سومالى در بحران
۱۳۸۵ دی ۲۲, جمعه
به ابتكار رئيس جمهور جيبوتى و با همكارى سازمان ملل و سازمان وحدت آفريقا، يك دولت و يك مجلس ملى انتقالى با ٢٤٥ عضو در اين كشور تشكيل شد، اما اين دولت موقت كه در سال ٢٠٠٤ ميلادى به قدرت رسيد، چنان ضعيف بود كه نمی‌توانست در مقابل نيروهاى اسلام گراى موسوم به ”اتحاد دادگاه‌هاى اسلامی” مقاومت كند و آنان در پايان سال ٢٠٠٦ ميلادى به تدريج بيشتر خاك اين سرزمين را در اختيار گرفتند.
جمهورى دمكراتيك سومالی، شرقى‌ترين كشور آفريقاست و در كرانه غربى اقيانوس هند جاى دارد. سومالى كه با كشورهاى جيبوتی، اتيوپى و كنيا همسايه است، بخش عمده‌ی منطقه‌ی موسوم به شاخ آفريقا را اشغال كرده و مردم آن بيشتر چادرنشين‌هايى هستند كه به طور پراكنده در اين سرزمين زندگى مى‌كنند.
سومالى در سال ١٩٦٠ به استقلال سياسى دست يافت و دولت موقتى در سال ٢٠٠٤ ميلادى اداره امور را به دست گرفت. اين دولت موقت اما آن چنان ضعيف بود كه نتوانست در مقابل نيروهاى اسلام گراى موسوم به ”اتحاد دادگاه هاى اسلامی” كه از ماه فوريه سال گذشته ميلادى حملات خود را براى تسخير كل كشور آغاز كرده بودند، دوام بياورد و آنها در ماه دسامبر سال ٢٠٠٦ تقريبا كنترل تمامى كشور را در دست گرفتند، تا اين كه دولت موقت سومالى موفق شد با پشتيبانى سربازان اتيوپى به تدريج شبه‌نظاميان اسلام‌گرا را به عقب رانده و كنترل اوضاع را بخصوص در موگاديشو، پايتخت اين كشور به دست گيرد. گفته شد كه حدود ۱۰ هزار سرباز اتيوپى به سومالى اعزام شدند تا مبارزه با اسلام گرايان را پى گيرند.
خطر ادامه‌ی جنگ داخلى در سومالى همچنان به قوت خود باقيست، زيرا اين كشور اگرچه از نظر مساحت با بيش از ٦٣٧ هزار كيلومتر مربع، سرزمين بزرگى به حساب می‌آيد، اما به گفته‌ى معاون نخست‌وزير دولت موقت، سومالى فقط هزار پليس و مجموعا ۹ هزار نيروى امنيتى دارد و همين امر است كه سبب شده در سومالى دولت موقت فقط با پشتيبانى ارتش اتيوپى در راس قدرت باقى بماند. دولت موقت در انتظار نيروهاى حافظ صلح اتحاديه‌ى آفريقاست كه قرار است جايگزين نيروهاى اتيوپى شوند. اما تا كنون هيچ كشور آفريقايى براى گسيل نيرو اعلام آمادگى جدى نكرده است.
تا به حال تنها اوگاندا اعزام هزار سرباز را قول داده، آن‌هم در صورتى كه هزينه‌ی اين اقدام توسط جامعه جهانى تامين شود. اين در حالى‌ست كه بسيارى از مردم سومالى مخالف ورود سربازان ديگر كشورها به سرزمين‌شان هستند: ”من كه مخالف مداخله‌ی نيروهاى خارجى در اوضاع داخلى سومالى هستم. من ديگه نمی‌خوام كشورم مستعمره باشه. آره، نيروهاى خارجى هدفى ندارند بجز مستعمره كردن دوباره‌ی سومالى.”
در تابستان گذشته اسلام گرايان موگاديشو، پايتخت سومالى و بخش‌هاى وسيعى از جنوب اين كشور را اشغال كردند و اعلام داشتند كه در صورت حمله‌ی نيروهاى كشورهاى ديگر به سومالى اعلان جهاد خواهند كرد. سازمان پژوهشى ”بحران جهانی” اين تهديد اسلام گرايان سومالى را بسيار جدى گرفت و در ماه نوامبر سال گذشته در گزارشى در اين باره نوشت: ”تهديد اسلام‌گرايان و حاميان آنها در اريتره را بايد جدى گرفت و از جنگى وسيع در منطقه جلوگيرى كرد. درگيرى‌هاى اخير می‌تواند بحران را در شاخ آفريقا به شدت افزايش دهد. سازمان ملل متحد بايد به جاى حمايت يك طرفه از دولت موقت و حامى آن، اتيوپى، از دو طرف ِ درگير بخواهد تا مذاكرات را آغاز كنند و هيچ شرطى نيز براى انجام مذاكرات وجود نداشته باشد.”
سازمان ملل متحد در ماه نوامبر سال ٢٠٠٦ ميلادى گزارشى در مورد اوضاع سياسى سومالى تهيه و به شوراى امنيت سازمان ملل ارائه داد. در اين گزارش آمده است كه اتيوپى و اريتره سلاح هاى فراوانى به سومالى ارسال كرده اند. اما فقط اين دو كشور نيستند كه در بحران سومالى دخالت دارند. دولت موقت در كنار اتيوپى از حمايت هاى بى دريغ اوگاندا و يمن نيز برخوردار است و اين در حالى ست كه اريتره، سوريه، ايران، جيبوتی، مصر، ليبى و حزب الله لبنان هر كمكى از دست شان برآيد ، به اسلام گرايان سومالى می‌كنند.
بسيارى از شهروندان سومالي، با تار و مار شدن نيروهاى اسلام گرا نگران جنگى چريكى، انفجار و سوءقصدهاى انتحارى در منطقه اند. محمود كه در يك سازمان كمك هاى عمرانى در سومالى فعال است و نمی‌خواهد نام فاميل اش را بيان كند، سخت نگران واكنش شبه نظاميان اسلام گراست: ”اونا تا حالا در مبارزات شون از بمب گذارى و انفجار استفاده نمی‌كردند، اما حالا با عمليات انفجارى پاسخ می‌دند. كشورهاى ديگه هم به كمك شون ميان و به اونا ياد ميدن كه چه جورى بايد بمب گذارى كرد.”
سرهنگ عبدالقادر شيخ احمد نور، مسئول تعليمات نظامى ”اتحاد دادگاه‌هاى اسلامی” اهداف سازمان خود را چنين برمى‌شمارد: ”ما می‌خوايم، كشورمون رو دوباره سازى كنيم. ما خواستار توسعه‌ی اسلام در سومالى هستيم و با هر گونه دخالت بيگانه در كشورمون مخالفيم. ما مخالف سربازاى اتيوپى هستيم كه می‌خوان كشورمون رو اشغال كنند.”
يكى از بخش‌هاى تعليمات سرهنگ عبدالقادر شيخ احمد نور يادگيرى قران و خواندن نماز به صورت گروهى ست. آمريكا و بيشتر كشورهاى غربى موفقيت هاى اسلام گرايان را در سومالى با نگرانى خاصى دنبال می‌كردند. آمريكائيان بعد از رخداد تروريستى يازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱ ميلادي، به سومالى به عنوان منطقه‌ای می‌نگرند كه می‌تواند به خوبى مورد استفاده تروريست‌هاى شبكه‌ی تروريستى القاعده قرار گيرد.
كارشناسان سياسى در آمريكا، اسلام‌گرايان ِ سومالى را با طالبان در افغانستان مقايسه می‌كنند و سرهنگ عبدالقادر شيخ احمد نور، مسئول تعليمات نظامى ”اتحاد دادگاه‌هاى اسلامی” نه تنها از اين مقايسه نگران نمی‌شود بلكه در اين رابطه می‌گويد: ”طالبان در دوران حكومت شان اشتباهات فراوانى نداشتند. مشكل بزرگ اونا اين بود كه آمريكائى‌ها به افغانستان لشكركشى كردند و اونها رو از قدرت انداختند.”
او در جواب اين كه آيا جنبش اسلامى آنها هم سرمشق‌شان طالبان خواهد بود يا نه، می‌گويد: ”در دوران حكومت طالبان در افغانستان، قوانين سخت و شديدى وجود نداشت. حتا قوانين در مورد زنان هم شديد نبود. طالبان فقط از قوانين اسلام پيروى می‌كردند.”