود. ساكس افزود: ”برخلاف نظرات حاكم، امروز مى دانيم كه چگونه مى‌شود با فقر مبارزه كرد”.
براساس اهداف هزاره سازمان ملل متحد، تعداد افرادى كه در زير خط فقر مطلق زندگى مى‌كنند، مى‌بايست تا سال ۲۰۱۵ ميلادى به نصف كاهش يابد. براى تحقق اين هدف، كشورهاى صنعتى جهان، بايد هفت دهم درصد درآمد ناخالص ملى خود را به كمك‌هاى عمرانى اختصاص دهند.